Reja motivatsiya. F. Gersberg motivatsiya nazariyasi. Kutish nazariyasi

7. Bozor mintaqaviy muammolarni o'z vaqtida hal qilishni ta'minlamaydi, tarixiy, milliy, demografik va boshqa bozordan tashqari omillar majmuasi ta'sirida ma'lum mamlakatlarda vaqti-vaqti bilan kuchayib boradi. Bu esa davlatdan tegishli mintaqaviy siyosatni olib borishini talab qiladi. Davlatning tarkibiy siyosati bilan chambarchas bog'liq bo'lgan holda, davlatning mintaqaviy siyosati ham davlat investitsiyalari, turli xil moliyaviy rag'batlantirishlar yordamida amalga oshiriladi, bu esa mamlakatning ayrim tarmoqlari va mintaqalari uchun imtiyozli shart-sharoitlarni yaratadi - yoki an'anaviy, bir qator mamlakatlar uchun. chuqur va uzoq davom etgan inqiroz yoki ilmiy-texnika taraqqiyotining tashuvchisi bo'lgan yangi sabablar. Oxirgi oʻn yilliklarda Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi Buyuk koʻllar fojiasini yengish yoki yaqin-yaqingacha Yevropaning “oʻgʻirchasi” boʻlgan Reyn daryosining tozalanishini soʻnggi yillarda davlatning bu yoʻnalishdagi ijobiy roliga misol qilib keltirish mumkin. o'n yillar. Bozor ekologik falokatga olib keldi va hukumat ishlarni tartibga solishga majbur bo'ldi.

Jahon tajribasida aniqlangan bozor fiaskosining turlarini aniqlash davlatning ijtimoiy-iqtisodiy hayotga aralashuvining minimal va maksimal chegaralarini belgilash imkonini beradi.

Davlat aralashuvining minimal zarur chegarasi tashqi ta'sirlarni tartibga solish, jamoat tovarlarini ishlab chiqarish, pul muomalasini tashkil etish bilan bir qatorda raqobat muhitini qo'llab-quvvatlash - bir so'z bilan aytganda, erkin raqobat iqtisodiyotida zarur bo'lgan funktsiyalarni bajarishdir. , bu quyida ko'rsatilgandek, davlatning iqtisodiy sohadagi ba'zi - minimal - faolligini umuman istisno qilmaydi. Davlat aralashuvining yuqori, maksimal ruxsat etilgan chegarasi bozor fiaskosining yuqoridagi barcha ko'rinishlarini bartaraf etishdir. Ushbu ob'ektiv ravishda belgilangan chegaradan tashqari, hukumatning iqtisodiyotda hech qanday aloqasi yo'q. Va agar undan chiqish hali ham sodir bo'lgan bo'lsa, bozor mexanizmlarining buzg'unchi deformatsiyalari muqarrar, bu ishlab chiqarish samaradorligining pasayishini anglatadi, bu esa iqtisodiy o'sishni sekinlashtiradi. Oxir-oqibat, davlat iqtisodiyotni tartibga solishda oqilona chegaralardan oshib ketgan ijtimoiy guruhlar bunday deformatsiyadan aziyat chekmoqda. Va bu holatning erta yoki kech ro'yobga chiqishi iqtisodiyotni xususiylashtirishni muqarrar qiladi, uni ortiqcha davlat faolligidan xalos qiladi.

Ko'rib turganingizdek, bozor fiaskosi nazariyasi iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish zaruriyatini bozor mexanizmida ma'lum kamchiliklar va nomukammalliklarning mavjudligi bilan bog'laydi.

Biroq, davlatning iqtisodiy roli faqat bozorning nomukammalligi yoki nuqsonlariga yo'naltirilganligini mutlaqlashtirmaslik kerak. Darhaqiqat, savolning bunday shakllantirilishi bilan, bozor mexanizmini tuzatib, uning ideal modelini topgandan so'ng, davlatning roli nolga tushadi.

Eng muhim funksiya, davlatning iqtisodiy rolining o‘ziga xos asosi iqtisodiy qonunchilikni ishlab chiqish va qabul qilingan qonunlarga mamlakatning barcha fuqarolari, shu jumladan davlat xizmatchilarining o‘zlari tomonidan qat’iy rioya etilishini (eng muhimi) ta’minlashdan iborat.

Iqtisodiyotning normal faoliyat ko'rsatishi va ijtimoiy barqarorlikni ta'minlash uchun davlatning qarashlari sohasida ham quyidagilar bo'lishi kerak: iqtisodiy tsikl; kapitalni to'plash; bandlik; pul aylanmasi; to'lov balansi; narxlar; raqobatbardosh va ijtimoiy munosabatlar; kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash; tashqi iqtisodiy aloqalar.