Reja: Molekulalarning xarakteristikalari

Molekulyar-kinetik nazariya
Reja:

1. 
   Molekulalarning xarakteristikalari.
   
2. 
   Molekulalarning kattaliklari.
   
3. 
   Ideal gaz va uning parametrlari.
   

Molekulyar fizika – har xil agregat holatdagi moddalarning xususiyatlarini ularning molekulyar tuzilishi asosida tekshiradigan fizikaning bo’limi. Bunda molekulyar o’zaro ta’sir kuchi va molekulalarning issiqlik harakati hisobga olinadi.

Moddalar uzluksiz xaotik (tartibsiz) harakatda bo’lgan atom va molekulalardan tuzilgan degan fikrga asoslangan modda tuzilishning nazariyasiga molekulyar kinetik nazariya deyiladi.
Bu nazariyaning asosiy qonuniyatlari quyidagilar:
1.Barcha moddalar tarkibida eng kichik elementar zarrachalar bo’lgan turli molekula, atom va ionlardan tashkil topgan.
2.Atom, molekula va ionlar doim uzluksiz xaotik harakatda bo’ladi.
3.Hamma zarralar orasida o’zaro tortishish va itarish kuchlari mavjud.
18 asrda M.V.Lomonosov modda tuzilishi Molekulyar – kinetik nazariyasini asoslarini bayon qilib berdi va tajribada tasdiqladi.
Molekulaning o`lchamlari juda kichik bo`lgani uchun ularni oddiy ko`z bilan ko`rish mumkin emas. Eng katta molekulalar elektron mikroskop yordamida suratga olingan. Eng nozik tajribalarning ko`rsatishicha ikki atomli kislorod molekulasining chiziqli kattaligi atrofida. Umuman molekulalarning chiziqli kattaligi bo`ladi.
Shuni ta’kidlash lozimki molekula o`z navbatida atomlardan tashkil topadi. Atomlar esa yadro va uning atrofida harakatlanuvchi elektronlardan iborat bo`ladi.
2.Molekulaning massasi. Alohida molekulalarning massalari juda kichik bo`lib, maxsus-asbob massa-spektrometrlar yordamida aniqlanadi. Masalan suv molekulasining massasi kg atrofida. Shuning uchun ham fizikada, molekulalar massalarining absolyut qiymatlari bilan emas, balki o`lchamsiz nisbiy kattaligi bilan ish ko`riladi. Chunki bu hisob-kitobni ancha osonlashtiriladi. Xalqaro kelishuvlarga asosan etalon, ya’ni birlik atom massasi m_o sifatida uglerod ¹²S izotopi (atomar) massasining 1/12 qismi qabul qilingan.

Istalgan molekulaning nisbiy massasi M_o ni aniqlash uchun molekula massasining absolyut qiymati m_mol ni birlik atom massasi m_o ga bo`lish kerak 

Xuddi shuningdek nisbiy atom massasi A_o ni aniqlash uchun esa atom massasining absolyut qiymati m_am ni birlik atom massasi m_o ga bo`lish kerak.

Modda miqdori. Moddalar ulkan miqdordagi molekulalardan tashkil topganligini, va o`z navbatida turli moddalar molekulalari massalarining teng emasligi ularni solishtirishda katta qiyinchiliklar tug’diradi. Aynan shu qiyinchilikni engish maqsadida tarkibida bir xil N<sub>A</sub> ta molekula bo`lgan modda miqdori tushunchasi kiritiladi. Modda miqdori-moddadagi molekulalar sonining 0,012 kg ugleroddagi molekulalar soni N_A ga nisbati bilan aniqlanadigan kattalikdir. Modda miqdori ν harfi bilan belgilanadi. Uning SI dagi birligi [ν]q1 mol. Mol-0,012 kg uglerodda qancha molekulalar bo`lsa, shuncha molekulalari bo`lgan modda miqdoridir.

Yuqorida aniqlanganidek, istalgan moddaning 1 molida bir xil sondagi molekulalar mavjuddir. Bu songa Avogadro doimiysi deyiladi. Endi Avogadro doimiysi nimaga tengligini aniqlaylik. Buning uchun modda miqdori ta’rifidan foydalanamiz, ya’ni 0,012 kg uglerodda N_A ta molekula bor.
N_A= kg·mol^-1
Bu yerda m_oc uglerod molekulasining massasi. Birlik atom massasining ta’rifiga asosan
m_oc=12
ya’ni istalgan moddaning bir molida
ta molekula mavjud.
Istalgan moddaning bir molidagi molekulalar soni teng ekanligini ko`rdik.Endi bir mol qancha hajmni egallaydi degan savol tug’iladi. Bu savolga Avogadro qonuni javob beradi: Normal sharoitda bu hajm
Normal sharoit: bosim normal atmosfera P=1,01310<sup>5</sup> Pa=760 mm.sim.ust. va harorat T=273,15 k yoki t=0 C
Molekulyar massa bir mol moddaning massasi kabi aniqlanib, molekula massasining Avagadro soniga ko`paytmasi kabi aniqlanadi.