Reja Model va Modellashtirish tushunchasi Modellashtirish bosqichlari Model turlari

Modellashtirish –
bilish ob'yektlarini ularning Modellari yordamida tadqiq 
qilish, mavjud pryedmyet va hodisalarning Modellarini yasash va o‘rganishdir. 
Modellashtirish uslublaridan hozirgi zamon fanlarida keng foydalanilmoqda. 
U ilmiy tadqiqot jarayonini yengillashtiradi, ba'zi hollarda esa murakkab 
ob'yektlarni o‘rganishning yagona vositasiga aylanadi. Mavhum, olisda joylashgan 
ob'yektlar, juda kichik hajmdagi ob'yektlarni o‘rganishda Modellashtirishning 
ahamiyati katta. Modellashtirish uslubidan fizika, astranomiya, biologiya, ijtimoiy 

---

fanlarda, 
iqtisod 
fanlarida 
ob'yektlarning 
faqat 
ma'lum 
xususiyat 
va 
munosabatlarini aniqlashda ham foydalaniladi.
Uslubiyat sifatidan Matematik Modellashtirish Matematika, fizika, biologiya 
va boshqa ilmiy fanlar bilan almashtirib bo‘lmaydi, ular bilan raqobat qilmaydi. 
Aksincha uning sintyezlash rolini ta'kidlamasdan bo‘lmaydi. Matematik 
Modellashtirish uchligini yaratish va qo‘llash turli myetodlar va yondoshuvlar – 
chiziqsiz Modellar sifat analizidan tortib zamonaviy dasturlash tillariga asoslanadi 
va fanning turli – tuman yo‘nalishlarini qo‘shimcha yangi rag‘batlantiradi. 
Masalaga kengroq yondoshgan holda aytish mumkinki, Modellashtirish turli 
“mutaxassislar” ijodiy faoliyatida uchraydi – tadqiqotchilar va tadbirkorlar, 
siyosatchilar va harbiy qo‘mondonlar. Bu sohalarga aniq fanlarning joriy qilinishi 
intuitiv “ Modellash” ni chyegaralab, rasional myetodlar qo‘llanilish maydonini 
kengaytirdi. Albatta, Matematik Modellashtirish samarali bo‘lish uchun u yaxshi 
ma'lum bo‘lgan profyessional talablarga javob byerishi kerak: asosiy tushunchalar 
va farazlarni aniq for-mulirovkasi, ishlatilayotgan Modellar adyekvatligining 
apostyerior analizi, hisoblash algoritmlari to‘g‘riligining kafolatlanishi va h.k. 
Agar “inson faktori”, ya'ni murakkab formallashgan ob'yektlar ishtirokida 
sistyemalarni Modellashtirish haqida gap kyetganda, yuqoridagi talablardan 
tashqari Matematik va maishiy atamalarni (bir xil eshitiluvchi, ammo turli ma'noga 
ega) aniq farqlash, hodisa va jarayonlarni o‘rganishga tayyor Matematik apparatni 
ehtiyotkorlik bilan qo‘llash va boshqa bir qator talablar ham qo‘shiladi. 
Axborot jamiyati muammolarini hal etishda faqatgina kompyutyer qudratiga 
va informatikaning boshqa vositalarigagina ishonib qolish unchalik ham to‘g‘ri 
emas. Matematik Modellashtirish bosqichlarining doimiy mukammallashib borishi 
va uning zamonaviy axborot – Modellash sistyemalariga tadbiq etilishi 
myetodologik impyerativdir. Faqat uning bajarilishigina zaruriy yuqori 
tyexnologiyali, raqobatbardosh va rang-barang moddiy va intyellyektual 
mahsulotga ega bo‘lish mumkin. Atrofimizdagi olam qonunlari o‘zgarmas va 
tadqiqotlarda bundan samarali foydalanish mumkin. Bu Matematik Modellar 
univyersalligi xossasida o‘z aksini topgan. 
Shunday qilib, Matematik Modellashtirish vositalarining imkoniyatlaridan 
myexanikadan tortib sosiologiya fanlarida (ijtimoiy fanlarda) ham samarali 
foydalanish mumkin ekan.