Reja: Maqsadlar, vazifalar, dars mazmuni

Sanoq sistemalari:
2-0,1
3-0,1,2
4-0,1,2,3
….
8-0,1,2,3,4,5,6,7
9-0,1,2,3,4,5,6,7,8
10-0,1,2,3,4,5,6,7,8,9
11-0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A
….
16-0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F
17-0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F,G
….
35-0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F,G,H,I,J,K,L,M,N,O,P,Q,R,S,T,U,V,W,X,Y
36-0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F,G,H,I,J,K,L,M,N,O,P,Q,R,S,T,U,V,W,X,Y,Z
X(2) lik sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemalariga o‘tish

3	2	1	0
1	0	0	1

1. Misol. 1001(2)→X(3)
1-qadam 1001(2)→ X(10) =1•20+0•21+0•22+1•23=910
2-qadam X(10)→X(3) 9:3=3 0 Demak natija 1003
3:3=1 0
1:3=0 1
Xuddi shunday 2 likdan sanoq sistemasidan 3,4,5,6,7,8,9,10,11,…..36 lik sanoq sistemalariga o‘tish mumkin
X(8) lik sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemalariga o‘tish.
2. Misol. 50(8)→X(2)
1-qadam 50(8)→ X(10) =0•80+5•81=4010
2-qadam X(10)→X(2) 40:2=20 0 Demak natija 101000(2)
20:2=10 0
10:2=5 0
5:2=2 1
2:2=1 0
1:2=0 1
Xuddi shunday 8 likdan sanoq sistemasidan 2,3,4,5,6,7,9,10,11,…..36 lik sanoq sistemalariga o‘tish mumkin

Nazorat uchun savollar

1. 
   Sanoq sistemasi nima?
   
2. 
   Bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o‘tish qanday amalga oshiriladi?
   
3. 
   Sanoq sistemalari ustida amallar bajarishni ko`rsating.
   
4. 
   Hisoblang : 56₁₀= X₂ ?
   

4-Mavzu: Kod tushunchasi. 

Reja:

1. 
   Kod tushunchasi.
   
2. 
   BCD kodi haqida.
   
3. 
    Alfanumerik kod (EBCDIC, ASCII, Unicode) .
   

 
Kompyuter tizimida raqamlar, raqamlar, harflar yoki maxsus belgilar ikkilik bitlarning ma'lum bir guruhi bilan ifodalanadi. Bu guruh ikkilik kod deb ham ataladi . Ikkilik kod alifbo-raqamli harf bilan bir qatorda raqam bilan ham ifodalanadi.
Ikkilik kodning afzalliklari
Quyida ikkilik kodning afzalliklari ro'yxati keltirilgan.

• 
  Ikkilik kodlar kompyuter ilovalari uchun mos keladi.
  
• 
  Ikkilik kodlar raqamli aloqa uchun javob beradi.
  
• 
  Ikkilik kodlar, agar biz ikkilik kodlardan foydalansak, raqamli sxemalarni tahlil qilish va loyihalashni amalga oshiradi.
  
• 
  Faqat 0 va 1 ishlatilganligi sababli, amalga oshirish oson bo'ladi.
  

Har xil turdagi kodlar:

• 
  BCD kodi
  
• 
  Alfanumerik kod
  
  • 
    ASCII
    
  • 
    EBCDIC
    
  • 
    Unicode
    

Ikkilik kodli o'nlik (BCD):
Ushbu kodda har bir o'nlik raqam 4 bitli ikkilik raqam bilan ifodalanadi. BCD - har bir o'nli raqamni ikkilik kod bilan ifodalash usuli. BCD da to'rt bit bilan biz o'n olti raqamni (0000 dan 1111 gacha) ifodalashimiz mumkin. Ammo BCD kodida ulardan faqat birinchi o'ntasi ishlatiladi (0000 dan 1001 gacha). Qolgan oltita kod kombinatsiyasi, ya'ni 1010 dan 1111 gacha, BCD da yaroqsiz.


BCD kodlarining afzalliklari

• 
  Bu o'nlik tizimga juda o'xshaydi.
  
• 
  Biz faqat 0 dan 9 gacha bo'lgan o'nlik sonlarning ikkilik ekvivalentini eslab qolishimiz kerak.
  

BCD kodlarining kamchiliklari

• 
  BCD ni qo'shish va ayirish turli qoidalarga ega.
  
• 
  BCD arifmetikasi biroz murakkabroq.
  
• 
  BCD o'nlik sonni ifodalash uchun ikkilikdan ko'ra ko'proq bitga muhtoj. Shunday qilib, BCD ikkilikdan kamroq samaralidir.
  

BCD kodlarining har xil turlari -

• 
  BCD 8421 (NBCD - Tabiiy ikkilik kodli o'nlik)
  
• 
  BCD 7421
  
• 
  BCD 5421
  
• 
  BCD 2421
  
• 
  Ortiqcha - 3
  

Quyidagi jadvalda 0-9 oralig'idagi turli xil BCD kodlari ko'rsatilgan:


Alfanumerik kodlar:
Alfanumerik kodlar raqamlar va alifbo belgilarini ifodalovchi kodlardir. Ko'pincha bunday kodlar ma'lumotni uzatish uchun zarur bo'lgan belgi va turli ko'rsatmalar kabi boshqa belgilarni ham ifodalaydi. Alfavit-raqamli kod kamida bosh va kichik harflar, 0 dan 9 gacha raqamlar, tinish belgilari va boshqa belgilar bilan 26 ta alifboni ifodalashi kerak. Quyidagi uchta alfanumerik kodlar ma'lumotlarni ko'rsatish uchun juda keng qo'llaniladi.

• 
  EBCDIC - Kengaytirilgan ikkilik kodli o'nlik almashinuv kodi.
  
• 
  ASCII - Axborot almashish uchun Amerika standart kodi.
  
• 
  Unicode - universal kod
  

EBCDIC:
Kengaytirilgan ikkilik kodli oʻnli almashuv kodi (EBCDIC) raqamli va alfanumerik belgilar uchun 8 bitli ikkilik koddir. U IBM tomonidan ishlab chiqilgan va ishlatilgan. Bu ikkilik tilda belgilar, harflar va raqamlar taqdim etilgan kodlash tasviridir.
ASCII:
ASCII uchun qisqartirish A merican S tandard C qasida uchun men nformation men nterchange . Ko'pgina kompyuterlar matnni ifodalash uchun ASCII kodlaridan foydalanadi, bu esa ma'lumotlarni bir kompyuterdan ikkinchisiga o'tkazish imkonini beradi. ANSI (Amerika Milliy Standartlar Instituti) ushbu kodni ixtiro qildi. ASCII ikki turi -

• 
  ASCII-7
  
• 
  ASCII-8