Reja: Kvant generatorlari

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universteti AKTSIM fakulteti 130-20-guruh o’quvchisi Berdiqulov Og’abekning Fizika2 fanidan “Optik kvant generatorlari”mavzusida yozgan mustaqil ishi

O’qituvchi:T.U.Xolmirzayevich

Reja:

1. 
   Kvant generatorlari
   
2. 
   Kvant generatorlarining ishlash printsiplari
   
3. 
   Molekulyar generatorlar
   
4. 
   Optik kvant generatorlari
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

KVANT GENERATORLARI
Kvant generatorlar-majburiy nurlanish hodisasiga asoslan-gan monoxramatik elektro-
magnit to’lqinlar generatori.
Ishlashi tashqi nurlanish ta’-
sirida atomlar,ionlar va molekulalarning o’zidan fo-
tonlarni chiqarishiga asosla-
nadi.1955-yilda N.G.Gasov
va A.M.Proxorov hamda AQSH olimlari J.Gordon,X.Seyger va
Ch.Tauns tomonidan yaratilgan.
Unda faol muhit sifatida ammiak molekulalari NH3 dastasi ishlatilgan,
shu sababli u molekulyar generator deb yuritiladi.

KVANT GENERATORLARINING ISHLASH PRINTSIPLARI
Kvant generatorlarning ishlash printsiplari-muayyan sharoitlarda kvant generatorlarida atomlar yoki molekulalarning ichki energiyasini elektromagnit nurlanish energiyasiga to’g’ridan to’gri konversiya kuzatiladi.Ushbu energiya konversiyasi kvantlari chiqishi bilan birga keladigan energiya almashinuvi natijasida sodir bo’ladi.Bir moddaning molekulalari o’rtasida tashqi ta’sir bo’lmasa,energiya almashinuvi sodir bo’ladi.Bazi bir molekulalar elektromagnit to’lqinlarni chiqaradilar,yuqori energiya darajasidan past darajasiga o’tishadi,ba’zilari esa uni teskari tomonga o’tishadi.Umuman olganda,statsionar sharoitda juda ko’p miqdordagi molekulalardan tashkil topgan tizim dinamik muvozanatda bo’ladi,ya’ni uzluksiz energiya almashinuvi natijasida radiatsiyalangan energiya miqdoro so’rilgan miqdorga teng bo’ladi.


MOLEKULYAR ENERATORLAR
Molekulyar generatorlar-kogerent elektromagnit tebranishlarni molekulalarning majburiy kvant o’tishlari hisobiga generatsiyalaydigan maxsus qurilma.Unda molekulalar dastlabki energetic holatdan pastroq ichki energetic holatga o’tadi.Molekulyar generatorlarda kogerent tebranishlarning generatsiyalanishi yuz berishi uchun ushbu ikki shart bajarilishi lozim:asbobning ish xajmida dastlabki holatidagi zarralar soni ichki energiyasi kichikroq bo’lgan holatdagi zarralar orasidagi bog’liqlik ta’minlanishi lozim.Molekulyar generatorlarda birinchi shart molekulalar dastasini elektrostatik usulda saralash yo’li bilan,ikkinchi shart tebranishning tarqalish chastotasiga sozlangan hajmiy resonator yordamida malga oshiriladi.Molekulalar dastasi molekulalar manbadan vakuumga tor tirqishlar yoki kapillyar orqali chiqayotganda shakllanadi.Molekulyar generatorlarni 1954-yilda rus olimlaridan N.G.Basov,A.M.Proxorov va ulardan mustaqil ravishda amerikalik olimlar U.Tauns,J.Gordon,X.Seyger ixtiro qilgan.

OPTIK KVANT GENERATORLARI
Optik kvant generatorlari-1939-yilda V.A.Fabrikant birinchi marta yorug’likni kuchaytiradigan muhut hosil qilish mumkunligini va shu muhutda nur majburiy nurlanish hisobiga kuchaytirilishi g’oyasini suradi.1960-yilda T.Meyman tomonidan qattiq jismli,optik diapazonda ishlaydigan optik generator yasaldi.Bunday generatorlar lazerlar deb ataladi.Nurni kuchaytiradigan aktiv muhutning tipiga qarab lazerlar-qattiq jismli,gazli,yarim o’tkazgichli va suyuqlikli lazerlarga bo’linadi.Lazerlar ikkita asosiy qismdan iborat bo’ladi:
1)Aktiv muhut-metastabil holatga ega bo’lgan modda.
2)Optik rezanator-lazer nurlanishini shakllantiruvchi qurilma.
Bundan tashqari generatorlar turi uzluksiz yoki impulsli bo’lishi mumkun.
Lazerlar 1917-yilda Eynshteyn tomonidan bashorat qilingan induksiyalangan nurlanish fenomeniga asoslangan bo’lgan.Eynshteynning fikriga ko’ra,oddiy nurlanish va rezonansni singdirish jarayonlari bilan bir qatorda uchinchi jarayon-qo’zg’atilgan nurlanish mavjud.
XULOSA:
Optik diapazonda ishlaydigan kvant generatorlar 1960-yilda paydo bo’lib,lazer deb ataladi.Lazerning faol muhiti turlicha bo’lib,unda:kristall,shisha,gaz,suyuq-
lik,yarimo’tkazgichlar ishlatilgan.Kvant generatorda juda qisqa diapazonda yorug’lik to’lqinla-
ri tarqaladi.Birinchi qattiq jismli kvant generator lazerni 1960-yilda amerikalik fizik T.Meyman aniqlagan.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Q.P.Abdurahmonov,V.S.Xami-dov,N.A.Axmedova.
   
2. 
   www.tdpu.uz
   
3. 
   www.ziyonet.uz
   
4. 
   www.edu.uz