Reja: Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushuncha va atamalari. Tarmoq xavfsizligi. Proksi serverlar. Tarmoq tiplari

Protokollar, mijozlar va serverlar 

 

Protokol  bu kompyuterlar orasidagi aloqa  o‘rnatilishida, ma’lumotlarni qabul qilish 

va uzatishda foydalaniladigan signallar standartidir. Ya’ni kompyuterlar protokol yordamida 

biri - biri bilan bolanadi. Protokol to‘ri bo‘lsagina, kompyuterlar o‘rtasida aloqa o‘rnatiladi. Bu 

kompyuterlarning bolanish tartibi yoki standartidir. 

 

Server    bu  boshqa  kompyuter  yoki  programmalarga  xizmat  ko‘rsatadigan  kompyuter 

yoki  programmadir.  Ya’ni  boshqa  kompyuterlarga  o‘zining  fayllaridan  foydalanishga  ruxsat 

beruvchi  kompyuter  Server  xisoblanadi.  Bitta  kompyuterda  bir  nechta  server  ishlashi  mumkin. 

Masalan, FTR, WWW, elektron pochta serverlari. 

---

 

Mijoz  Server resurslaridan va xizmatidan foydalanuvchi kompyuter yoki programmadir. 

Xuddi  Server  kabi,  bitta  kompyuterda  birdaniga  bir  nechta  mijoz  ishlashi  mumkin.  Masalan, 

kompyuter fayl  serverning mijozi bo‘lishi mumkin (serverda joylashgan fayllardan foydalanishi), 

shu bilan bir vaqtda elektron pochta programmasida ishlashi mumkin. Ya’ni bir necha serverning 

mijozi bo‘lishi mumkin. 

 

Shlyuz    protokolni  bir  turdagi  muhitdan  ikkinchi  turdagi  muhitga  o‘tkazuvchi  tarmoq 

qurilmasi. Masalan, kompyuter Internetga bolanganda shlyuzdan foydalaniladi. 

 

Rroxy  bir  necha  kompyuterning  Internetga  ulanishini  ta’minlovchi  tizim.  Rroxy  server 

odatda ko‘p ishlatiladigan resurslarni saqlash imkoniyatiga ega. 

 

URL  (Uniform Resource Locator) Internetra murojaat qilishning eng oddiy va qulay  usuli 

bo‘lib, u manzilni ifodalaydi. URL adresidan ixtiyoriy foydalanuvchi foydalanishi mumkin. Ya’ni 

bu adresdagi ma’lumotdan barcha foydalanuvchilar bir paytning o‘zida foydalanishi mumkin. 

 

URL quyidagi formatga ega 

: 

bu  NTTR, FTR va gorher lardir. 

 faylning uzoqdagi kompyuter fayl sistemasidagi to‘liq manzilini 

aniqlaydi. 

 

Bu  sxemaning  ko‘plab  foydalanuvchilarga  tanish  bo‘lgan  boshqacha  tasviri  shunday 

ko‘rinishga ega: 

 

Bolanish sxemasi: //mashina nomi/domen nomi/faylning to‘liq nomi. 

 

Bolanish sxemasi nomi Internet  kompyuter adresi bilan ikkita qiya chiziq bilan chegaralanadi, 

u esa bitta kiya chiziq bilan faylning to‘liq nomi bilan ajratiladi. Ko‘pchilik xollarda URL  NTTR, 

FTR va Gorheraar ko‘rsatgan ko‘rinishga ega. 

 

URL ni batafsilroq tushunish uchun real misoldan foydalanamiz. 

 

NTTR:// www. youthcenter. com /index.html 

 

Bu URL adres tarkibiy qismlarini  ko‘rib chiqaylik: 

 

NTTR    resursdan  foydalanishda  gipertekst  (HurerTeht  Transfer  Rrotocol)  protokoli 

ishlatilyapti. 

 

www. youthcenter. com  Ushbu ma’lumot joylashgan Internet saxifa nomi. 

 

index.html  faylning kompyuterdagi to‘la nomi. 

 

Ko‘pchilik  WWW    saxifalar  nomlanishi  shu  sxemaga  mos  keladi.  Eotibor  bergan 

bo‘lsangiz,  baozan  NTTR,  FTR  yoki  gorher  tipidagi  resurslarga  murojaat  qilinganda,  faylning 

to‘liq nomi bitta qiyshiq chiziq bilan tugallanadi. Bu aniq faylga emas, balki belgilangan katalog 

ostiga  murojaat  etilganda  sodir  bo‘ladi.  Bu  adresga  murojaat  qilinganda,  kompyuter  mazkur 

katalog va faylga mos standart indeksli faylni beradi. NTTR ning standart indeksli fayli odatda 

index.html  (yoki  index.htm)  deb  ataladi.  SHu  bilan  birga  u  yana  home.html,  homerage.html, 

welcome.html yoki deault.html deb atalishi mumkin.  1997  yildan boshlab O‘zbekistonda Internet 

Provayderlar  xizmat  ko‘rsata  boshladi.  Hozirgi  kunda  O‘zbekistonda  40  dan  ziyod  Internet 

provayderlar ishlamoqda.