Режа кириш

2. Ўриндошлик таъсири. Меҳнат омилларининг қимматлашувини англатувчи иш ҳақининг ўсиши сармоя интенсивроқ бўладиган технологияларга ўтишга туртки бўлади, яъни қимматроқ омил-меҳнат, нисбатан арзонроқ омил-сармоя билан алмаштирилади. Натижада меҳнатга талаб қисқаради. Ўша сабаблар иш ҳақининг пасайиши, аксинча, меҳнатга талабнинг ортишига олиб келади. Ҳар иккала таъсир бир йўналишда ҳаракатланади ва меҳнатга талабнинг (Д) иш ҳақи (W) ва меҳнат миқдори (L) га жавоб боғланишни тақозо этади. Буни меҳнатга талаб эгри чизиғи акс эттиради.
Меҳнат таклифи. Бозордаги меҳнат таклифининг эгри чизиғи (S) унинг иш ҳақига бевосита боғлиқлигини акс эттиради. Муайян меҳнат бозорида иш ҳақининг ўсиши бу бозорда иқтисодиётнинг бошқа соҳаларида банд бўлган ходимларни ҳам, илгари меҳнат бозорига кирмаганларни ҳам жалб қилади.
Бозор мувозанати. Бозордаги талаб эгри чизиғи ва меҳнат таклифи эгри чизиғи қўшилган мувозанатли бозор шароитларида талаб ва таклифнинг ўзаро алоқаси механизмини акс эттиради.
Бошқача айтганда, тадбиркорлар мувозанатланган иш ҳақи тўлашга рози бўлсалар, меҳнат бозорида ўзларига зарур ходимлар сонини топадилар, уларнинг тўловга қодир ишчи кучига талаблари тўла қондирилади. Мувозанатланган нархда ўз ишчи кучини таклиф қилаётган ходимлар тўла ишга жойлашади. Шунинг учун Е нуқта иш билан тўла бандлик ҳолатини англатади дейилади.
Давлатнинг меҳнат бозоридаги сиёсати. Меҳнат бозори бошқа бозорларга нисбатан кўпроқ давлат томонидан бошқарилади. Меҳнат муносабатларини бошқаришнинг қуйидаги турлари кўпроқ тарқалган:
-ишга ёллашнинг минимал стандартларини қонун билан белгилаш;
-иш вақтининг давомийлиги, иш ҳақи, бошқа тўлов ва имтиёзлар;
-меҳнат ва хавфсизлик шарт-шароитларига оид нормаларни қонун йўли билан белгилаш;
-шахсларнинг маълум иш турларида ишлашга йўл қўйилишини қонун йўли билан чеклаш ва назорат қилиш;
-фуқаро ҳуқуқлари ва меҳнат тўғрисидаги қонунчилик асосида иш берувчилар ҳамда ходимлар хатти-ҳаракатини бошқариш.
Дастлабки маълумотларга кўра, республикада меҳнат ресурсларининг сони 2017 йилнинг январь-декабрь ойлари учун ўртача 18672,5 минг кишини ёки жами аҳоли сонидаги улуши 57,7 % ни ташкил қилди. Меҳнат ресурслари таркибида иқтисодий фаол аҳоли сони 14357,3 минг кишини (жами меҳнат ресурсларининг 76,9 %), шунингдек, иқтисодий нофаол аҳоли сони - 4315,2 минг кишини ташкил қилди (23,1 %).