Reja Kirish Raqamli iqtisodiyot

IQTISODIYOT FAKULTETI
IH-51 GURUH
Mavzu: Raqamli iqtisodiyotda elektron raqamli imzo va axborot xavfsizligi

Reja

Kirish

1. Raqamli iqtisodiyot

2. Elektron raqamli imzo haqida tushuncha

3. Raqamli iqtisodiyotda elektron raqamli imzo ahamiyati

4. Raqamli iqtisodiyotda axborot xavfsizligi

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

I. Raqamli iqtisodiyot

Raqamli iqtisodiyot – bu iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy aloqalarni raqamli texnologiyalarni qo‘llash asosida amalga oshirish tizimidir.
Ba’zida u internet iqtisodiyoti, yangi iqtisodiyot yoki veb-iqtisodiyot degan terminlar bilan ham ifodalanadi.
1995 yilda amerikalik dasturchi Nikolas Negroponte “raqamli iqtisodiyot” terminini amaliyotga kiritdi.
Hozirda bu istilohni butun dunyodagi siyosatchilar, iqtisodchilar, jurnalistlar, tadbirkorlar – deyarli barcha qo‘llamoqda.
2016 yilda Butunjahon banki dunyodagi raqamli iqtisodiyotning ahvoli haqida ilk marta ma’ruza e’lon qildi (“Raqamli dividendlar”).

Belgilari:

yuqori darajada avtomatlashtirilganlik
elektron hujjat almashinuvi
buxgalterlik va boshqaruv tizimlarining elektron integrasiyalashuvi
ma’lumotlar elektron bazalari
CRM (mijozlar bilan o‘zaro munosabat tizimi) mavjudligi
korporativ tarmoqlar

Qulayliklari:

1. To‘lovlar uchun xarajatlar kamayadi (masalan, bankka borish uchun yo‘lkira va boshqa resurslar tejaladi).
2. Tovarlar va xizmatlar haqida ko‘proq va tezroq ma’lumot olinadi.
3. Raqamli dunyodagi tovar va xizmatlarning jahon bozoriga chiqish imkoniyatlari katta.
4. Fidbek (iste’molchi fikri)ni tez olish hisobiga tovar va xizmatlar jadal takomillashtiriladi.
5. Tezroq, sifatliroq, qulayroq.

Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishini boshqa afzalliklari quyidagicha bo'lishi mumkin:

ishlab chiqarishda mehnat samadorligini oshishi
kompaniyalarning raqobatbardoshligini o'sishi
ishlab chiqarishdagi harajatlarning kamayishi
yangi ish o'rinlari yaratilinishi
yangi zamonaviy kasblar paydo bo'lishi
kambag'allikni yengish va ijtimoiy tengisizlikni yuqolishi
Davlat idoralari bilan o’zaro munosabatni o’rnatishda jismoniy yoki yuridik shaxsga elektron hatti-harakatlarini tasdiqlash uchun zarur bo’ladigan, mas’ul davlat organi tomonidan taqdim etiladigan, elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikatsiya qilish imkonini beradigan imzo
Elktron hujjatning, uni qalbakilashtirishning oldini olishni ta’minlovchi rekvizit
ELELKTRON RAQAMLI IMZO
2. Elektron raqamli imzo haqida tushuncha

ERI axborot-kommunikatsiya tarmog‘ida elektron hujjat almashinuvi jarayonida quyidagi uchta masalani yechish imkonini beradi:

- elektron hujjat manbasining haqiqiyligini aniqlash
- elektron hujjat yaxlitligini (o‘zgarmaganligini) tekshirish
- elektron hujjatga raqamli imzo qo‘ygan sub’ektni mualliflikdan bosh tortmasligini ta’minlash

Har qanday ERI algoritmi ikkita qismdan iborat bo‘ladi:

• muallif tomonidan, faqat unga ma’lum bo‘lgan shaxsiy kalit bilan amalga oshiriladi.

imzo qo‘yish

• istalgan shaxs tomonidan, imzo muallifining ochiq kaliti bilan amalga oshirilishi mumkin.

imzoni tekshirish
Endilikda tadbirkorlik subyektlarini davlat ro’yxatiga olish chog’ida ro’yxatga oluvchi organ tomonidan elektron raqamli imzo kalitlari ham topshiriladi.
Agar jismoniy shaxs sifatida elektron raqamli imzo olmoqchi bo’lsangiz, Yagona portaldagi “ Jismoniy shaxslar uchun elektron raqamli imzo kalitlari sertifikatlarini berish uchun arizalarni qabul qilish “ xizmatidan foydalaning.
ELELKTRON RAQAMLI IMZOni qanday olish mumkin?

3.

• Mamlakatimizda elektron tijoratning shiddat bilan o’sishi e-imzoning onlayn operatsiyalarda rasmiy ravishda keng qo’llanishi bilan boshlanadi.

4

• Axborot xavfsizligi – axborot egasi va undan foydalanuvchining moddiy va ma’naviy zarar ko‘rishiga sabab bo‘luvchi ma’lumotning yo‘qotilishini, buzilishini, ochilish imkoniyatini yo‘q qiluvchi, tasodifiy va atayin uyushtirilgan ta’sirlarga axborotning bardoshliligidir.

• Axborot xavfsizligiga elekron raqamli imzo chekishda bazi vazifalar — axborotni konfedensialligi, to‘liqligi, unga erkin kirish yo‘li va huquqiy ahamiyatini ta'minlashdir.