Reja Kirish Jaxonning yirik megapolislari tashkil topishi. Eng yirik poytaxt hududlari. Megapolislar va dunyoning eng yirik metropolitenlari. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Reja
Kirish
1. Jaxonning yirik megapolislari tashkil topishi.
2. Eng yirik poytaxt hududlari.
3. Megapolislar va dunyoning eng yirik metropolitenlari.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Shahar insoniyatning eng buyuk va murakkab ijodlaridan biridir. Shaharlarning paydo bo'lishi - insoniyatning tosh yilnomasi - xotirani saqlaydi asosiy voqealar jahon tarixi. Shaharlar siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarning asosiy maydonidir zamonaviy dunyo, inson mehnati bilan yaratilgan eng buyuk qadriyatlar jamlangan joy.

Shaharlar qanday va nima uchun o'sadi? Qanday qilib ochish kerak sirli sir turli nuqtalarda shaharlarning fazoviy kontsentratsiyasi globus? Ularning ichki tuzilishi qanday? Bu savollar hamma odamlarni qiziqtiradi va shaharlarni geografik o'rganishning professional vazifasini tashkil qiladi.
Shahar aglomeratsiyalari turar -joyning rivojlanayotgan shakli hisoblanadi va hududiy tashkilot fermalar. O'zlarida ulkan ilmiy-texnik, ishlab chiqarish va ijtimoiy-madaniy salohiyatni jamlagan holda, ular ilmiy-texnik taraqqiyotni tezlashtirishning asosiy asoslari bo'lib, ular atrofidagi keng hududlarga katta ta'sir ko'rsatadi, shuning uchun ularni o'rganish bugungi kunda ayniqsa muhim ahamiyat kasb etadi.
Turar -joy shakllarining tarixiy evolyutsiyasida an'anaviy turar -joy turlarining - nisbatan avtonom tarzda rivojlanayotgan shahar va qishloq aholi punktlarining o'rnini tobora ko'payib borayotgan, aholi punktlari yaqin joylashgan va intensiv aloqalar o'rnatilganda shakllangan, yuqori konsentratsiyali turar -joy shakllari egallaydi. ular orasida hosil bo'ladi. Bu shahar aglomeratsiyalari - butun dunyo bo'ylab tez rivojlanayotgan aholi punktlari klasterlari bo'lib, ular ko'pincha o'nlab, ba'zan esa yuzlab aholi punktlaridan, shu jumladan bir -biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan qishloq aholi punktlaridan iborat. Ushbu aholi guruhlari uchun yagona terminologiya mavjud emas. Atamasi bilan bir qatorda " shahar aglomeratsiyasi"" Mahalliy hisob -kitob tizimlari "," yirik shaharlar hududlari "," guruhli hisob -kitob tizimlari "," shaharlar turkumi "atamalarini ishlating.
Eng keng tarqalgan "shahar aglomeratsiyasi" atamasi mutlaqo mos emas. Texnologiyada sanoat ishlab chiqarish aglomeratsiya "mayda ruda va loy materiallardan sinterlash yo'li bilan katta bo'laklar (aglomeratsiya) hosil bo'lishini" anglatadi. Iqtisodiy adabiyotlarda "aglomeratsiya" atamasi hududiy bir -biriga o'xshashligi, sanoat korxonalarining bir joyga to'planishi bilan tavsiflanadi.
"Aglomeratsiya" atamasini fransuz geografi M. Ruge kiritgan, unga ko'ra shahar faoliyati konsentratsiyasi ma'muriy chegaradan chiqib, qo'shni aholi punktlariga tarqalganda sodir bo'ladi.
Mahalliy adabiyotda shahar aglomeratsiyasi tushunchasi ishlatilgan va juda keng tarqalgan, 10-20 -yillarda, garchi boshqa nomlar ostida bo'lsa ham: bu A.A.ning "shaharning iqtisodiy tumani". Kruber va M.G.ning "aglomeratsiyasi". Dikanskiy va "iqtisodiy shahar" V.P. Semenov-Tyan-Shanskiy.

Shaharlar o'sadi va rivojlanadi. Ba'zi hollarda megapolislar ilgari kichik shaharlardan shakllanadi, ularning aholisi ko'pincha 8 milliondan oshadi.

Rivojlanish jarayonlari va ishlab chiqarish kontsentratsiyasi ta'siri ostida turar -joy shakllarining evolyutsiyasi aglomeratsiyalarning yaqinlashuvi va birlashuviga olib keladi, megalopolislarning shakllanishiga olib keladi - supra -aglomeratsiya darajasining urbanizatsiyalangan zonalari, shu jumladan ulkan hududlar (shahar - aglomeratsiya - urbanizatsiya zonasi) urbanizatsiya qilingan hudud - megapolis).
Shunday qilib, urbanizatsiyalashgan beshta asosiy ierarxik bo'ysunish shakllari mavjud (Yu.L. Pivovarov).
1. Yilni shahar (an'anaviy shaklda) mamlakat yoki mintaqaning urbanizatsiyasining dastlabki bosqichlarida hisob -kitoblarning asosiy elementi hisoblanadi. "Umumiy geografik atamalar lug'ati" ga ko'ra, shahar deganda "shahar ma'murlari yoki aldermenlar tomonidan boshqariladigan (ya'ni hisob birligi sifatida ro'yxatga olingan) monastirlar majmui" tushuniladi. Daniya shahrini 250 dan ortiq aholi, Yaponiyada 30 ming, Rossiyada 5 dan 12 minggacha aholi istiqomat qiladigan aholi punkti tushuniladi.
2. Aglomeratsiya - (lotincha agglomero - qo'shaman, to'playman) rivojlangan guruhli hisob -kitoblarning elementar shakli. Bu zich va barqaror aloqalar bilan birlashtirilgan shahar va qishloq aholi punktlarining markazi (katta shahar) atrofida joylashgan klasterni ifodalaydi. Biz aglomeratsiyani rivojlanish potentsiali katta bo'lgan hududlar uchun avtonom shahardan turar -joyning murakkab shakllariga o'tishning bosqichi sifatida qaraymiz.
3. Shaharlashgan (metropolitan) hudud kelajakda aholi punktlarining asosiy tarkibiy elementi hisoblanadi. Bu nisbatan keng maydonni bildiradi, uning yadrosi odatda umumiy funktsional va morfologik xususiyatlari bilan birlashtirilgan bir nechta aglomeratsiyadan iborat. Bu ijtimoiy-fazoviy hisob-kitob shakli keng hududlarni kompleks rejalashtirishga, ixtisoslashuvga va funktsional zonalarni aniq taqsimlashga asoslangan. U metropolitenning o'zi va ulkan metropoliten hududini o'z ichiga oladi.
4. Urbanizatsiya zonasi - mamlakat turar joyining istiqbolli fazoviy tuzilishining eng yirik bo'g'ini (bir nechta elementlarni birlashtirgan). Bu bilan hudud yuqori zichlik shahar aholi punktlari va shahar aholisining katta qismi. Urbanizatsiya zonasi shahar aholi punktlarining rivojlanish intensivligi bilan ajralib turadi (va ularning soni bilan emas).
5. Megalopolis (yunoncha megalu - katta, polis - shahar) - aholi turar joyining eng yirik shakli. Bu turli xil darajadagi ko'plab qo'shni aglomeratsiyalarning birlashishi natijasida hosil bo'lgan chiziqli konfiguratsiyaning ulkan urbanizatsiyalangan zonalari. Odatda, bu shaharlashgan yo'llar eng muhimlari bo'ylab cho'ziladi transport yo'llari va ko'p tarmoqli yo'llar, yoki qandaydir iqtisodiy o'qlar.
Shahar aglomeratsiyalarida, ularning rejalashtirish tuzilishining muhim xususiyatlari bilan ma'muriy bo'linish tubdan farq qiladigan zonalarni ajratish mumkin, bu esa bu zonalarni odatiy va funktsional jihatdan muntazam shakllanishlar deb hisoblash imkonini beradi.
1. Shaharning tarixiy yadrosi - juda kichik maydon bo'lib, unda eng ko'zga ko'ringan me'moriy va tarixiy binolar, aglomeratsiyaning ma'muriy, madaniy va ishbilarmonlik markazlari to'plangan. Bu Garden Ring ichida Moskvaning tarixiy markazi; Londonning markaziy yadrosi, shu jumladan Siti, Vestminster va G'arbiy End; Janubiy qismi Nyu -York okrugi, Manxetten oroli hududini egallagan. Uchun tarixiy markazlar Evropa poytaxtlari ko'p asrlar davomida rivojlangan juda zich binolar bilan ajralib turadi; tarixiy o'tmishdan meros qolgan yoki unga yaqin joylashgan radial-dumaloq tartib; davlat yoki tadbirkorlik ahamiyatiga ega binolar tomonidan turar -joy binolarini bosqichma -bosqich ko'chirish; savdo korxonalari, mehmonxonalar, muzeylar va boshqalarni keng rivojlantirish. Kunduzgi aholi tungi aholidan keskin oshib ketadi.
2. Shaharning markaziy zonasiga tarixiy yadrodan tashqari, unga yaqin joylashgan, intensiv ravishda qurilgan hudud kiradi. Evropa poytaxtlari asosan 19 -asr o'rtalariga qadar. va keyinchalik temir yo'llar, bekatlar, sanoat zonalari halqasi bilan qoplangan. Keyingi o'n yilliklarda bu zona sezilarli darajada o'zgartirildi, lekin ko'p jihatdan u eski tartibini saqlab qoldi, bu erda juda qimmatli inshootlar bor. Poytaxtlarning ma'muriy, ishbilarmonlik, madaniy, ilmiy va tijorat funktsiyalarining o'sishi va hududiy kengayishi bilan bu zona tobora qayta qurilmoqda, qayta qurilmoqda va markaz vazifalariga ega bo'lmoqda. Poytaxtlarning markaziy tumanlari quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin: Moskvaning markaziy rejalashtirish zonasi, eski qal'a devorlari ichidagi Parij bo'limi, Sankt -Peterburgning Obvodniy kanaligacha bo'lgan markaziy zonasi, shu jumladan Vasilyevskiy oroli, Petrogradskaya tomoni. Umuman, markaziy zonalar kunduzgi aholining tungi aholi sonidan sezilarli darajada oshishi va doimiy aholining asta -sekin kamayishi bilan tavsiflanadi.
3. Moskva va Sankt-Peterburgdagi shaharning tashqi zonasi ma'muriy jihatdan shaharga kiritilgan, Parijda u "birinchi shahar kamari" deb nomlangan, Londonda "eski shahar atrofi" ning tashqi zonasini ajratish mumkin. shaharning periferik zonasiga. Hozirgi vaqtda poytaxt aholisining asosiy qismi periferik zonalarda to'plangan va bu zonalarning butun hududi mustahkam binolar bilan to'ldirilgani sayin, ularning aholisi ko'payib bormoqda, lekin keyin shahar chegaralaridan tashqarida pasayish va kengayish ob'ektiv tendentsiyasini ko'rsatadi. .
4. Katta shahar (yoki aglomeratsiyaning yadrosi, aglomeratsiyaning urbanizatsiyalangan zonasi, shahar atrofi zonasining birinchi ichki kamari bo'lgan shahar). Masalan, shaharga bo'ysungan aholi punktlari bo'lgan Peterburg, Parijning "keng chegaralardagi aglomeratsiyasi", birinchi ichki metropolitenli "Buyuk London", Buyuk Nyu -York - Nyu -Yorkning shaharlashgan hududi.
5. Shahar atrofi hududi shahar bilan birgalikda aglomeratsiya sifatida qaralishi mumkin bo'lgan kengroq shakllanishni shakllantiradi. Bu Moskva va Peterburg metropolitenlari, London metropolitenlari. Poytaxtlar va ularning atrofidagi tumanlarni qamrab oladigan aglomeratsiyalar hududlarini, "aglomeratsiyalar yadrosi" ni, shu jumladan poytaxt shaharlari va shahar atrofidagi hududlarning ichki halqalarini farqlash muhim. An'anaga ko'ra, bu "yadro" aglomeratsiyalarni "Katta shahar" (Buyuk Moskva, Buyuk London, Katta Nyu -York) deb atash mumkin edi. Umuman olganda, barcha aglomeratsiyalar quyidagilar bilan tavsiflanadi: populyatsiyaning aglomeratsiyaning ichki halqalaridan tashqi halqalarga ketma -ket siljishi; asta -sekin aglomeratsiya periferiyasiga qadar asta -sekin so'nib borayotgan mayda migratsiyasining kuchli rivojlanishi va yadroda ayniqsa kuchli, tashqi halqalarda yo'ldosh shaharlarning rivojlanishi.
6. Poytaxt viloyatining tashqi zonasi. Metropolitan viloyati - bu poytaxtning to'g'ridan -to'g'ri va kuchli ta'siri cho'ziladigan va u bilan bog'liq maqsadli shaharsozlik chora -tadbirlari zarur bo'lgan zonani tushunish kerak; shu bilan birga, aglomeratsiyani quruvchi eng muhim shaharsozlik parametri, kundalik mayatnik ishchi harakatlari o'z faoliyatini to'xtatadi. Tashqi zona shahar tizimlarini rivojlantirish bo'yicha yirik tadbirlar maydoniga aylanmoqda - bu aglomeratsiyani tushirish, rekreatsion zonalar, qishloq xo'jaligi bazalari va boshqalarni yaratishga yordam beradigan "qarshi magnitlar". Metropolitan viloyatlari quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin: Moskva viloyati - Moskva va Moskva viloyati; London - Angliyaning janubi -sharqida; Nyu -York viloyati - Nyu -York shahar tumanlarini rejalashtirish assotsiatsiyasining tumani.
3 Aglomeratsiyaning shakllanish yo'llari
"Shahardan" aglomeratsiyasini shakllantirish.
Ma'lum bir "chegaraga" etib borganingizda (unga shaharning kattaligi, uning milliy iqtisodiy obro'si, mahalliy va mintaqaviy tabiiy sharoitlar kuchli ta'sir qiladi), dinamik rivojlanayotgan yirik shahar yangi rivojlanish manbalariga - hududlarga, suv ta'minoti manbalariga ehtiyojning ortib borayotganini sezadi. , infratuzilma. Biroq, shahar chegarasida ular tugaydi yoki kamayib ketishga yaqin. Shahar maydonining yanada uzluksiz (perimetri) kengayishi salbiy oqibatlar bilan bog'liq.
Shuning uchun rivojlanishning og'irlik markazi ob'ektiv ravishda shahar atrofidagi hududga o'tmoqda. Sun'iy yo'ldoshli aholi punktlari (ko'pincha mavjud kichik aholi punktlari asosida) har xil profildagi paydo bo'ladi. Aslida, bu yirik shaharning qismlari bo'lib, ular aglomeratsiya markaziga aylanib, qo'shimcha va sheriklar tizimini yaratadi. Bir tomondan, shaharga mos bo'lmagan hamma narsa uning chegaralaridan tashqariga "to'kiladi". Boshqa tomondan, unga tashqaridan intilayotgan narsalarning ko'p qismi chekkada joylashgan. Shunday qilib, aglomeratsiya ikkita qarama -qarshi oqimdan hosil bo'ladi.
Ba'zi hollarda, sun'iy yo'ldoshlarning shaharni tashkil etuvchi bazasini tashkil etuvchi ob'ektlar ( sanoat korxonalari, poligonlar, tadqiqot laboratoriyalari, konstruktorlik byurolari, marshalling hovlilar, omborlar va h.k.) shaharning mavjud xalq xo'jaligi majmuasidan tarmoqlanganga o'xshaydi. Boshqa hollarda, ular shahar va mamlakat ehtiyojlariga javoban paydo bo'ladi, iqtisodiyotning turli sohalarining sa'y -harakatlari bilan yaratiladi, shahar atrofidagi hududlarni rivojlantirish uchun qulay sharoitlar jalb qilinadi.
"Tumandan" aglomeratsiyasini rivojlantirish
... Bu resurslar zonalari uchun, qazib olish sanoati rivojlangan joylarda, rivojlanish davrida katta konlar odatda shunga o'xshash ixtisoslashgan aholi punktlari guruhi paydo bo'ladi. Vaqt o'tishi bilan ulardan biri turar-joy maydoniga nisbatan boshqalarga qaraganda qulayroq joylashgan va rivojlanish uchun yaxshiroq sharoitga ega bo'lib, mahalliy ahamiyatga ega bo'lmagan ob'ektlarni o'ziga tortadi. U tashkiliy, iqtisodiy va madaniy markazga aylanadi, unda fan va dizayn va dizayn biznesi rivojlanadi, qurilish sanoati korxonalari va transport tashkilotlari to'planadi. Bularning barchasi vaqt o'tishi bilan unga nisbatan sun'iy yo'ldoshlar rolini egallaydigan aholi punktlarining hududiy guruhining ustuvor o'sishi va asta -sekin o'sishini belgilaydi.
Shahar shunday paydo bo'ladi, u aglomeratsiya markazi vazifalarini o'z zimmasiga oladi. Asosiy "kasb" ta'siri ostida uning hamrohlari yopiq mehnat balansiga ega: qishloq aholisi asosan shu erda, qishloqda joylashgan korxonada ishlaydi. Shu sababli, ushbu turdagi tuzilmalarda shahar markazi bilan mehnat munosabatlari "shahardan" rivojlanayotgan aglomeratsiyalarga qaraganda kuchsizroqdir. Shahar markazining ko'p funktsional imkoniyatlarining yanada o'sishi va kuchayishi bilan tavsiflangan ikkita toifadagi aglomeratsiyalar o'rtasidagi farqlar zaiflashmoqda, garchi ishlatilayotgan hududning tabiatida sezilarli farq qolsa.
Katta shaharlar va aglomeratsiyalarning keng tarqalgan va qaytarilmas o'sishi bizni bu hodisaning ichki qonuniyatlari va sabablari haqida o'ylashga, bu turar joy shaklining kamchiliklarini aniqlashga va uning haqiqiy xizmatlarini baholashga majbur qiladi.
Katta shaharlar va ma'lum darajada yirik shahar aglomeratsiyalarining eng muhim kamchiliklari yaxshi ma'lum:
1. Transport muammolarining noodatiy murakkabligi. Katta shaharlarning to'yinganligi mashinada ortadi, uning harakat tezligi teskari nisbatda kamayadi.
2. Muhandislik uskunalari narxining oshishi;
3. Ifloslanish muhit birinchi navbatda havo. Kimyoviy tadqiqotlar ma'lumotlariga ko'ra, yirik shaharlarning ifloslantiruvchi va issiqlik ta'sirining cho'qqisini 800 km dan 1000 km2 gacha bo'lgan 50 kmgacha bo'lgan masofada kuzatish mumkin.
... Shu bilan birga, eng faol ta'sir shaharning o'zidan 1,5-2 barobar ko'p bo'lgan maydonda namoyon bo'ladi. Los -Anjeles, Mexiko kabi shaharlar tasodifan "smogopolis" laqabini olmagan. Shahar aholisiga kulgili maslahat tug'ilishi bejiz emas: "Hamma kamroq va faqat favqulodda vaziyatda nafas olsin".
4. Katta shaharlar aholisini tabiatdan uzoqlashtirish.
5. Katta shaharlar ishlab chiqaruvchi kuchlarni kichik va o'rta shaharlaridan "so'rib oladi".
Hech shubha yo'qki, insoniyat kelajakda eng yirik shaharlarning transport va ekologik muammolariga yechim topa oladi. Bundan tashqari, nuqtai nazar, bu yuqori konsentratsiya ekanligi oqlangan ko'rinadi ishlab chiqaruvchi kuchlar yirik shaharlarda bu muammolarni eng samarali hal qilishga imkon beradi, chunki bunday kontsentratsiya bilan eng katta kapital qo'yilmalar bu maqsadlar uchun.
Dunyodagi eng yirik shahar aglomeratsiyalari
1950 yilda 30 ta eng yirik metropolitenlardan 20 tasi Evropada, Shimoliy Amerika, Yaponiya va rivojlanayotgan mamlakatlarda atigi 10 ta. 1990 yilda nisbat o'zgaradi: 30 ta aglomeratsiyadan faqat 9 tasi rivojlangan mamlakatlarda, 21 tasi rivojlanayotgan mamlakatlarda joylashgan. Milan, Berlin, Filadelfiya, Sankt -Peterburg, Detroyt, Neapol, Manchester, Birmingem, Frankfurt, Boston, Gamburg shaharlari eng yirik metropolitenlar ro'yxatini tark etmoqda. Bu ro'yxat Seul, Jakarta, Dehli, Manila, Karachi, Lagos, Istanbul, Lima, Tehron, Bangkok, Dakka bilan to'ldirilgan.
Tarixdan ma'lumki, Evropadagi birinchi shaharlar antik davrda paydo bo'lgan. Keyin O'rta asrlarda ularning soni sezilarli darajada oshdi. Katta shaharlar soni ham oshdi; 20 -asrning boshlariga kelib, chet eldagi Evropada dunyoning barcha yirik shaharlarining 1/3 qismi to'plangan. Aynan shu mintaqa 1980 -yillarning boshlarida 400 ga yaqin shahar aglomeratsiyalari vatani bo'ldi.
Germaniyada aksariyat aglomeratsiyalar Reyn va uning irmoqlari bo'ylab zanjir bo'ylab cho'zilgan. Quyi oqim - bu o'z navbatida Reynning o'ng qirg'og'ida, Deyzburgdan Dortmundgacha Essen va Bochum orqali cho'zilgan 2 asosiy qismdan iborat Reyn -Rur politsentrik aglomeratsiyasi, Reyn, asosan Dyusseldorf, Köln va Bonn. . Bu aglomeratsiya aholisi 10-11 mln.
Reynning yuqori oqimida Reyn-Main aglomeratsiyasi joylashgan bo'lib, uning yadrosi Frankfurt-Mayn. Keyingi oqim-Manxaym va Lyudvigshafen shaharlari bilan Reyn-Nekkor aglomeratsiyasi.
Buyuk Britaniyada Aglomeratsiyalar orasida etakchi o'rinni London egallaydi, uning aholisi chegaralari qanday chizilganiga qarab 7,6 milliondan 12,1 milliongacha o'zgaradi. London yaqinida sakkiz yo'ldosh shahar qurilgan. Undan keyingi o'rinda Buyuk Birmingem (G'arbiy Midlend) va Buyuk Manchester joylashgan bo'lib, ular 3,2 va 2,6 million aholiga ega.
Fransiyada 11,3 million aholiga ega Parij metropolitenini ajratish. Bu poytaxt-katta sanoat markazi bo'lib, u erda yuqori texnologiyali bilimlarni talab qiladigan tarmoqlar, shuningdek, "Parij mahsulotlari" (kiyim-kechak, zargarlik buyumlari va boshqalar) deb nomlangan mahsulotlar ishlab chiqariladi. Bu erda eng yirik banklar va birjalar, monopoliyalar shtab -kvartirasi, etakchi ilmiy muassasalar, shuningdek, ko'pchilikning turar joylari. xalqaro tashkilotlar... Parij yaqinida beshta yo'ldosh shahar bor.
Eng katta shaharlar Xitoy - Pekin va Shanxay.
Pekin mamlakatning eng muhim siyosiy, ma'muriy, iqtisodiy va madaniy markazi hisoblanadi. U Buyuk Xitoy tekisligining shimoliy qismida joylashgan. 1950 yilda shaharda 1970 yilda 3,9 million aholi istiqomat qilgan. - allaqachon 8,1 million va 2000 yilda. Buyuk Pekin 10,8 (boshqa manbalarga ko'ra, 12,4) million aholiga ega edi. Shahar atrofidagi shaharlarsiz Pekin aholisi 8 millionga yaqin. Prognoz shuni ko'rsatadiki, 2010 yilga kelib. Buyuk Pekin aholisi 17,8 millionga yetishi mumkin.
Shanxay eng yirik sanoat, savdo, transport, moliyaviy va madaniy shahar Xitoy
Shanxay iqtisodiy o'sishi bilan uning aholisi ham o'sdi. 1950 yilda. 1970 yilda Shanxay poytaxti 5,3 million aholiga ega edi. - 11,2 mln., 2000 y. - 14,2 mln
1994 yilgi ma'muriy islohotga ko'ra, shahar hududi 6,3 ming km2 ga oshirildi qo'shni qishloq tumanlarining "kesilishi" tufayli.
Yaponiya - dunyodagi eng katta shahar. Tokio - mamlakatning asosiy siyosiy, ma'muriy va ma'muriy markazi. Bu turli xil sanoat tarmoqlarining eng yirik klasteri, mamlakatdagi eng yirik port majmualaridan biri.
Tokio aholisi soni turlicha. Buning sababi shundaki, Tokio 3 xil chegarada - shaharning o'zi, Buyuk Tokio va Tokio metropoliten hududida mavjud.
Tokio shahrining o'zi 577 km2 ni egallaydi, bu Moskva maydonidan ancha kichik. Bu hududda 8 million kishi yashaydi.
Katta Tokio shahar va Tokio prefekturasi yoki metropoliten hududini egallaydi. Uning maydoni 2,1 ming km2
va 90-yillarning o'rtalarida aholi soni 12 mln. G'arbiy tomondan Tokio bilan chegaradosh poytaxt okrugi hududida 26 mayda shahar bor, ularning aholisi mayatnik migratsiyasi bilan poytaxt bilan chambarchas bog'liq.
Tokio poytaxti Tokio va Tokio prefekturasidan tashqari 87 ta shahar (Yokohama, Kavasaki, Chiba va boshqalar) bilan uchta qo'shni prefekturani qamrab oladi. U odatda Keyxin aglomeratsiyasi deb ataladi (kei - poytaxt, hin - qirg'oq). 2000 yilda Tokio metropolitenining aholisi 26,4 mln.
Hindiston - qadimiy shahar madaniyatining mamlakati. Varansi, Ollohobod, Patna, Dehli kabi shaharlar insoniyat tsivilizatsiyasining boshida paydo bo'lgan. Hindiston o'rta shaharlashgan mamlakatlarga tegishli. Shunga qaramay, umumiy fuqarolar soni bo'yicha Xitoydan keyin ikkinchi o'rinda turadi.
Dehli shahri, daryoning o'ng qirg'og'ida joylashgan. Jamna, savdo yo'llarining chorrahasida, ko'p asrlar va hatto ming yillar davomida turli davlatlarning poytaxti bo'lgan: XIII asr boshidan. - Dehli sultonligi XVI asr boshlarida v. - Buyuk Mo'g'ullar imperiyasi, 1911 yildan. - Britaniya Hindistoni, 1950 yildan beri - Hindiston Respublikasi. 1911 yilda. shahar aholisi atigi 214 ming kishi edi, 1991 y. - deyarli 8,4 million, 2001 yilda. - 11,3 million kishi.
Dehli - Hindistonning eng yirik siyosiy, ma'muriy, sanoat markazlaridan biri, transport va savdo markazlari, fan, madaniyat, ta'lim va san'atning markazidir.
Mumbay shahri (Bombayning yangi nomi) Hindistonda aholi soni bo'yicha eng katta va bu ko'rsatkich bo'yicha dunyoda uchinchi o'rinda turadi. Aglomeratsiya doirasida uning aholisi 18 millionga etadi. Mumbay, shuningdek, eng kattasi sanoat markazi sanoati og'ir va an'anaviy bo'lgan mamlakat yengil sanoat ayniqsa, paxta. Bu Hindistonning asosiy dengiz porti bo'lib, u orqali tashqi savdo yuklarining 60% gacha o'tadi. Mumbay - Hindistonning eng muhim ilmiy va madaniy markazlaridan biri. Bu, shuningdek, kino sanoati uchun asosiy markaz bo'lib, ba'zida Hind Gollivud deb ataladi.
Aglomeratsiyaning o'sishi davom etmoqda. Ba'zi tadqiqotchilar hatto yaqin kelajakda u yanada kattaroq megapolisga aylanishi mumkinligiga ishonishadi.
Kolkata (Kalkuttaning yangi nomi) Gang deltasida, uning g'arbiy tarmog'ining o'ng qirg'og'ida joylashgan - Xogli, Bengal ko'rfazidan 140 km uzoqlikda. Kolkata 1690 yilda Britaniyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasi agenti Job Charnok tomonidan uchta qishloq joyida tashkil etilgan, ulardan biri Calicatta deb nomlangan. Shaharning o'sishi, ayniqsa, 1773-1911 yillarda, Kolkata Britaniya Hindistonining poytaxti bo'lgan va mamlakatning eng yirik shahariga aylanganda tezlashgan. Poytaxt Dehliga ko'chirilgandan so'ng, uning o'sishi sekinlashdi. Shunga qaramay, Kolkata bugungi kunda Hindistonning Mumbaydan keyingi ikkinchi sanoat va port shahri va madaniy markaz bo'lib qolmoqda. 12,7 million aholiga ega, u dunyodagi eng yirik o'nta shaharni yopadi.
Eng yirik poytaxt hududlari. Megapolislar va dunyoning eng yirik metropolitenlari
Buni Yerning hamma aholisi ham tushunmaydi eng yirik metropoliten hududlari Dunyo aholisining soni ba'zi mamlakatlarga qaraganda ko'proq. Shuning uchun hamma aholi punktlariga borishdan oldin bilishi kerak qiziqarli ma'lumotlar ular haqida. Agar biror kishi kichik shaharchada yoki qishloqda yashasa, bu metropolitenlar haqidagi ma'lumotlar haqiqatan ham aql bovar qilmaydigan bo'lib tuyulishi mumkin.
O'zgarmas lider
Olti yildan buyon dunyodagi eng yirik metropolitenlar ro'yxatini Yaponiya poytaxti Tokio boshqarib keladi. 2010 yilda uning aholisi o'ttiz etti milliondan oshdi. Bu ulkan metropolisning zichligi har kvadrat kilometrga 4400 kishini tashkil qiladi.
Chiqayotgan quyosh mamlakatida u turli hududlarga bo'lingan va ko'plab imkoniyatlar shahri hisoblanadi. Ta'kidlash joizki, Tokio bilan aglomeratsiyaga uch milliondan ortiq aholisi bo'lgan Yokokama port shahri kiradi, lekin u holda ham Yaponiya poytaxti birinchi o'rinni egallaydi.
Ikkinchi o'rin
Dunyodagi eng yirik aglomeratsiyalar ro'yxatini Indoneziya poytaxti Jakarta davom ettirmoqda. 2017 yil boshiga kelib uning aholisi deyarli 32 million kishini tashkil qiladi. Ammo aholi zichligi Tokiodan ikki baravar ko'p va har kvadrat kilometrga 9600 kishi.
Bu tasodifan hayot darajasi pastligidan dalolat beradi. Bu aglomeratsiya Yava orolining shimoli-g'arbiy qismida, dengiz qirg'og'ida joylashgan. Bu uning muammolaridan biri, chunki yomg'irli mavsumda ko'plab pasttekisliklar suv ostida qoladi.
Jakarta ikkita daryoning deltasida joylashganiga qaramay, ularning hammasi juda ifloslangan. Taxminan 70% suv tanasi umuman yaroqsiz, yana 20% i o'rtacha ahvolda va atigi o'n foizi engil ifloslangan.
Bu metropolning tarixi milodiy 39 -yilda, Jakarta o'rnida mahalliy qirol o'zining poytaxti Sunda -Puraga asos solgan paytdan boshlanadi. Rasmiy tashkil etilgan sana - 1527 yil 22 -iyun, portugallar aholi punktini olib, uning nomini o'zgartirganda.
Uchinchi va to'rtinchi o'rinlar
Dehli 26,5 million bilan birinchi ikkidan ortda qolmoqda. Aholi zichligi - har kvadrat kilometrga 12 ming kishi. Ta'kidlash joizki, XXI asrda bu aglomeratsiya aholisi ikki barobar oshdi va o'sishda davom etmoqda. Butun mamlakatdan odamlar yaxshi hayot izlab bu erga kelishadi.
Dunyodagi eng yirik shahar aglomeratsiyalari ro'yxatida to'rtinchi o'rin Filippin poytaxti Manilaga berilgan. Bu shunday ko'rinadi orol xalqi bunday katta metropol bo'lishi mumkin emas, lekin so'nggi tadqiqotlar buning aksini tasdiqlaydi. Bu erda aholi zichligi yanada yuqori va har kvadrat kilometrga 13,6 ming kishini tashkil qiladi va umumiy aholi soni 24 milliondan bir oz ko'proq.
Shahar Luzon orolida joylashgan, iqlimi yil davomida issiq. Bundan tashqari, bu erda ko'plab dengiz va temir yo'l kesishmalari kesishadi.
Ro'yxatning o'rtasi
Poytaxti Seul dunyodagi eng yirik metropolitenlar orasida beshinchi o'rinda turadi Janubiy Koreya... Bu metropol bilan birgalikda aglomeratsiyaga mamlakatning Sariq dengizidagi asosiy shahri eksporti hisoblanadigan Incheon ham kiradi.
Seul metropolitenining aholisi Manilaga qaraganda atigi 150 mingga kam. Uning zichligi har kvadrat kilometrga 8800 kishi, bu juda katta ko'rsatkich.
Seul-mamlakatning yuqori texnologiyali markazi, ko'pchilik odamlar osmono'par binolarda yashaydilar, shuning uchun har bir birlik uchun juda ko'p odam bor.
Oltinchi o'rinni Pokiston janubida joylashgan Karachi port shahri egallaydi. Qo'shni hududlar bilan, metropolga 23,5 million kishi kiradi, ular 1010 kvadrat kilometr maydonga to'plangan, bu yuqori zichlik ko'rsatkichini tushuntiradi - 23 ming.
Karachi - mamlakatdagi eng yirik port, XVIII asr oxirida asos solingan.
Ettinchi va sakkizinchi o'rinlar
Shanxayni dunyodagi eng yirik metropoliten va shaharlar ro'yxatiga kiritish mumkin emas edi. Bu Xitoyning ulkan shahri Xalq Respublikasi Yangtsi daryosi deltasida joylashgan.
Bu madaniy va savdo markazi mamlakatda 23,39 million kishi istiqomat qiladi. Metropolis deyarli 4000 kvadrat kilometr maydonni egallaydi, shuning uchun bu erda aholi zichligi atigi olti ming.
Bu erdagi iqlim yumshoq, bilan issiq qish, joylashuvining geografiyasi qulay. Shanxay bejiz moliyaviy markaz emas, chunki bu erda ko'plab korporatsiyalar va tadqiqot markazlari to'plangan.
Ro‘yxatning sakkizinchi o‘rnini Hindistonda Arab dengizi sohilida joylashgan Mumbay metropolisi egalladi. Birinchi o'ntalikda bu aglomeratsiya aholi zichligi eng yuqori (26 ming) va atigi 881 kvadrat kilometr maydonni egallaydi.
Birinchi o'ntalikdagi so'nggi poytaxt hududlari
To'rtinchi o'rinda "Dunyoning eng yirik aglomeratsiyalari va megapolislari" - Erning barcha aholisi orzu qilgan shahar Nyu -York. Uning hududi 11,875 km² ni egallaydi. Shu tufayli 21,5 million odam dunyoning bu qismida erkin joylashdi. Aholi zichligi atigi 1,7 ming, bu eng qulay ko'rsatkich.
Nyu -York - AQShning madaniy, sayyohlik va moliyaviy markazi.
Ro'yxat San -Paulu - Braziliya janubi -sharqidagi shahar bilan tugaydi. Shahar atrofidagi aholi soni 2017 yilda 20,8 million kishini tashkil qiladi. Zichlik - 6,9 ming kishi, bu reytingdagi eng yomon ko'rsatkich emas.
Barcha ma'lumotlar eng yangi topografik materiallar va sun'iy yo'ldosh tasvirlaridan olingan. Aholi, zichligi va maydoni ko'rsatilgan shaharlar aglomeratsiyalari haqidagi ma'lumotlardan ko'rsatiladi.
Poytaxt boshchiligidagi Moskva aglomeratsiyasi Rossiyaning aglomeratsiyalari orasida eng katta va murakkab bo'lib, hududiy kattaligi va aholisi, shahar va aholi punktlarining soni va turlarining xilma -xilligi bo'yicha tengi yo'q. Birinchidan, bu yadroning kuchi va roli bilan ajralib turadi. Moskva atrof -muhitga juda kuchli ta'sir ko'rsatib, yo'ldosh shaharlarga talab katta ekanligini ko'rsatdi. Mamlakatda urbanizatsiya tugamasdan sekinlashgan bo'lsa -da, u Moskva viloyatida jadal davom etmoqda, ular uchun Rossiya Federatsiyasining aksariyat hududlarida moddiy, moliyaviy, tashkiliy va eng muhimi, demografik resurslar mavjud.
Hozirgi vaqtda Moskva aglomeratsiyasi hududi kamida 20 ming km2, aholisi esa 16 millionga yaqin. Moskva aglomeratsiyasi 100 ga yaqin shaharni o'z ichiga oladi, shu jumladan qo'shni viloyatlarda o'n ikki yarim.
Moskva aglomeratsiyasining asosiy xarakterli xususiyati shundaki, aynan shu erda yangi turdagi shahar - ilmiy shahar paydo bo'lgan va rivojlangan. Ulug 'Vatan urushidan oldin ham, bo'lajak texnopolislarning prototiplari paydo bo'lgan, masalan, Korolev shahri (o'sha yillarda Kaliningrad) - raketa qurilishi markazi, keyinchalik u yirik aerokosmik kompleksga aylangan. Moskva aglomeratsiyasida o'ttizga yaqin ilmiy shaharlar mavjud, ularning deyarli yarmi Rossiyada. Ular orasida nafaqat amaliy, balki fundamental fan markazlari ham bor - Dubna, Pushchino, Protvino, Troitsk, Chernogolovka.
Moskva aglomeratsiyasi rivojlangan tarixiy va madaniy asosga ega bo'lib, uning bo'g'inlari qadimgi Kolomna, Dmitrov, Volokolamsk, Borovsk va boshqa shaharlardir; mashhur monastirlar, masalan, Sergiev Posaddagi Uch Birlik-Sergius Lavra, Dzerjinskiydagi Nikolo-Ugreshskiy monastiri, Volokolamsk yaqinidagi Jozef Volokolamskiy, Istra shahridagi Yangi Quddus. Bunga mulklar - adabiy uyalar va san'at markazlari, 1812 yilgi Vatan urushi va 1941-42 yillardagi Moskva janglari bilan bog'liq bo'lgan harbiy shon -sharaf joylari kiradi. Bularning barchasi hayratlanarli ma'naviy mintaqani yaratadi.
Moskva aglomeratsiyasi, shuningdek, davolanish, dam olish va sayyohlik institutlari bilan to'yinganligi sababli, rekreatsion aglomeratsiya hisoblanadi. Sanatoriylarda va boshqa sog'lomlashtirish muassasalarida joylarning umumiy soni bo'yicha Moskva viloyati bundan kam emas.
Moskva aglomeratsiyasi - ulkan suv ombori mehnat resurslari... Har kuni ish kunlarida, atrofdan 120000 ga yaqin odam Moskvaga ishlash va o'qishga keladi, qarshi oqim 400 ming kishiga etadi.
Moskva aglomeratsiyasining hududiy tuzilishi ko'plab xarakterli xususiyatlari bilan ajralib turadi. Uning ramkasi tarmoqli transport markazining radiusi bo'lib, unda 11 ta temir yo'l va 13 ta avtomobil yo'llari, shuningdek, Moskva daryosining suv yo'llari va Moskva. Transport markazi Moskva metropolitenining konfiguratsiyasini aniqlaydi - ko'p nurli yulduz. Ba'zi radiuslar bo'ylab, ayniqsa, Ryazan, Yaroslavl, Vladimir yo'nalishlarida ishlab chiqilgan, o'nlab kilometrlarda deyarli uzluksiz aholi punktlari paydo bo'lgan.
Murakkablik haqida hududiy tashkilot Moskva aglomeratsiyasini 2-darajali aglomeratsiyalar deb ataladigan "qizi" aglomeratsiyalari shakllanishi tasdiqlaydi. Bu qo'shni shahar va shaharlarning hududiy guruhlari bo'lib, ular bir -biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, umumiy mahalliy muammolar bilan birlashtirilgan bo'lib, ular turli joylarda rivojlanib, sharqiy qismiga ko'proq tortiladi. Moskva aglomeratsiyasining markaziy qismida bu Noginsk-Elektrostalskaya, Podolsko-Klimovskaya, Lyuberetsko-Ramenskaya, Balashixa-Reutovskaya, Ximkinsko-Zelenogradskaya, Dolgoprudnensko-Lobnenskaya aglomeratsiyalari; chekkasida-Serpuxovsko-Chexovskaya, Kashirsko-Stupinskaya, Kolomenskaya, Orexovo-Zuevskaya, Obninsko-Narofominskaya. 2 -darajali ba'zi periferik aglomeratsiyalarga qo'shni viloyatlarning aholi punktlari kirgan. Kaluga yo'nalishi bo'yicha, Moskva viloyati chegaralari yaqinida, Obninsk boshchiligida shahar va aholi punktlari guruhi tuzildi, ularning umumiy aholisi 240 ming kishini tashkil qiladi. Orexovo -Zuevskaya aglomeratsiyasiga Vladimir viloyatining shaharlari - Pokrov, Petushki, Kosterevo kiradi. Moskva aglomeratsiyasining Kaluga, Tver, Vladimir, Ryazan, Tula aglomeratsiyalari bilan konvergentsiyasi mavjud bo'lib, bu mintaqalar aloqasini yaxshilaydi. Markaziy Rossiya.
Rossiya metropolisi
Rossiyada megalopolislarning shakllanishiga qulay sharoitlar hali ham mavjud emas - shaharlarning eng murakkab shakllari. Biroq, Markaziy Rossiyaning o'rta qismida, bir qancha shahar va qishloqlar bilan to'ldirilgan, Moskva o'rtasida bo'lak shaklida bir xil urbanistik shakllanish shakllanmoqda. Bu chiziq davlatga yaqinlashmoqda, bu esa uni metropol deb atashga asos beradi.
Ip g'arbda gigant Moskva aglomeratsiyasi bilan boshlanadi va sharqda Nijniy Novgorod aglomeratsiyasi bilan tugaydi, uning aholisi 2 milliondan oshadi.
Moskva aglomeratsiyasi, agar uning chekka zonasida hosil bo'lgan ikkinchi darajali aglomeratsiyalarni hisobga oladigan bo'lsak, aglomeratsiya radiusi 100 km dan oshsa, u qo'shni viloyat markazlarining aglomeratsiyalari bilan aloqa qiladi. Nijniy Novgorod yaqinida, ba'zi rivojlangan yo'nalishlarda aglomeratsiya radiusi 100 km ga etadi. Aglomeratsiya uchlarini bog'laydigan chiziqning kengligi taxminan 20-40 km. Aynan uning o'rtasida o'nga yaqin shaharni o'z ichiga olgan bipolyar Vladimir-Kovrov aglomeratsiyasi joylashgan.
Shaharlashgan ta'lim uzoq tarixga ega bo'lgan hududda shakllangan. Bu Rossiya davlatining beshigi, qadimgi opolilar va shaharlar mamlakati, turli hunarmandchilikning ko'plab uyalari. Bu erda yirik fabrika sanoatining birinchi yo'nalishlari shakllangan bo'lib, unda o'tmishda to'qimachilik sanoati ustun bo'lgan. Moskva va Nijniy Novgorod aglomeratsiyalari va birinchi navbatda ularning markazlari sanoatlashtirish va ilmiy -texnik inqilob yillarida etakchi rol o'ynadi, yangi sanoatning kashshoflari va yangi turdagi texnologiyalarni yaratdi.
Yaqin ichki aloqalar uzoq vaqtdan beri namoyon bo'lib, hududning iqtisodiy va madaniy tuzilishini mustahkamladi. Sanoatlashtirish davrida Nijniy Novgorod, Moskva qiyofasi va qiyofasida rivojlanayotgan, ayniqsa, avtomobilsozlik, dastgohsozlik, samolyotsozlik, elektrotexnika va radioelektronika kabi ilg'or sohalarda o'z o'rnini egalladi.
Hunarmandchilik va ular asosida vujudga kelgan yirik sanoat fabrikalar, fabrikalar, hunarmandchilik qishloqlarining shaharlarga "pishib etishlari" uchun sharoit yaratdi. Oktyabr inqilobidan oldin ham bu jarayonning etakchisi Orexovo-Zuevo edi, u 1917 yilga kelib shahar maqomini olganida 60 ming aholiga ega edi.
Shu kabi kelib chiqqan shaharlar orasida monofunktsional markazlarning ulushi yuqori. Bu shaharlar, ularning shahar tuzish bazasi ko'pincha bitta korxonadan iborat. Bu Drezna, Yaxroma, Lakinsk, Sobinka (to'qimachilik markazlari), Vorsma (asboblar ishlab chiqarish), Bogorodsk (charm va poyabzal ishlab chiqarish). Shaharlar iqtisodiy asoslarini ancha kengaytirdilar va mustahkamladilar - Vladimir, Kovrov, Noginsk, Balaxna, Pavlovo.
Yangi shaharlar-yangi asr sanoatining markazlari-yuqori sifatli metallurgiya (Elektrostal), (Elektrogorsk), neftni qayta ishlash (Kstovo), asbobsozlik (Radujniy), avtomobilsozlik (Trans-Volga viloyati). Ilmiy shaharlar uchun, ayniqsa, Moskva aglomeratsiyasida keng tarqalgan, uchlik asos bo'ladi: fan - yuqori texnologiyali ishlab chiqarish (odatda yangi namunalarni sinash bilan tajriba) - oliy ma'lumot.
Moskva va Nijniy Novgorod aglomeratsiyalari bir -biriga yaqinlashmoqda. Ularning ikkalasi ham assimetrik. "Moskovskaya" da sharqiy nurlar to'liq rivojlangan, Nijegorodskayada, g'arbda. Sharqiy aglomeratsiya nurlari Kstovoda tugaydi, g'arbiy qismi Vladimir viloyatining Goroxovetsgacha etib boradi.
Sankt -Peterburg aglomeratsiyasi katta shahar aglomeratsiyasi, o'ziga xosligi Sankt -Peterburg tomonidan berilgan - buyuk shahar, madaniy poytaxt Rossiya o'zining tarixiy qismida shaharsozlik san'atining namunasidir.
Sankt -Peterburg - bir vaqtning o'zida o'z atrofida sun'iy yo'ldosh aholi punktlari: hukmdorlar turar joylari, qal'alar, portlar yaratish bilan boshlangan yagona rus markazi.
Aglomeratsiyaning o'ziga xos xususiyati dengiz bo'yidagi pozitsiya bilan belgilanadi. Aglomeratsiya tabiat ob'ektlari va landshaftlardan keyin o'ziga xos naqshga ega bo'ladi. To'liq oqimli Nevada, Shlisselburgda (64 km uzoqlikda) tugaydigan Nevskiy aholi punkti nurlari paydo bo'ldi. Kareliya Istmusi tabiiy sharoitlari tufayli ko'l-o'rmonning go'zal landshaftlariga boy va qirg'oqlarga qaraydi. Ladoga ko'li va Finlyandiya ko'rfazi, ulkan rekreatsion hududni ifodalaydi va aglomeratsiyaning bir qismi bo'lgan shahar atrofi hududining deyarli bir qismi hisoblanadi. Kareliya Istmusi, katta dam olish imkoniyatiga ega, dam olish, davolanish, sayyohlik va sport uchun joy.
Rekreatsion komponent Sankt -Peterburg aglomeratsiyasining ko'plab shaharlariga xosdir, shu jumladan boshqa funktsiyalarni bajaradigan - port, sanoat, ilmiy, ma'muriy.
Umuman olganda, aglomeratsiya o'zining asosiy Sankt -Peterburg singari ko'p qirrali. Aglomeratsiya 35 ga yaqin shahar aholi punktlarini o'z ichiga oladi. 15 shahar. Umumiy aholi soni (2006 yil boshida) - 5257 ming kishi; Sankt -Peterburg 87%ni tashkil qiladi. Sun'iy yo'ldosh hududi aholisining ulushi past. Aglomeratsiya shaharlari va shaharlari orasida Rossiyaning tarixi, iqtisodiyoti, madaniyati va hududiy tashkil etilishida ko'zga ko'ringan joylarni egallagan ko'plab mashhur shaharlar bor. Sankt-Peterburg ma'muriy bo'ysunishida jami 560 ming aholiga ega 8 ta shahar va 21 ta shahar tipidagi aholi punktlari mavjud. Kolpino, Sestroretsk, Zelenogorsk, Kronstadt, Lomonosov, Pavlovsk, Pushkin, Petrodvorets shaharlari markaziy shahardan yaqin kelajakda qurilishi mumkin bo'lmagan muhim joylar bilan ajratilgan holda qoladi. Sankt -Peterburgning ma'muriy chegaralari ichida bo'lib, ular aslida aglomeratsiyada birinchi (yaqin) sun'iy yo'ldosh zonasini tashkil qiladi.
Inqilobdan keyin, qachon sobiq poytaxt Imperiya an'anaviy xorijiy xom ashyo va yoqilg'i bazalaridan uzildi, Leningrad atrofida yo'ldosh shaharlar tizimi - korxonalarini elektr, yoqilg'i, metall, kimyoviy xom ashyo... Elektr stantsiyalari shaharlari har xil turlari(issiqlik, gidravlik, yadroviy) energetiklar "otryadi" ni tashkil qildi. Hozirgi vaqtda neft eksportiga xizmat ko'rsatishga mo'ljallangan port shaharlar rivojlanmoqda. Sankt -Peterburg eng yirik ilmiy markaz bo'lib, ilmiy -texnik taraqqiyotni tezlashtiruvchi ilmiy shaharlar - markazlarning paydo bo'lishi va rivojlanishini rag'batlantirdi. Ular orasida Leningrad atom elektr stantsiyasida tug'ilgan Sosnoviy Bor, Primorsk, Gatchina, Petrodvorets, Kolpino va boshqalar bor.
90-yillardagi ijtimoiy-iqtisodiy inqiroz sharoitida. Sankt -Peterburg aglomeratsiyasi jiddiy qiyinchiliklarni boshdan kechirdi, bu esa pasayishga olib keldi sanoat ishlab chiqarish, tadqiqot va dam olish faoliyatining pasayishi, aholi sonining izchil kamayishi. Sankt-Peterburgda (Leningrad) 1989-1998 yillar. aholi soni 6,1%ga kamaydi, oldingi 10 yil ichida (1979–1989) 9,5%ga oshdi.
Aholi sonining kamayishi davom etmoqda. Rossiyada demografik resurslarning etishmasligi ta'sir ko'rsatdi.
Biroq, Sankt -Peterburg aglomeratsiyasi - Rossiyaning salohiyati bo'yicha ikkinchi - rivojlanish dinamikasini saqlab qoldi. 90 -yillarda yangi shaharlarning shakllanishi davom etdi, yangi portlar qurildi va qurilmoqda; Sankt -Peterburg viloyati mahalliy va xorijiy tadbirkorlardan katta sarmoyalarni jalb qilmoqda, ichki va tashqi turizm imkoniyatlari kengaymoqda.
Samarskaya Luka eng mashhurlaridan biri diqqatga sazovor joylar Volgada. Bilagi egilish qattiq burilishlar bu erda daryo yo'nalishini 90 ° ga o'zgartirib, "Jiguli" tog'larini kesib o'tib, sharqdan uzoqqa buriladi. Kamarning eng sharqiy qismida Samara joylashgan - eng yirik markaz, 1586 yilda Qozon xonligi Moskva shtatiga qo'shilganidan ko'p o'tmay qal'a shahri sifatida tashkil etilgan. Burilishning boshqa ikkita burilishlari shaharlar juftligi bilan belgilanadi: Togliatti - Jigulevsk, Syzran - Oktyabrsk.
Shahar aholi punktlarining uch markazli klasteri - Samara uchligi - deyarli 2,5 million shahar aholisiga ega. Yarimdan ozroq qismi Samara ulushiga to'g'ri keladi (46,8%). Samara va Tolyatti o'rtasidagi masofa taxminan 100 km. Bu Rossiyadagi eng yirik (500 mingdan ortiq) shaharlarning eng yaqin konvergentsiyasi. Togliatti va Syzranni deyarli bir xil masofa ajratib turadi. Uchta aglomeratsiya chekka qismlari bilan bir -biriga to'g'ri keladi.
Samara qulay geografik pozitsiyani egallaydi, energiya manbalariga va unumdor tuproqlarga boy.
Ulug 'Vatan urushidan oldin, Samara etakchi sanoat korxonalari - samolyotsozlik, dastgohsozlik, asbobsozlik korxonalari joylashgan edi. Urush paytida Samara mamlakatning zaxira poytaxti edi. Samara aholisi Volga bo'yidagi boshqa shaharlarga qaraganda eng ko'p. Eng katta ko'p funktsiyali shahar, madaniyat, fan, oliy ta'lim, yuqori texnologiyali sanoat markazi, Samara o'z atrofida sun'iy yo'ldosh shaharlarning paydo bo'lishiga faol turtki berdi. Ular orasida alohida ajralib turadi: Novokuibyshevsk - neftni qayta ishlash va neft -kimyo markazi; Birinchi jahon urushi arafasida tashkil etilgan Chapaevsk, bir nechta kimyo korxonalari bilan; Kinel - Samara sharqida joylashgan temir yo'l kesishmasi.
Togliatti-Rossiyaning yangi qurilgan shaharlaridan eng kattasi, avtomobilsozlik, kimyo sanoati va qurilish materiallari sanoati markazi; katta daryo porti, turizm va sport markazi.
Togliatti - bu aglomeratsiya. Shahar chizig'i uchta transport va muhandislik infratuzilmasi tizimlari bilan birlashtirilgan uchta geografik alohida hududni o'z ichiga oladi. Eng yirik Avtozavod tumani (435,2 ming aholi) boshqa ikkita kombinatsiyadan - Markaziy (shaharni tashkil etuvchi baza - asosan kimyo zavodlari) va Komsomolskiydan (daryo porti, temir yo'l vokzali, qurilish materiallari ishlab chiqarish) ustundir.
Syzran - Samara shahridan 137 km va Tolyattidan deyarli 100 km uzoqlikda joylashgan shahar. Syzran 1683 yilda Syzran mudofaa chizig'idagi qal'a sifatida paydo bo'lgan. Hozirgi vaqtda Syzran - mashinasozlik va kimyo sanoatining markazi, uning o'rta oqimida Volganing birinchi kesishmasida katta temir yo'l tutashgan; hududdagi aglomeratsiya shakllanishining g'arbiy darvozasi. So'nggi yillarda Syzran va Tolyatti o'rtasidagi ishlab chiqarish aloqalari mustahkamlanmoqda.
Rostov-na-Donu shahrida rivojlangan shahar ta'limining politsentrizmi bizga uni aglomeratsiya emas, balki konurbatsiya deb atash imkonini beradi. Rossiyaning Evropa qismining janubidagi hududiy tashkilotda, shaharlarning joylashuvi, mintaqalararo aloqalar tizimida, bu hudud juda ajoyib. Bu joylarda shaharlar qadim zamonlardan paydo bo'lgan. Don daryosi og'zi yaqinida arxeologik qo'riqxona joylashgan qadimiy shahar Tanais. Hozirgi Azov shahrida O'rta asrlarda Buyuk Ipak yo'lining shimoliy tarmog'ida joylashgan bir qancha o'tmishdoshlari bo'lgan.
Keyinchalik Rossiya va Usmonli imperiyalari qarama -qarshiligi rivojlandi; Qora dengiz va Azov sohillarida mustahkam o'rin egallashga, Don va Volga bo'ylab kengayishni rivojlantirishga intildi. Shuning uchun u Azovni dahshatli qal'aga aylantirdi va uni mustahkam ushlab oldi. Pyotr I Azov kampaniyalarini 1698 yilda Taganrogda - qal'a va portda tashkil etilgan janubiy dengizlarda o'zini o'rnatish uchun boshladi. Butun Rossiyadan ozodlikka chanqoq odamlar Donga qochishdi. Don kazaklarining poytaxti Starocherkassk o'rnini ma'muriy markaz sifatida 1805 yilda maxsus qurilgan Novocherkassk shahri egalladi. 19 -asrning 2 -yarmida. Donbass tezda shakllandi. Uning sharqiy qanoti Don kazaklarining bir qismini doimiy ravishda egallab, kazak qishloqlarini ko'mir qazib olish markazlariga aylantirgan. Ulardan eng ahamiyatlisi - 1867 yilda Grushevskaya qishlog'i shahar maqomini oldi (hozirgi Shaxti shahri).
XIX asrning birinchi yarmidan boshlab. Rostov-na-Donu (1796 yildan buyon shahar), Rostovning Sankt-Dmitriy qal'asi o'rnida (1761 yilda tashkil etilgan), yirik savdo sifatida rivojlangan. sanoat markazi Janubiy Rossiya. Uning ahamiyati temir yo'llar bilan Xarkov (1870), Voronej (1871), Vladikavkaz (1875) bilan bog'langanidan keyin oshdi.
1897 yildagi aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra, Rostov-na-Doni aholisi soni bo'yicha Novocherkasskdan ikki barobar oshib ketgan. 1920 -yillarda u shunday bo'ldi ma'muriy markaz Azov -Qora dengiz, keyin Shimoliy Kavkaz o'lkasi, 1937 yildan - Rostov viloyatining markazi. Zamonaviy Rostov-na-Donu-yirik madaniy, ilmiy va sanoat markazi, eng muhim transport markazi. Transport markazining vazifalari, asosan, Donning qarama-qarshi qirg'og'ida, 15 km janubda joylashgan, Bataysk shahrining (1936 yilda tashkil etilgan) Rostov-Donu yo'ldoshiga yuklangan. Eng yaqin ikkinchi sun'iy yo'ldosh - sanoat markazi Aksay 18 km sharqda joylashgan (1957 yilda Oqsay qishlog'idan tashkil topgan).
Novocherkassk shahri mag'lubiyatga uchradi ma'muriy funktsiyalar, madaniy va ma'rifiy sohalarni saqlab qolgan, shuningdek, katta diversifikatsiyalangan sanoat markaziga aylangan. Shaxti shahri - Rossiya Donbassining asosiy sanoat markazi. Azov shahri asrlar davomida asosiy qal'a shahri sifatida bezovtalanmagan taqdirga ega edi XIX asr oxiri v. posad edi. Endi bu ko'p funktsiyali shahar, dengiz va daryo porti, sanoat va turizm markazi. Taganrog shahri Azov viloyati shimolidagi markaz va aholi soni bo'yicha ikkinchi shahar. Uning sanoatning rivojlanishi Donbassdan chiqishdagi vaziyatga o'z hissasini qo'shdi. Taganrogda metallurgiya, samolyotsozlik (dengiz samolyotlarini loyihalash) va avtomobilsozlik yaxshi rivojlangan. Taganrog - madaniyat va ta'limning muhim markazi; shahar A.P. Chexov.
Konurbatsiya shaharlarining har biri ajoyib tarixga, o'ziga xos xususiyatlarga va o'ziga xos rivojlanish traektoriyasiga ega. Shahar markazida, Rostov-na-Donu, har xil funktsional tuzilishi va ajoyibligi bilan ajralib turadi. geografik joylashuvi... Rostov-na-Donu ko'mir-metallurgiya Donbassini Don va Kuban omborlari bilan bog'laydi, Kavkaz va Quyi Volgaga yo'l ochadi.
Rostov-na-Donu hech qanday raqobatchini bilmaydi va "burchakda" turganiga qaramay, uning tan olingan va tabiiy ijtimoiy-iqtisodiy yo'nalishi.
Sochi shahri shahar chegaralari bilan kurort aglomeratsiyasini qabul qildi, u Qora dengiz sohillari bo'ylab, shimoli-g'arbda Shepsi daryosidan shtatdagi Psou daryosigacha 145 km uzoqlikda va Gruziya bo'ylab cho'zilgan.
Aglomeratsiya hududi 3506 km2 (Moskvadan uch baravar ko'p), aholisi soni 331,0 ming kishi. Sochining aglomeratsiyasi-bu Sochining o'zi va Magri, Makopse, Ashe, Lazarevskoye, Soloniki, Golovinka, Yakornaya Shchel, Vardane, Loo, Dagomis, Matsesta, Xosta, Adler sohilidagi aholi punktlari, tog'larda esa shahar tipidagi shaharcha. Krasnaya Polyana aholi punkti ...
Tuapsedan Adlergacha bo'lgan temir yo'l davom etgach, Sochi aglomeratsiyasi o'zini transport yo'lakchasida topdi. Temir yo'l va ilgari qo'yilgan Qora dengiz avtomagistrali aglomeratsiyani rivojlantirish uchun eksa bo'lib xizmat qilgan.
Sochi - kurort shahar. Dam olish maskanlari bilan tanishish 1908 yilda, birinchi tug'ilgan "Kavkaz Riviera" sanatoriyasi ishga tushirilganda sodir bo'lgan. Ommaviy kurortga aylanish 1930 -yillarda sodir bo'lgan. Qisqa vaqt ichida sanatoriylar, poliklinikalar, Matsestadagi hammom binolari majmuasi, Sochi va Matsestadagi dengiz terminallari qurildi, arboretum yaratildi, Kurortniy prospekti yotqizildi, qirg'oqlarni mustahkamlash ishlari olib borildi va hokazo.
Kurort sifatida Sochi bir nechta omillarning kombinatsiyasi tufayli o'ziga xosdir: yumshoq iqlim, iliq dengiz, Matsestaning sulfid-xlorli-natriyli suvlari, Krasnaya Polyananing karbonatli suvlari, Imeretinskaya ko'rfazining loyli ferrujinli loylari (Adler viloyati). Sochining imkoniyatlaridan hali to'liq foydalanilmagan.
Sochi aglomeratsiya shahri 4 ma'muriy tumandan iborat: Lazarevskiy, Markaziy, Xostinskiy va Adlerovskiy. Aholining 2/5 qismi Markaziy mintaqada to'plangan. Ma'muriyat, asosiy madaniy muassasalar bu erda joylashgan: opera uyi, filarmoniya, san'at muzeyi, Nikolay Ostrovskiy muzeyi, tsirk, arboretum, yirik mehmonxonalar, shuningdek temir yo'l, dengiz va avtobus bekatlari. Ko'p qavatli uy-joy fondining katta qismi daryo vodiysida joylashgan. Sochi (Yangi Sochi). Shuningdek, kurort - kurort ehtiyojlarini qondiradigan korxonalar va qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalari mavjud.
Adler - transport markazi, xalqaro aeroport. Dam olish uchun Adler qirg'og'idan faol foydalanish nisbatan yaqinda boshlangan. Sanatoriylarning ulushi yuqori bo'lgan Markaziy okrugdan farqli o'laroq, Adlerda pansionatlar ustunlik qiladi.
Agar Sochining rivojlanishining dastlabki bosqichida sanatoriylarga ustunlik berilgan bo'lsa, keyinchalik mehmonxonalar qurilishiga katta e'tibor berildi, bu, xususan, "festival" deb nomlangan tadbirlar - kinofestivallarning rivojlanishiga hissa qo'shdi. , qo'shiq festivallari, sport musobaqalari va o'quv -mashg'ulot yig'inlari, ilmiy konferentsiyalar, ish uchrashuvlari va boshqalar.
Krasnaya Polyana (sobiq Romanovsk)-daryo vodiysida joylashgan shahar tipidagi aholi punkti. Mzymta, Adlerdan 40 km shimolda, u bilan avtomagistral bog'langan. Krasnaya Polyana - iqlim va balneologik kurort, turizm va chang'i markazi.
Sochining 2014 yilgi Qishki Olimpiya o'yinlari poytaxti sifatida rivojlanishi aglomeratsiyani tubdan rekonstruksiya qilish va uning noyob salohiyatidan to'liq foydalanish imkonini beradi. Aylanma yo'l qurilishi yakunlanadi, obodonlashtirish darajasi oshadi, sport inshootlari (200 dan ortiq ob'ekt), mehmonxonalar, pansionatlar, turar -joy binolari foydalanishga topshiriladi, aeroport kengayadi. Aglomeratsiyaning "qanotlari" - Sochining Lazarevskiy va Adlerovskiy tumanlari, Krasnaya Polyana - imtiyozli rivojlanishga ega bo'ladi.
Mashhur kurortlar turkumi bo'lgan Kavkaz mineral suvlari Markaziy Kavkazda, qisman tekislikda, qisman Katta Kavkaz etaklarida joylashgan. Lakkolit tog'lari, turli mineral buloqlar, ko'lning loyi. Tambukan (Pyatigorsk yaqinida). 1992 yil iyuldan boshlab Kavkaz Mineralnye Vodiga alohida muhofaza qilinadigan ekologik kurort zonasi maqomi berildi.
Kavkaz mineral suvlari aholi punktlari aglomeratsiyasi bir -birini to'ldiruvchi o'zaro bog'liq markazlar tizimi sifatida rivojlandi. U 6 ta shahar va 4 ta shahar tipidagi aholi punktlaridan iborat, shuningdek, Mineralnye Vody, Pyatigorsk va Kislovodsk shahar ma'muriyatlariga bo'ysunadigan qishloq aholi punktlarini o'z ichiga oladi. Eng yirik shaharcha - Pyatigorsk - tuman aholisining 27,0 foizini tashkil qiladi.
Mineral buloqlar 18 -asr oxiridan o'rganila boshlandi. 1803 yilda Aleksandr I farmoni bilan Kislovodsk viloyati kurort hududi deb e'lon qilindi.
1830 yilda Pyatigorsk va Kislovodsk shaharlarga aylandi. Dam olish maskanlarining rivojlanishi mamlakatning markaziy hududlaridan uzoqligi va qulay aloqaning yo'qligi bilan cheklandi. Vladikavkaz temir yo'lining ishga tushirilishi rivojlanish uchun turtki bo'ldi. XIX asr oxirida qurilish katta ahamiyatga ega edi. Mineralnye Vody - Kislovodsk avtomagistrali va unga parallel temir yo'l.
Barcha kurort shaharlari asosiy funktsiyaga ega - shifo, lekin ayni paytda ular har xil ixtisoslikka ega boshqa joy milliy iqtisodiy tuzilishdagi terapevtik funktsiya.
Pyatigorsk uzoq vaqt markaziy joyni egallagan. Pyatigorskda sanatoriylar va boshqa tibbiyot muassasalaridan tashqari balneologiya va fizioterapiya ilmiy tadqiqot institutlari, Pedagogika instituti mavjud. Sanoat ulushi kurortlar ehtiyojlari bilan bog'liq emas (qishloq xo'jaligi injeneriyasi), bu Pyatigorskni kurort sifatida rivojlantirish imkoniyatlarini toraytiradi.
Kislovodsk Kavkaz mineral suvlarining kurort shaharlari orasida kurortlar soni, davolanish va dam oluvchilar oqimi bo'yicha etakchi o'rinni egallaydi. Bu nafaqat o'z narzanlaridan foydalanadigan va quvur orqali etkazib beriladigan balneologik kurort (Nagutskoy konidan), balki tog 'iqlim kurorti. Kislovodsk o'zining iqlimi, quyoshli kunlarning ko'pligi, ajoyib bog'lar va turli landshaftlar bilan mashhur. Filarmoniya, teatr, kurortlar tarixi va kosmonavtika tarixi muzeylari, dachalar - rassom Yaroshenko va qo'shiqchi Shalyapin muzeylari mavjud. Kislovodsk - sayyohlik markazi. Undan Karachaevsk - Teberda - Dombayga yo'l bor.
Essentuki - 1917 yildan beri shahar, ovqat hazm qilish tizimi va metabolik kasalliklarni davolashga ixtisoslashgan balneologik va balchiq kurorti. U o'ziga xos balneologik bazaga ega.
Jeleznovodsk 1917 yildan buyon shahar bo'lib kelgan, ammo tibbiy muolajalar 1812 yildan boshlab o'tkazilgan. U Jeleznaya tog'ining janubiy yon bag'rida joylashgan.
Mineralnye Vody shahri alohida rol o'ynaydi. 1920 yilda shahar maqomini olgach, u asosiy transport markazining vazifalarini bajaradi, sayyohlar oqimini boshqaradi. Bu Rossiyadagi eng yiriklaridan biri xalqaro aeroportlar... 1960-1970 yillar. shaharda qurilish materiallari sanoati rivojlangan.
Aglomeratsiya egallaydi markaziy pozitsiya yoqilgan. Aglomeratsiya markazi - Yekaterinburg shahri, 1723 yilda Uralni ma'dan -eritishning ma'muriy -iqtisodiy markazi sifatida tashkil etilgan, bu aglomeratsiya hududida u tashkil topgan paytdan beri birinchi shahar. Nevyansk shahri 1917 yilda shahar huquqlarini oldi, garchi zavodda aholi punkti sifatida ("shahar-o'simlik") 1700 yilda paydo bo'lgan.
Urushdan oldingi besh yillik rejalar yillarida 6 aholi punkti shaharga aylandi, urush paytida-2, urushdan keyingi davrda-8. Tarixiy ildizlarga ega bo'lgan shaharlar bilan bir qatorda ". toza joy»Yangi qurilgan shaharlar paydo bo'ldi: mashhur atom shahri va Novouralsk ilmiy shahri, Urals Beloyarsk AESidagi birinchi Zarechniy ilmiy shahri va Sredneuralskning energetika shahri. Sovet Ittifoqi davrida yangi shaharlar shakllanmagan.
Yekaterinburgning ustunligi uning milliy iqtisodiy tuzilishidagi "yuqori qavatlar" ning yuqori ulushi bilan belgilanadi: fan (taniqli yutuqlarga ega bo'lgan ilmiy -tadqiqot institutlari guruhi, nufuzli ilmiy maktablar), oliy ma'lumot (universitetlar galaktikasi, shu jumladan bir qancha universitetlar va akademiyalar) va madaniyat muassasalari (teatrlar, muzeylar).
Yekaterinburg aglomeratsiyasi ko'p nurli bo'lib, tarvaqaylab ketgan transport markazida shakllangan aglomeratsiyalarga xos shaklga ega (Yekaterinburgda 7 ta temir yo'l yo'nalishi bor).
Aglomeratsiyaning ba'zi shaharlari ruda va metall bo'lmagan foydali qazilmalarni qazib olish markazlari (Berezovskiy, Degtyarsk, Asbest, Verxnyaya Pishma). Kirovgraddagi eng yirik mis eritish zavodi o'z rudalarida ishlaydi. Xususiyat- mavjudligi hududiy tuzilish shahar aholi punktlari uyalari aglomeratsiyasi - geografik jihatdan yaqin shaharlar guruhlari va shahar tipidagi aholi punktlari (Pervouralsk - Revda - Degtyarsk, Zarechniy - Beloyarskiy, Sysert - Verkhnyaya Sysert va boshqalar). Umuman qazib olinadigan hududlarga xos konglomeratsiya keng tarqalgan.
Novosibirsk - deyarli Sibirning eng katta shahri o'tgan yili bir yarim million aholisi bo'lgan SSSR mavjudligi, rivojlangan aglomeratsiyani shakllantira olmadi. Ta'sir qilingan 100 kilometrlik zonada atigi 3 ta shahar va 9 ta shahar tipidagi aholi punktlari bor. Novosibirsk bilan birgalikda shahar aholi punktlarining umumiy soni 1600 mingdan oshadi. Bu aholining 82,5 foizini tashkil qiladi.
Barcha shahar va qishloqlar hozirgi maqomini 20 -asrda olgan. Novosibirsk Trans-Sibir temir yo'lining Ob daryosi kesishmasida paydo bo'lishi ajoyib edi. 1926 yilga kelib, u aholisi soni bo'yicha Omskdan tashqari Sibir va Uzoq Sharqning barcha shaharlaridan o'zib ketdi. 1939 yilgi aholi ro'yxatiga ko'ra, u 3,4 barobar o'sdi (Omsk - 1,8) va Rossiyaning Osiyo qismidagi etakchi shaharga aylandi.
Novosibirskning iqtisodiy va geografik pozitsiyasining afzalliklari: shaharning Barabinskaya dashtining sharqiy chekkasida joylashganligi, Sibirning yana bir omborxonasi - Dasht Oltoyining yaqinligi va bu ayniqsa muhim - Kuzbassdan chiqish joyi. - Rossiyaning sharqiy hududlarining asosiy ko'mir va metallurgiya bazasi.
Novosibirsk aglomeratsiyaning asosiy markazining rolini belgilaydigan asosiy narsalar o'z chegaralari ichida yoki uning yaqinida to'planishga intiladi. Bu qisman yo'ldosh shaharlar zonasining rivojlanmaganligi bilan bog'liq.
Novosibirskning eng katta sun'iy yo'ldoshi-Berdsk shahri (10 km janubda), unda elektrotexnika korxonalari shaharni tashkil etuvchi bazada etakchi o'rinni egallaydi. Iskitim shahri - qurilish materiallari sanoatining markazi, Ob shahri ixtisoslashgan. Novosibirsk markazining janubida Akademgorodoklar uchligi bor: Rossiya Fanlar akademiyasi (Akademgorodok - Novosibirsk viloyati), Tibbiyot fanlari akademiyasining Sibir bo'limi (Koltsovo) va Qishloq xo'jaligi fanlari akademiyasi (Krasnoobsk).
So'nggi o'n yilliklarda Novosibirsk aglomeratsiyasida bitta yangi shaharcha paydo bo'lmadi. Novosibirsk shahar chegaralariga shahar atrofidagi aholi punktlari kiritilganiga qaramay, 1989-2006 yillar. aholisi qariyb 40 ming kishiga kamaydi.
Urbanizatsiya o'qi Anjero-Sudjenskdan Gornaya Shoriyaning Toshtagol shahrigacha yuzlab kilometrlarga cho'zilgan. O'rta qismida urbanizatsiyalangan chiziq paydo bo'ldi, uning shaharlari va shaharlari Kemerovo, Leninsk-Kuznetskiy va Novokuznetsk shaharlari boshchiligidagi aglomeratsiyalar zanjirini tashkil qiladi. Bu uzunligi 400 km va aholisi 2 milliondan ortiq bo'lgan Kuzbass megalopolisining ko'mir va metallurgiya turidir.
Novokuznetskdan oshib ketdi viloyat markazi Kemerovo Kemerovoning afzalliklari shundaki, u yanada rivojlangan sanoat tuzilishiga ega va Janubiy Kuzbassning markazi bo'lib, u sanoatni rivojlantirish uchun juda istiqbolli va tog 'turizmi, Gornaya Shoriyaning dam olish manbalari tufayli.
Qisqa vaqt ichida Kuzbass shaharlarining galaktikasini yaratish sanoatlashtirish, urush va urushdan keyingi iqtisodiy tiklanishning og'ir sharoitida sodir bo'ldi. Bu bosqichlarning barchasida vaqt va pulning sezilarli tanqisligi yuz berdi, bu esa ekologik nochorlik, etarlicha obodonlashtirish, tarqoq shahar va qishloqlarning rivojlanishining monotonligini tushuntiradi. Kuzbass shaharlari yosh, lekin ko'p jihatdan eski modellar bo'yicha qilingan.
Kuzbass shaharlar tizimi ishlab chiqarish aloqalari bilan chambarchas bog'liq. Novokuznetsk metallurgiya korxonalari oladilar Temir ruda Toshtagoldan, Kaltandan elektr. Sink kontsentrati Belovoga Salairdan etkazib beriladi. Milliy iqtisodiy kompleksning asosi, avvalgidek, ko'mir - sanoat noni.
O'n yildan buyon mamlakatning turli burchaklaridan kelgan muhojirlarni o'ziga jalb qiladigan hudud bo'lgan Kuzbas hozir o'z aholisidan ayrilmoqda. Kuzbassning barcha shaharlari aholisini kamaytirdi: 1989 yildan beri Anjero-Sudjensk, Kiselevsk, Leninsk-Kuznetskiy, Prokopyevsk, Osinniki o'z aholisining 1/5 qismini yo'qotdi. Kemerovoning barqarorligi shahar atrofidagi aholi punktlarining shahar chegaralariga kiritilishi bilan izohlanadi.
Kuzbass turli xil mineral, o'rmon, suv, er va rekreatsion resurslarga ega. Kuzbassda Transsibga ikkita chiqish bor, Oltoyga to'g'ridan -to'g'ri chiqish Sharqiy Sibir... Biroq, qit'aning ichki qismida joylashganligi sababli tashqi bozorlardan uzoqligi asosiy sanoatning rivojlanishiga to'sqinlik qiladi.