Reja: Kirish. I bob. O’qitishning interfaol usullari

3.Yangi mavzu bayoni:
Yangi mavzuni tushuntirishda ixtiyoriy 2 ta o’quvchini doskaga chiqarib, rasmdagidek holatni ko’rsatib berishlari so’raladi. Bu o’yin vositasida darsni tushuntirish hisoblanib, o’quvchilarni mavzuni oson tushunishga va uzoq vaqt esda saqlab qolishlariga yordam beradi
Tabiatda hech qachon bir jismning ikkinchi jismga ta’siri bir tomonlama bo’lmaydi. Bir jism ikkinchi jismga ta’sir etsa, ikkinchi jism ham birinchi jismga ta’sir ko’rsatadi. Rasmda tasvirlangan aravachalarning massalari o’zaro teng, ya’ni m₁=m₂. Birinch aravachadagi egilgan plastinka ipi qo’ydirib yuborilsa, ikkala aravacha ikki tamonga bir xil tezlanish (a₁₌a₂) bilan harakat qila boshlaydi. Bu demakki, ikkala aravachaga bir xil kattalikda, lekin qarama-qarshi yo’nalgan F₁ va F₂ kuchlar ta’si etadi. Shuning uchun aravachalarga ta’sir etayotgan kuchlarning vector ko’rinishdagi munosabati qo’ydagicha bo’ladi.
Bunda minus ishora F₂ kuch F₁ kuchga qarama-qarshi yo’nalganligani ko’rsatadi.
O’zaro ta’sirlashuvchi ikki jism bir-biriga miqdor jihatdan teng va bir to’g’ri chiziq bo’yicha qarama-qarshi tamonlarga yo’nalgan kuchlar bilan ta’sirlashadi.
Bu qonun Nyutonning uchunchi qonuni deb ataladi.
O’zaro ta’sirlashuvchi ikki kuchdan biri ta’sir kuchi, ikkinchisi esa aks ta’sir kuchi deyladi. Nyutonning uchunchi qonuni esa aks ta’sir qonuni deb ham yurutiladi.
Aks ta’sir qonuning namoyon bo’lishiga ko’p misollar keltirish mumkin. Masalan, rolik ustida arqon bilan bir-birini tortayotgan ikki boladan biri ikkinchisini qanday kuch bilan tortsa, o’zi ham ikkinchi bolaga shuncha aks ta’sir kuchi bilan tortadi.
4.Yangi mavzuni mustahkamlash:
Klaster interfaol metodidan foydalaniladi


Ishqalanish kuchi

Dinamometr

Elastiklik kuchi

Og’irlik kuchi

KUCH



jism shaklini o’zgartiruvchi sabab

Nyuton

Darslikdagi masalalar yechib ko’rsatiladi. Masala yechish namunasi.
Massasi 50 kg bo’lgan bola qayiqdan qirg’oqqa sakrab, 0,5 s ichida 10m/ s tezlik oldi. Agar qayiqning massasi 200kg bo’lsa, shu vaqt ichida qayiq qanday tezlik oladi? Shu vaqtda bola va qayiq qanday tezlanish oladi?

Berilgan: m1=50 kg t=0.5 s v1=10 m/s m2=200 kg v2=? a=?

Formula: m1*v1=m2*v2 a=v/t

Yechish: 50*10=200*v2 V2=50*10/200 v2=2.5 m/s a1=10/0.5=20 m/s^2 a2=2.5/0.5=5m/s^2 Javob: v2=2.5 m/s a1=20 m/s^2 a2=5m/s^2