Reja: Kirish. I-bob. Mdh davlatlarida neolit va enolit davrlarini o’rganilishi



Download 281,74 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/6
Sana06.07.2022
Hajmi281,74 Kb.
#747318
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
MDH neolit va eniolit davri




Reja:
Kirish.
I-bob. MDH davlatlarida neolit va enolit davrlarini o’rganilishi 
 
1.1. Neolit va Enolit davrlarni vujudga kelishi, MDH davlatlarida so’ngi tosh davri 
yodgorliklarini topilishi …………………………………………………….. 
1.2. Neolit davriga oid Hisor, Kaltaminor, 
Joyitun madaniyati
……...……… 
II-bob. MDH davlatlarida neolit va enolit davri arxeologiyasi 
2.1. Rossiyada neolit davri manzilgohlarini o’rganilishi……………………….. 
2.2. Janubiy Turkmanistonda eneolit davri yodgorliklari ………………………. 
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 



Kirish 
Qadimdan ma’lumki tarixni o’rganishda davrlarga bo’lib o’rganiladi. MDH 
davlatlarida Neolit va Enolit davrlarini o’rganishda arxeologlar, antrapologlar, 
tarixchilar yordamida o’rganiladi. Tarixdan ma’lumki “Millatlar Hamdo’stligi” ga
1991 – yil SSSR parchalangandan keyin dastlab 11 ta davlatlar unga a’zo bo’lgan. 
Ushbu davlatlar mustaqil bo’lgandan so’ng ko’plab davlat rahbarlari tomonidan 
xalqining qadimgi tarixini o’rganish bo’yicha bir qancha qonun qoidalar qabul 
qilindi. Xususan O’zbekiston Respublikasi birinchi prezidenti Islom Karimov ham 
1998 – yil barcha tarixchilarni to’plab yurtimizni qadimgi tarixini tiklash uchun 
barcha shart sharoitlar yaratib berilishini va haqqoniy tariximizni tiklashimizni 
buyurdi. Shundan boshlab xalqimizni keng tarixi, qadimgi davrga oid manzilgohlar 
ham o’rganilib kelinmoqda. Yurtimizda yangi tosh davriga oid bir qancha 
manzilgohlar topilgan.
SSSR arxeologiya instituti olimlari ham Neolit va Enolit davrini yaxshi 
o’rganishgan vas shu davrda ham ko’plab manzilgohlar, qadimiy topilmalar 
topilganligi ko’plab rus manbalarida uchraydi. Neolit davri uzoq davom etgan tosh 
asrining so’nggi va yakunlovchi bosqichi hisoblanadi. Neolit yunoncha, «neos» - 
yangi, «litos» - tosh degan so’zlardan tarkib topgan bo’lib, u «yangi tosh» davri 
degan ma’noni anglatadi. Arxeologiya faniga neolit tushunchasini 1865 yilda ingliz 
arxeologi Lebbok olib kirgan. Neolit davri miloddan avvalgi 6-4 ming yilliklarni o’z 
ichiga oladi. Arxeologlar neolit davrining boshlanishini sopol idishlar yasashni 
kashf etilishi bilan belgilaydi. Neolit davrini ikki bosqichga: ilk va so’nggi neolit 
davri bosqichlariga bo’lish mumkin.
Neolit davrining ob-havosi hozirgidek bo’lib, iqlim kishilarning keng 
hududlarga tarqalishi va joylashishi uchun imkon bergan. Natijada keng hududlarga 
o’rnashgan odamlar guruhi turli tabiiy sharoitga moslashgan va alohida madaniyat 
yaratgan. Turli geografik muhit va sharoitdan kelib chiqib, ularning mehnat 
qurollari, uy-ro’zg’or buyumlari turar joylari va ho’jaliklari ham har xil shaklga ega 
bo’lgan. Bu esa ho’jalikning notekis rivojlanishiga sabab bo’ladi. Janubiy 
o’lkalarning serhosil erlarida yashagan kishilar ho’jalikning dehqonchilik, 
chorvachilik va hunarmandchilik shakllarini rivojlantirgan. Bu davr ho’jaligi ishlab 
chiqaruvchi ho’jalik deb atalib, unda nafaqat tabiatdan tayyor mahsulotlar 
o’zlashtirilgan, balki chorvachilik va ziroatchilik orqali ehtiyoj uchun qo’shimcha 
oziq-ovqatlar yaratilgan. Masalan, hayvonlarni qo’lga o’rgatish orqali chorva 
mollariga ega bo’linishi; yovvoyi o’simliklarni madaniylash-tirish va boshoqli don 
ekinlari ekishga o’tish va hakozo.
Rossiya hududidagi neolit davri manzilgohlari XX asrning 20-yillaridan 
o’rganila boshlangan. Moskvadan 40 km shimolda, Klyazma daryosi qirg’og’i 
bo’yida joylashgan Lyalovo qishlog’idan topilgan manzilgoh 1922-1923 yillarda rus 
arxeologlari B.S. Jukovva B.A. Kuftinlar tomonidan o’rganilgan. Bu yerdan 



topilgan sopol buyumlar o’sha vaqtda sobiq Ittifoq hududidagi eng qadimiy va ilk 
topilma hisoblangan.
MDH davlatlarining ba’zilari Markaziy Osiyo hududida neolit davri odamlari 
ovchilik dehqonchilik va chorvachilik bilan qisman esa hunarmandchilik bilan 
shug’ullangan. Markaziy Osiyo janubiy hududlarida, Kopetdog’ (Turkmaniston) 
etaklarida dehqonchilik va ilk chorvachilik qaror topadi. Katta-kichik daryolar va 
ko’llar sohilida ovchilik va chorvachilik, dehqonchilik qaror topishi insoniyat 
tarixida buyuk burilish yasadi va ko’plab kashfiyotlarga turtki bo’ldi.
Bu davrdan so’ng tarixchilar ya’na bir davrni ya’ni Enolit davri deb olishadi. 
Ma’lumki, eneolit davrida Markaziy Osiyo aholisi madaniyati bir bosqich yuqori 
ko’tarilgan. Lekin ularning ijtimoiy-madaniy taraqqiyoti bir xil darajada bo’lmagan. 
Bu davrda unumdor xo’jalikka asoslangan qabilalar tezroq rivojlangan. Qo’shimcha 
ho’jalik bilan mashg’ul bo’lgan kishilar madaniy jihatdan bir necha yuz yillar orqada 
bo’lgan. Urug’ munosabatlari ham tobora taraqqiy topib, kengaya boshlagan. Endi 
kichik-kichik oilalardan iborat bo’lgan urug’ makonlari o’rniga bir necha urug’lar 
yashagan yirik manzillar paydo bo’ladi, ular jamoa birlashmalarini tashkil etadi. 
O’troq hayot ko’nikmalarini egallayotgan qabilalarning xom g’ishtdan yoki 
paxsalardan qurilgan katta-katta uylari paydo bo’ladi. Yirik jamoa birlashmalari 
yashagan makonlardan ko’plab mehnat ov qurollari, zeb-ziynat buyumlari topilgan. 
Moddiy topilmalar ichida ayollarning ijtimoiy hayotdagi e’tibori va mavqeini 
ko’rsatuvchi haykalchalari ham bo’lgan.
Eneolit makonlari yer yuzining turli nuqtalari – Xitoy, Eron, Markaziy Osiyo, 
Ukraina, Bolgariya, Gretsiya, Frantsiya, Germaniya hududlaridan topib o’rganilgan. 
Xususan MDH davlatlarining Ukrainada Tripole madaniyati, Kavkazortida 
Shengavit, Turkmanistonda Anov, Nomozgoh makonlari eneolit davriga mansubdir.
Hozirgi kunda MDH davlatlarida qadimiy davrlarni o’rganish bo’yicha kotta 
izlanishlar olib borilmoqda. Arxeolog olimlar juda ko’plab shu davrga oid 
maskanlarni topip tarixga yangiliklar olib kirishmoqda. 




Download 281,74 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish