Reja kirish халқаро ҳисоб-китоблар шакллари ва улар бўйича ҳисоб-китобларни амалга ошириш тартиби

1 - jadval
Xalqaro hisob-kitoblarda qo’llaniluvchi asosiy valyutalar²

№	Valyutalarning turi	Xalqaro savdo bo’yicha hisob-kitoblarda salmogi, foizda	Valyutalarning xalqaro miqyosda tan olingan belgilanishi	Valyutalarga nisbatan qo’llaniluvchi koeffitsientlar
1	AQSH dollari	40	USD	1
2	Evro	30	EURO	100
3	Yaponiya ienasi	15	JPY	100
4	Buyuk Britaniya funt sterlingi	8-11	GVR	1

Yuqorida keltirlgan jadvalda tartib raqami valyutalarning xalqaro hisob-kitoblardagi salmog‘iga qarab belgilangan.
Xalqaro hisob-kitob shakllaridan mamlakat hududida foydalanish tartibini, odatda, Markaziy bank belgilaydi. Masalan, cheklarni amal qilish muddatini belgilash, chet el valyutasidagi bank pozitsiyasiga nisbatan limitlar o’rnatish tartibi Markaziy bank tomonidan belgilanadi.
Hozirgi kunda davlatlar o’z oltinlarini jahon oltin bozorlarida sotib, undan tushgan valyuta mablag’lari hisobidan xalqaro hisob-kitoblarni amalga oshiradilar. Jahon oltin bozorlarida sotiladigan oltinlarning 50 foizdan ortiqrogi London va Tsyurix bozorlarida sotiladi. London oltin bozorlarida beshta bank har kuni ikki marta auktsion o’tkazadi. Ushbu auksionlarda oltining bozor bahosi aniqlanadi.
Tashqi iqtisodiy bitimlarning, shu jumladan, tashqi savdo bitimlarining amalga oshishi, ya'ni ularni o’z vaqtida va kam xarajat sarflagan holda amalga oshirish shartnomalari moliyaviy va to’lov shartlariga bog’liq. Shu sababli, tashqi savdo munosabatlarida ishtirok etuvchi sub'ektlar, shartnomani imzolash paytida, uning barcha jihatlarini puxta kelishib oladilar. Bunda, odatda, eksport qiluvchi va import qiluvchi manfaatlarining qarama-qarshiligi yuz beradi. Masalan, eksport qiluvchi to’lov summasining ma'lum qismini oldindan tulab qo’yilishini, ko’pchilik hollarda talab qiladi.qUshbu to’lov summasining miqdorini aniqlashda qarama-qarshilik yuzaga keladi. Eksport qiluvchi imkoniyat darajasida ko’proq summani oldindan to’lashni talab qiladi, import qiluvchi esa, iloji boricha, kamroq summani oldindan to’lashga harakat qiladi, chunki bu summa ma'lum vaqt import qiluvchining xo’jalik aylanmasidan chiqib ketadi. Yoki hisob-kitob shakllarini tanlash masalasini olaylik. Eksport qiluvchi imkon qadar to’lov kafolatlanadigan hisob-kitob shaklini tanlashni taklif qiladi. Masalan, hujjatlashtirilgan akkreditiv ana shunday hisob-kitob shakli. Import qiluvchi uchun esa, bu shakldan foydalanish makbul emas. Chunki, bunda import qiluvchining chiqimi ko’payadi. Masalan, hozirgi kunda G’arbiy Yevropa mamlakatlarining tijorat banklari hujjatlashtirilgan akkreditiv xizmati ko’rsatganligi uchun 3-5 foiz miqdorida xizmat haki oladi.
Tashqi savdo shartnomasining quyidagi to’rt moliya - to’lov shartini ajratib ko’rsatish mumkin:

1. 
   Baho valyutasi;
   
2. 
   To’lov valyutasi;
   
3. 
   To’lov sharti;
   
4. 
   Hisob-kitob shakli.