Reja: Kirish Fosfor elementlar

P₄ → P₂

2000 °C dan yuqori haroratda molekulalar atomlarga ajraladi.

Oddiy moddalar bilan o’zaro ta’sir

4P + 5O₂ → 2P₂O₅

4P + 3O₂ → 2P₂O₃

Ko’p oddiy moddalar bilan o’zaro ta’sir qiladi — galogenlar, oltingugurt, ba’zi metallar, oksidlovchi va qayratuvchi xususiyatlarni namoyon qiladi:

metall bilan oksidlovchilik qiladi va fosfidlar hosil qiladi:

2P + 3Ca → Ca₃P₂

2P + 3Mg → Mg₃P₂

metallmaslar bilan qaytaruvchilik qiladi:

2P + 3S → P₂S₃

2P + 3Cl₂ → 2PCl₃

suv bilan o’zaro ta’siri:

4Р + 6Н₂О → РН₃ + 3Н₃РО₂

ishqorlar bilan o’zaro ta’siri:

4Р + 3KOH + 3Н₂О → РН₃ + 3KН₂РО₂

Qaytaruvchilik xususiyatlari

Kuchli oksidlovchi fosforni fosforat kislotaga aylantiradi:

3P + 5HNO₃ + 2H₂O → 3H₃PO₄ + 5NO

2P + 5H₂SO₄ → 2H₃PO₄ + 5SO₂ + 2H₂O

Fosforning qaytaruvchi xossasi gugurtning yonish vaqtida hom sodir bo’ladi:

6P + 5KClO₃ → 5KCl + 3P₂O₅

Fosfor birikmalarining biologik ro’li

Fosfor tirik hujayralarda orto- va pirofosforik kislotalar shaklida mavjud bo’lib, u nukleotidlar, nuklein kislotalar, fosfoproteidlar, fosfolipidlar, kofermentlar va fermentlarning bir qismidir. Inson suyaklari 3Ca₃(PO₄)₂ · Ca(OH)₂ gidroksilapatitdan iborat. Tish emalining tarkibi ftorrapatitdan hosil bo’lgan. Inson va hayvonlarda fosfor birikmalarining almashinuvlarda asosiy rolni jigar bajaradi. Fosforli birikmalar almashinuvi gormonlar va D vitamini bilan tartibga solinadi.