Reja: Kirish Folklor atamasi

Mavzu: Bolalar musiqa folklorining o‘zbek musiqa madaniyatidagi òrni.

Reja:
Kirish

1. 
   Folklor atamasi.
   
2. 
   Folklorning asosiy belgilari va xususiyatlari.
   
3. 
   Bolalar folklorining madaniyatda oʻrni.
   

Xulosa
Foydalanilgan Adabiyotlar:

1. 
   Bogatyrev P.G., Gusev V.E., Kolesnitskaya I.M. va boshqalar.”Rus xalq san’ati”, Moskva 2000
   
2. 
   Gusev V.E. Folklor estetikasi. L., 1999 yil
   
3. 
   Jukovskaya R.I. “Vatan”, Moskva 1999 yil
   
4. 
   Kravtsov N.I., Lazutin S.G. “Rus xalq og’zaki ijodi”, Moskva 2003 yil
   
5. 
   Lazutin S.G. “Rus folklor poetikasi”, Moskva 2005 yil
   
6. 
   Putilov B.N. “Folklor va xalq madaniyati”. – SPb., 2003 yil
   

Kirish.
Bolalar folklori — ogʻzaki ijod namunalari. Odatda bolalar yoki ular uchun kattalar tomonidan yaratiladi. Folklor janrining tarkibiy kismi. Oʻzbek Bolalar folklori alla, ertak, ermaklar, tez aytish, topishmoq, bolalar oʻyin qoʻshiqlari, erkalama, masharalama va boshqalarni oʻz ichiga oladi. Bolalar folklori bolaning tinglashiga, aytib yurishiga, oʻiiniga, qoʻshigʻiga moslangan boʻladi. Oʻzbekistonda Bolalar folklori namunalari toʻplam holida 1932-yildan nashr etila boshladi. Kattalar tomonidan yaratiladigan alla, ovutmachoq va erkalamalar onalar mehrmuhabbati bilan yoʻgʻrilgan boʻlib, ularda goʻdakning istiqboliga oid orzuumidlar, bola yashayotgan muhit oʻz ifodasini topadi. Bolani belash, oʻtqazish, atakchechak yurgizish, sakratish, oʻynatish va ovutishlarda “Toytoy”, “Bordibordi” va boshqa ovutmachoklar aytiladi. Bolalar qoʻshiqlarining koʻplari yil fasllari bilan boglik. “Boychechak”, “Oftob chiqsi olamga”, “Chittigul”, “Laylak keldi, yoz boʻldi”, “Qurbaqa”, “Qaldirgʻoch” kabi qoʻshiqlarni bolalar tom boshida, dalalarda, qishloq koʻchalarida aytishadi. Ular bahor kelishi, yomgʻir yogʻishi, quyoshning olamni isitishi, ilk chechak, birinchi qor kabi fasl va tabiat hodisalari bilan bogʻliq. “Bu bogʻchada olicha”, “Zuvzuv boragʻon”, “Chamandagul”, “Oq sholi, koʻk sholi” va boshqa qoʻshiklar turli davrda aytilaveradi. Ularda ovchilik, dehqonchilik, chorvachilik, hunar va sanʼat bilan bogʻliq mehnat jarayonlari, kattalar xattiharakatlariga taqlid aks etadi. Oʻyinlar ham, qoʻshiqlar ham bolalarning akliy va jismoniy kamolatga yetishiga yordam beradi, ularda zavq uygʻotadi. Oʻyinlar Bolalar folklori ning murakkab turi boʻlib, ularda drama va musiqa unsurlari chatishib ketadi. Oʻyinlarni kichik yoshdagi bolalar “Choriy chambar”, “Hakkalakam” kabi sanama oʻyinidan, katta bolalar “Qushim boshi” degan topishmoqdan boshlaydi.

Bolalar bogʻchalari, maktablarda oʻyinlardan keng foydalaniladi. Bolalar folklori yosh avlodni intizomli, jasur, qatʼiyatli, qiyinchiliklarni yengishga, oʻrtoqlariga yordam berishga tayyor boʻlish singari yaxshi sifatlarga ega boʻlib oʻsishlariga yordam beradi.

1. “Folklor” atamasining o’zi (dan inglizcha so’z folklor — xalq hikmati) — xalq ogʻzaki ijodining xalqaro ilmiy terminologiyadagi umumiy nomi. Bu atama birinchi marta 1846 yilda ingliz arxeologi U.J.Tomson tomonidan kiritilgan. U birinchi marta 1878 yilda tashkil etilgan ingliz folklor jamiyati tomonidan rasmiy ilmiy tushuncha sifatida qabul qilingan. 1800-1990 yillarda bu atama dunyoning ko’plab mamlakatlarida ilmiy qo’llanila boshlandi.

Xalq og’zaki ijodi – bu hech qanday material talab qilinmaydigan ijodkorlik, bunda insonning o’zi badiiy niyatni gavdalantiradi. Folklor aniq ifodalangan didaktik yo’nalishga ega. U bilan ko’p narsa bolalar uchun yaratilgan va u buyuk xalqning yoshlarga – ularning kelajagiga bo’lgan g’amxo’rligi bilan bog’liq edi. “Folklor” bolaga tug’ilgandanoq xizmat qiladi.
Xalq she’riyati individuallikni, o‘ziga xoslikni chetga surib, hayotning eng muhim aloqalari va naqshlarini ochib beradi. Folklor ularga hayot va odamlar haqidagi eng muhim va oddiy tushunchalarni beradi. U har bir kishiga va har bir kishiga tegishli bo’lgan umumiy manfaat va hayotiylikni aks ettiradi: inson mehnati, uning tabiat bilan munosabati, jamoa hayoti.
Xalq og’zaki ijodining ahamiyati ta’lim va rivojlanishning muhim qismi sifatida zamonaviy dunyo umumiy bilim va umumiy qabul qilingan. Xalq og’zaki ijodi doimo odamlarning ehtiyojlariga javob beradi, jamoaviy aqlning, to’plangan hayotiy tajribaning aksidir.