Reja kirish. Ekologiya fan sifatida shakillanishi, boshqa fanlar bilan o'zaro bog'liqligi

Tavakkalni tasniflash. «T» ni baholashda uni «foyda» bilan solishtirish ya’ni, odam hayotini saqlab qolish uchun pul birligi kirgizilishi taklif qilindi. Kо‘p olimlar bunga norozilik bildirishdi, chunki odam hayotining bahosi yо‘q. Lekin, odam hayotini saqlab qolish uchun qancha mablag‘ sarf qilish kerak deganda bunday baho kerakdir. Xorijda о‘tkazilgan tadqiqotlarga kо‘ra, odam hayoti AKSH da 650 mingdan 7 million dollargacha baholanar ekan. Tavakkalni aniqlash qancha taxminiy bо‘lishiga qaramay, uni aniqlashning quyidagi tо‘rt yо‘li mavjud:
1. Muhandislik yо‘li statistikaga, takrorlanishlarni hisoblashga, xavfsizlikning taxminiy tahliliga, «xavflar daraxti» qurishga asoslanadi.
2. Modellash yо‘li (andozalash) odamga, guruhga, kasbga ta’sir qiluvchi omillar modelini qurishga asoslangan va h.k. Bu yо‘l bilan hisoblashga ma’lumotlar topish ancha qiyin.
3.Ekspert (tekshirish) yо‘li ma’lumotlarni ekspertlardan (mutaxassislardan) sо‘rab yig‘ishga asoslangan.
4. Ijtimoiy yо‘l odamlardan sо‘rab surishtirib, aniq xulosa chiqarishga asoslangan.
Bu yо‘llar «T» ni har xil nuqtai nazardan tavsiflaydi, shuning uchun hammasi birga qо‘llaniladi.
Tavakkalning yо‘l qо‘ysa bо‘ladigan fikr yuritish usuli xavfsizlik texnikasi, mutlaq xavfsizlikni yaratib berishga asoslangan. Ammo bunday holatni (ya’ni, T=0) yaratib berish amalda mumkin emas. Shuning uchun, yо‘l qо‘ysa bо‘ladigan (YQB) «T» ning fikr yuritish usuli qabul qilinadi. «T» о‘z ishiga texnik, ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy jarayonlarni oladi. «T» da ayrim murosalarga borishga tо‘g‘ri keladi.
Aniqki, texnik tizimning xavfsizligini kо‘tarish uchun iqtisodiy imkoniyatlar
cheksiz emas. Agar xavfsizlikka qancha kо‘p xarajat qilinsa, ijtimoiy sohalarga shuncha kam xarajat qilishga tо‘g‘ri keladi.
Tavakkalning YQB mintaqasi shunday minimal chegaraki, unda ijtimoy va texnik mablag‘lar ma’lum mutanosiblikka ega(1.1.-rasm). Tavakkalni tanlashda uni hisobga olish kerak va jamiyat shu bilan qanoatlanishga majbur.
Jahonning ayrim mamlakatlarida, masalan, Gollandiyada tavakkalning YQB qiymati qonuniy asosda belgilangan. О‘lim hodisalarining maksimal YQB darajasi bir yilda 10-6 deb olingan. Odatda, tavakkalning YQB mintaqasi 10-8 bо‘lsa, bu juda kichik qiymat hisoblanadi.