Subarktika mintaqasining tabiat zonalari.
Subarktika mintaqasi ikkita tabiat zonasidan: tundra va o‘rmon-tundradan tarkib topgan. Tundra zonasida yil davomida harorat ancha past bo‘ladi, yog‘in kam yog‘adi. Zonaning janubida eng issiq oyning o‘rtacha harorati +10°C bo‘ladi. Zonaning asosiy tuproq tipi tundra-gleyli, torfli-gleyli tuproqlardir. Ular mox-lishaynik va butalar bilan qoplangan. Pakana qayin, butalar, qutb lolaqizg‘aldog‘i ko‘p uchraydi.
O‘rmon-tundra zonasi iqlimi tundraga nisbatan iliqroq. Iyulning o‘rtacha harorati +11°, +13° C ga teng. Yog‘in ko‘proq (300-400 mm) yog‘adi. Zonada podzolli-gleyli, torfli-podzolli va botqoq tuproqlar keng tarqalgan. Zonaning siyrak o‘rmonlarida pakana qarag‘ay, qayin, tilog‘och, tol o‘sadi. Bu yerlarda qutb tulkisi, qutb kakligi, rosomaxa kabi hayvonlar ko‘p tarqalgan.
ASOSIY QISIM
2.1 Lishayniklar,mitti qayin buta o’simliklari
Lishayniklarning oʻsish shakllari — Lishayniklar keng tarqalganligi boʻyicha guruhlarga boʻlingan. Oʻsish shakllarining keng doirasida tarqalgan turlari mavjud (morfologiya). Ushbu guruhlar lishayniklar taksonomiyasiga mos kelmasligi mumkin, chunki oʻxshash oʻsish shakllariga ega lishayniklar ajdodlari bilan bogʻliq emas. Oʻsishga asoslangan guruhlar bir-biriga mos kelishi va chegara holatlariga ega boʻlishi mumkin. Tur odatda qayerda boʻlmasin, bir xil umumiy oʻsish shakliga ega, lekin har doim ham bunday boʻlmasligi mumkin.
Lishayniklarning hayotiy shakllari
Lishayniklarning umumiy oʻsish shakliga koʻra keng tarqalgan guruhlari quyidagilarga boʻlinadi:
1. butasimon yoki yarim butasimon (mevasimon),
2 . bargli (bargli),
3. qobiqsimon (qobiqsimon),
4. poʻstloqsimon (squamuloza),
5. ipsimon (filamentoz),
6. viskisimon (byssoid),
7. chang (moxov) yoki
8. tuzilishsiz (masalan, jelatinli) kiradi.
O ʻsish shakllari boʻyicha guruhlash usullari odatda lishayniklarning jinsiy koʻpayishda ishtirok etmaydigan qismi, tallus deb ataladigan „vegetativ“ qismning shakliga asoslanadi. Bunga qoʻziqorin (mikobiont) ham, ular oʻrab turgan suv oʻtlari va/yoki sianobakteriya hujayralari (fotobiont) ham kiradi, lekin mikobiontning jinsiy meva tanalari boʻlgan biron bir qismini oʻz ichiga olmaydi. Tallusda „teri“ boʻlishi mumkin yoki boʻlmasligi ham mumkin, farqlanmagan oʻrta toʻqimalarni qoplaydigan, tabaqalangan toʻqimalarning sirt qatlami, medulla deb ataladi.
Lishayniklarning bir qismi korteksga ega boʻlsa, u kortikat deb ataladi. Agar korteks boʻlmasa, u ekortikat deb ataladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |