Reja: Jag’lilar va baliqlar katta sinfiga umumiy tavsif. Akulaning tashqi tuzilishi. Akulaning ichki organlar sistemasining tuzilishi. Tog’ayli baliqlarning yashash sharoitiga mos holda tuzilishidagi harakterli belgilari

1. Plastinka jabralilar Elasmobranchii
2. Yaxlit boshlilar ya’ni ximeralar Holocephali
Tashqi tuzilishi: tanasi uzunchoq, duksimon. Boshining oldingi tomonida rosturumi bor. Boshining ikki yonida beshta jabra yoriqlari mavjud, ayrim turlarida ular 6-7 ta bo’ladi. Ko’zlarining orqasida xalqumga ochiluvchi ikkita teshik bor ular jag’ va til osti yoylari orasida joylashgan, jabra yoriqlarining rudimenti – sachratgichlardir, dumi asosida kloaka teshigi bor. Dum notekis pallali bo’lib, bunday dum suzgichlari gitrotserkal suzgich deb ataladi.
Teri qoplami: akula terisida ko’plab bir xujayrali bezlari bo’lgan ko’p qavatli epidermis va plokoid tangachali qattiq koriumdan iborat. Har bir tangacha yumshoq plastinka shaklida bo’lib, uchi orqaga qayrilgan tishchasi bor. Tangacha suyakka yaqin bo’lgan modda – dentendan iborat. Tishchaning uchi esa emal bilan qoplangan. Plokoid tangacha jag’ga o’tib kattalashib haqiqiy tishlarga aylanadi. Yon chiziqlari sezish vazifasini bajaradi.
birikkan hid bilish organi joylashgan (18-rasm).

15-rasm. Akula tanasining yon tomonidan ko’rinishi:

1-og’iz teshigi; 2-jabra teshiklari; 3-sachratqich; 4-ko’krak suzgichi; 5-qorin suzgichi; 6-elka (orqa) suzgichi; 7-dum suzgichi; 8-rostrum (qazgich burun).
Skeleti: Akulaning skeleti suyaksiz bo’lib, tog’aydan iborat, lekin tog’ay ohaksimon moddani shimdirib olib qattiqlashadi. Skeletining asosiy bo’limlari quyidagilardan iborat:
1. O’q skelet,
2. Bosh skelet,
3. Juft suzgich qanotlar skeleti,
4. Toq suzgich qanotlar skeletlariga bo’linadi.

16-rasm. Akulaning gavda (A) va dum (B) umurtqalarining tuzilishi:
1-umurtqa tanasi; 2-xorda qoldig’i; 3-yuqorigi yoylar; 4-yuqori o’simta qoldig’i; 5-orqa miya kanali; 6-pastki yoylar; 7-pastki o’simta qoldig’i.

17-rasm. Akulaning bosh skeleti:
1-hidlov kapsulasi; 2-rostrum (qizg’ich); 3-ko’z kosasi; 4-eshitish kapsulasi; 5-tang’lay – kvadrat tog’ayi; 6-mikkel tog’ayi; 7-lab tog’aylari; 8-giomandibulyar tog’ay; 9-gioid; 10-jabra yoylari; 11-jabra oralaridagi to’siqni tutib turuvchi qiltanoqlar; 12-kopula (toq tog’ay).



17-rasm. Akulaning yelka kamari va ko’krak suzgichi:1-karakoid bo’limi; 2-kurak bo’limi; 3-bazaliyalar; 4-radiyaliyalar; 5-elastik ipchalar.



18-rasm. Akulaning chanoq kamari va qorin suzgichi:
1-chanoq kamari; 2-bazaliyalar; 3-radialiyalar; 4-elastik ipchalar; 5-kopulyativ organ skeleti.
Akulada qorin suzgichi skeletining o’zida faqat bitta yoki ikkita bazaliya bor. Radialiyalar ularning tashqi qirrasiga birikadi.
Toq suzgichlar skeleti radialiya va elastik ipchalardan tashkil topgan.
Akulaning o’q skeleti
O’q skeleti 2 ga bo’lib o’rganiladi.
A) tana umurtqalari
B) dum umurtqalari
Tog’ayli baliqlarda umurtqalari amfitsel shaklda bo’ladi ya’ni ikki tomoni botiq.