Reja: Issiqlik uzatish usullari va uning turlari

Termodinamikaning ikkinchi qonuniga tariflar: 

Tabiatda energiyaning aylanish, harakat yo’nalishini ko’rsatib beradigan qonun-bu 

termodinamikaning ikkinchi qonuni deyiladi. 

1-tarif: 

Tabiatdagi barcha makraskopik jarayonlar faqat tayinli bir yo’nalishda sodir 

bo’ladi. Teskari yo’nalishda esa ular o’z-o’zidan sodir bo’la olmaydi. 

Masalan, suvga tashlangan tosh o’z mexanik energiyasini suv molekulalariga berib, 

to’lqinlar hosil qiladi, bora –bora bu to’lqinlar ham ichki ishqalanish tufayli so’nadi. 

Lekin hech qachon suv molekulalari harakatni bir tomonga jamlab, suvdagi toshni 

tepaga otib yubormaydi. 

2-tarif: 

Agar sovuqroq sistema bilan issiqroq sistema atrofidagi jismlarda hech 

qanday o’zgarishlar yuz bermasa, hech qachon sovuqroq sistemadan issiqroq 

sistemaga issiqlik o’tkazib bo’lmaydi.  

 

 

Bu ta’rifda ham energiyaning harakat yo’nalishi, ya’ni faqat temperaturasi yuqori 

bo’lgan jismdan past bo’lgan jismga qarab oqishi takidlanmoqda. 

3-tarif: 

Barcha turdagi (mexanik, yorug’lik, ximiyaviy, elektr, to’lqin va h.k) 

energiyalarni to’liq ichki energiyaga aylantirish mumkin, lekin ichki energiyani boshqa 

turdagi energiyaga to’liq aylantirish mumkin emas. Demak, nafaqat mexanik energiya 

ishqalanish tufayli ichki energiyaga 100%  aylanar ekan, balki ichki energiyadan boshqa 

barcha turdagi energiyaga o’z-o’zidan aylana olmas ekan. 

4-tarif: 

Isitkichdan olingan issiqlikning bir qismini sovitgichga uzatmasdan turib 

davriy ishlaydigan mashina qurish mumkin emas. Boshqacha aytganda F.I.K. ɳ=1 

bo’lgan II-tur perpettum mobile qutish mumkin emas. 

 

---