Reja Ishlab chiqarish texnologiyasi

O`rtacha umumiy xarajat=Umumiy xarajat/Miqdor
ATC=TC/Q
va Chekli xarajat= Umumiy xarajatdagi o`zgarish/Miqdordagi o`zgarish
MC=∆TC/∆Q
Bu yerda ∆ belgisi, Grek harfi delta, o`zgaruvchidagi o`zgarishni ifodalaydi. Bu teng-liklar qanday qilib umumiy xarajatdan o`rtacha umumiy xarajat va chekli xarajatning olinishini ko`rsatadi. Tadbirkor menejerlar bozorga qancha mahsulot chiqarish borasida o`ylayotganlarida o`rtacha umumiy xarajat va chekli xarajat tushunchalarini yodda saq-lashi lozim.

6. Xarajat egri chiziqlari va ularning shakllari. Qisqa muddatli va uzoq muddatli xarajatlar
Gorizontal kesim firmaning mahsulotlari miqdorini va vertikal kesim chekli va o`r-tacha xarajatlarni aks ettiradi. Grafik 4 egri chiziqdan iborat: o`rtacha umumiy xarajat (ATC), o`rtacha o`zgarmas xarajat (AFC), o`rtacha o`zgaruvchan xarajat (AVC) va chekli xarajat (MC).
Xarajat egri chiziqlari firma misolida aks ettirilgan va iqtisodiyotda ko`pchilik fir-malar uchun zarur bo`lgan asosiy xususiyatlarga ega. Keling ushbu uchta jihatlarni tah-lil qilamiz:chekli xarajat egri chizig`i shakli, o`rtacha umumiy xarajat egri chizig`i shak-li va chekli va o`rtacha umumiy xarajat o`rtasidagi bog`liqlik.

O`sib boruvchi chekli xarajat.
Firmaning chekli xarajatlar u ishlab chiqargan mahsulot soniga qarab ortadi. Bu ka-mayib borayotgan chekli mahsulotlar narxida aks etadi. Firma oz miqdorda mahsulot ishlab chiqarsa, uning ishchilari oz bo`ladi va uning ko`p uskunalari ishlatilmaydi. Chunki u mazkur ishlatilmayotgan resusrlarni osongina muomalaga kirita oladi, qo`-shimcha ishchining ehtiyojsiz mahsuloti ko`p va qo`shimcha mahsulotning narxi past. Aksincha, firma ko`p mahsulot ishlab chiqarganda, u ishchilar bilan to`ladi va uning barcha uskunalari to`laligicha ishlatiladi. Firma ishchilar qo`shish orqali ko`p mahsulot ishlab chiqara oladi, lekin bu ishchilar shovqinli olomon ichida ishlashiga va uskunalar-ni ishlatish uchun kutib qolishiga to`g`ri kelishi mumkin. Shuning uchun, qachonki, ish-lab chiqarilgan mahsulot miqdori yuqori bo`lganda, qo`shimcha ishchining ahamiyatga ega bo`lmagan mahsuloti oz bo`ladi va qo`shimcha mahsulot narxi yuqori bo`ladi.