Reja: I kirish II asosiy qism

3-rasm. Geliy-neonli lazer energetik sathlari

Neon gazida energetik sathlar ma’lum kenglikka ega ekanligidan u 130 ga yaqin o’tishlarda lazer nurlanishi sodir etishi mumkin. Lekin ular orasida bo’lgan nurlanishlar intensivligi yetarlidir ( = 632,8 nm, = 1,15 mkm, va = 3,39 mkm). To’lqin uzunligi bo’lgan nurlanish spektrning ko’rinuvchi qismida, , esa spektrining infraqizil qismidadir.

Geliy va neon gaz aralashmasi orqali elektronlar oqimi o’tganda elektron to’qnashuvi natijasida geliy zarrachalari metastabil bo’lgan va sathlarga o’tadi. Metastabil sathdagi geliy zarralarining o’z asosiy sathiga o’tishi man etilgan. Uyg’ongan holdagi geliy zarralari neon zarralari bilan to’qnashib olgan energiyalarini neon zarralariga beradi, chunki geliy va neon bu energetik sathlari o’zaro mosdir. Neonning 3s va 2s energetik sathlarida uning 2p va 3p sathlariga nisbatan invers bandlik paydo bo’ladi.
Neon zarralarining 3 s —— 3p, 3 s —— 2p o’tishlarda va 2s — 2 p o’tishlarda lazer nurlanishi sodir bo’ladi. Geliy neon lazeri uzluksiz rejimda lazer nurlanishini amalga oshirishi mumkin.
Metall bug’lari aralashmali gaz lazeri.
Yuqori FIK olishda metall bug’li gaz lazerlari alohida o’rin tutadi. Bu holda quyi lazer sathli spontan nurlanish hisobiga bo’shamay, balki atom va molekulalar bilan to’qnashuv hisobiga ro’y beradi. Ayrim metall bug’larining energetik asthi shu kabi o’tishga imkon beradi. Bu kabi energetik sathli 27 metall kuzatilgan. Ular orasida mis va kadmiy bug’lari qatnashgan lazerlarda FIK yuqoriroq bo’ladi.
Mis bug’li lazerlarda to’lqin uzunlikdagi lazer nurlanishi olingan. Ularning nurlanishining o’rtacha quvvati 43,5 Vt va maksimal quvvati 200 Vt ga etadi. FIK esa 1 % ga teng. Bu kabi lazerlar rezonatorsiz yorug’lik dastasini kuchaytiruvchi sifatida qo’llaniladi. Lazerli proektsiyalovchi mikroskop bayon etilgan lazerga asoslangan.
Kadmiy bug’lari aralashgan gaz lazerlarida invers bandlik holati uyg’otilgan geliy atomlarining energiyasini kadmiy atomiga berish orqali amalga oshiriladi. Geliy-kadmiy gaz lazerida uzluksiz rejimda lazer nurlanishi energiyasi quvvati 10-50 mVt ga etadi. Uning nurlanish to’lqin uzunligi (ko’k soha), (ultrabinafsha soha) ga to’g’ri keladi. FIK esa 0,1 % ga etadi.
Geliy-kadmiyli lazerning ishchi sathlari 4-rasmda ko’rsatilgan.