Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

V. HULOSA

Men ushbu diplom ishimda rul boshqarmasini xususiyatlari mavzusi bilan tanishdim bunda avtomobillarda rul mexanizimi qanchalik axamiyat kasb etishini o’rgandim mavzuimni qisqacha mazmuni quydagicha.

Avtomobil xarakatlanayotganda uning yo’nalishi oldingi g’ildiraklarni burib o’zgartiriladi. Bu vazifasini rul boshqarmasi bajaradi.

Avtomobil burilayotganda uning barcha g’ildiraklari yonga sirpanmasdan g’ildirashi uchun bir nuqtada chizilgan aylanalar buyicha xarakatlishi lozim Bu nuqtani (o) burilish markazi deb ataladi. G’ildiraklarning bitta burilish markazi atrofida xarakatlanishi boshqariluvchi g’ildiraklarni xar xil burchakka burib ta’minlanadi. Bunda ichki boshqariluvchi g’ildirakning burilish burchagi (_I) tashki g’ildirakniki (_T) dan katta bo’ladi.

Avtomobilning burilish radiusi qancha kichik bo’lsa, uning burila olish qobiliyati shuncha yaxshi bo’ladi. Rul boshqarmasi rul mexanizmi bilan rul yuritmasidan tashkil topadi.

Boshkariluvchi gildiraklar burish stapfasiga urnatilgan bulib, stapfalar uz navbatida oldingi ukga sharnirli ravishda shkvoren bilan biriktirilgan. Burish stapfalari uzaro yana richaglar xamda kundalang tortki bilan xam ulangan. Rul chambaragi burilsa, undan xarakat sektorga val va chervyak orkali uzatiladi. Sektordan kuch val orkali soshka ga, sung buylama rul tortkisi va burish richagi orkali burish stapfasiga utib, boshkariluvchi g’ildraklar buriladi.

Rul mexanizmi boshkariluvchi g’ildiraklarning engil burilishini ta’minlaydi. Boshqariluvchi g’ildiraklarning engil burilishi rul mexanizmining uzatish soniga bog'lik, qancha katta bo’lsa boshqariluvchi g’ildiraklarning burilishi xam shuncha engil buladi. Lekin uzatish sonining kattaligi o’z navbatida, boshkariluvchi gildiraklarni burish uchun sarflanadigan vaktni uzaytiradi. Bu xol, xozirgi zamon tez yurar avtomobillarini kiska vaktda burib ulgurishida kiyinchilik tugdiradi. Shu sababli rul mexanizmining uzatish soni chegaralangan bulib, u engil avtomobillarda 12…20 va yuk avtomobillarida 15…25.

Avtomobillarda asosan globoidli chervyak-rolik, stilindrik chervyak-sektor xamda vint-sektor tipidagi rul mexanizmlari ishlatiladi. Ulardan globoidli chervyak-rolik tipidagi rul mexanizmi eng kup tarkalgan.

Rul yuritmasi soshkadan berilgan kuchni boshkariluvchi gildiraklarning stapfalariga uzatadi Yuritma detallari shunday ulanishi kerakki, boshkariluvchi gildiraklarni burganda richag va tortkilar bir-biriga nisbatan birikmalarda turli tomonga engil ogishi, va shuningdek, ular uz birikmalaridan zarur mikdordagi kuchni uzata olishi lozim. Buning uchun rul yuritmasining detallari bir-biri bilan sharnirli ravishda, dumalok kallakli barmoklar vositasida biriktiriladi.

«Neksiya» avtomobilining rul boshkarmasi reyka tipida bulib ilashishdagi shesternya va tishli reykadan iboratdir. Rul mexanizmi valdagi shesternyaning aylanma xarakatini reykaning ilgarilama kaytma xarakatiga aylantiradi. Reyka yonida joylashgan sharnirli tortki yordamida boshkariluvchi gildiraklarni buradi.

Rul boshqarmasi gidrokuchaytirgichga ega bulib, u rotorli gidravlik taksimlagichga ega va magistrallarda moy yurishini boshqaradi.

Rul mexanizmi boshkariluvchi gildiraklarning engil burilishini ta’minlaydi. Boshkariluvchi gildiraklarning engil burilishi rul mexanizmining uzatish soni ga boglik, kancha katta bulsa boshkariluvchi gildiraklarning burilishi xam shuncha engil buladi. Lekin uzatish sonining kattaligi uz navbatida, boshkariluvchi gildiraklarni burish uchun sarflanadigan vaktni uzaytiradi. Bu xol, xozirgi zamon tez yurar avtomobillarini kiska vaktda burib ulgurishida kiyinchilik tugdiradi. Shu sababli rul mexanizmining uzatish soni chegaralangan bulib, u engil avtomobillarda 12…20 va yuk avtomobillarida 15…25.

Avtomobillarda asosan globoidli chervyak-rolik, stilindrik chervyak-sektor xamda vint-sektor tipidagi rul mexanizmlari ishlatiladi. Ulardan globoidli chervyak-rolik tipidagi rul mexanizmi eng kup tarkalgan.

Rul yuritmasi soshkadan berilgan kuchni boshkariluvchi gildiraklarning stapfalariga uzatadi (3-rasm). Yuritma detallari shunday ulanishi kerakki, boshkariluvchi gildiraklarni burganda richag va tortkilar bir-biriga nisbatan birikmalarda turli tomonga engil ogishi, va shuningdek, ular uz birikmalaridan zarur mikdordagi kuchni uzata olishi lozim. Buning uchun rul yuritmasining detallari bir-biri bilan sharnirli ravishda, dumalok kallakli barmoklar vositasida biriktiriladi.