Reja: I. Kirish >II. Asosiy qism Menejment ilmining taraqqiyot bosqichlari "Ilmiy" menejment maktabi talimotlari

Yirik biznes sohasida mashhur, boshqaruvning yuqori bo’g’inida esa yuksak tajribali amaliyotchi rahbarlar bo’lishgan.

Ularni tashvishlantirgan bosh masala - bu umumtashkilot miqyosida samaradorlikka erishish bo’lgan. Shunday maqsad qo’yilgan bo’lsada, ular boshqaruvning ijtimoiy jihatlariga unchalik e’tibor berishmagan, ustiga-ustak ularning ishlari shaxsiy kuzatuvlar doirasidan chiqmagan. Shu sababli ularning yondoshuvlari ilmiy metodologik asosga ega bo’lmagan.

“Mumtoz”chilar tashkilotga keng qamrovli kelajak nyqtai nazaridan yondoshib, undagi umumiy xususiyatlar va qonuniyatlarni aniqlashga urinishgan. Maqsad – boshqarishning unversal usullarini yaratish orqali muvaffaqiyatga erishish edi. Ular boshqarishning quyidagi ikki jihatiga e’tiborni qaratishgan:

• 
  tashkilotning oqilona boshqaruv tizimini ishlab chiqish. Ular tashkilotni bo’linmalar yoki ishchi gypyhlapga bo’lishni, moliya, ishlab chiqarish va marketing boshqarishni takomillashtirishning muhim tomonlari deb hisoblashgan;
  
• 
  tashkilotning oqilona tarkibi va ishlovchilarning oqilona boshqarilishiga erishish shu maqsadda boshqarishda yakkaboshlik bo’lishini va ishchi faqat bitta boshliqdan topshiriq olishi va unga bo’ysunishi lozim degan g’oyani ilgari surishgan.
  

A.Fayol boshqaruv fanining rivojlanishiga salmoqli hicca qo’shgan franstuz olimlaridandir. U Franstiyadagi ko’mir qazib oluvchi yirik kompaniyani boshqargan. A.Fayol o’zining boy amaliy tajribasini “Umumiy va sanoat boshqaruvi” (1916) nomli kitobida umumlashtirgan. Uning ilgari cypgan quyidagi boshqaruv g’oyalari hozirgi kunda ham o’z ahamiyatini yo’qotmagan. (1-jadval).

1-jadval

Anri Fayolning boshqarish tamoyillari

№	Tamoyillar	Izoh
1	2	3
1.	Mehnat taqsimoti	Ixtisoslashuv natijasida ko’p miqdorda va yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqariladi. Bunga e’tibor qaratilishi lozim bo’lgan maqsadlar sonini keskin qisqartirish evaziga erishiladi.
2.	Vakolat va mas’uliyat	Vakolat - bu buyruq berish uchun berilgan huquq. Mas’uliyat esa buning aksi. Qaepda vakolat berilgan bo’lsa, o’sha erda mas’uliyat vujudga keladi.
3.	Intizom	Intizom rahbar bilan xodim o’rtasida o’zaro hurmatni, quloq solishni talab qiladi. Shartnomalarning so’zsiz bajarilishini taqozo etadi.
4.	Yakkaboshlik	Xodim bevosita boshlig’idan buyruq olishi kerak.
5.	Yo’nalishning bir Xilligi	Yagona maqsad doirasida faoliyat ko’pcatayotgan har bir gypuh, yagona reja asosida ishlashi va bitta rahbarga ega bo’lishi kerak.
6.	Shaxsiy manfaatlarni umumiy manfaatga bo’ysundirish	Alohida xodim yoki guruhning manfaatlari bir-biriga zid kelmasligi kerak.
7.	Xodimlarni taqdirlash	Xodimlarning ishonchini qozonish va ularning hamdardligini oshirish uchun ularga adolat yuzasidan barcha mehnatiga haq to’lash lozim.
8.	Markazlashish	Hamma o’z o’pnida bo’lishi va o’z burchini ado etishi lozim.
9.	Boshqaruvdagi ierarxiya	Bunda quyi daraja yuqoridan nazorat qilinadi va yuqoriga bo’ysunadi.
10.	Tartib	Hamma o’z o’pnida bo’lishi va o’z burchini ado etishi lozim.
11.	Adolat	Tashkilotda adolatning hukm surishi - bu qonunning ustuvorligi bilan rahmdillikning uyg’unlashuvi.
12.	Xodim uchun ish joyining doimiyligi	Yuqori darajadagi qo’nimsizlik tashkilot faoliyati samaradorligini pasaytiradi. O’z ish joyini mustahkam egasi bo’lish harakatida bo’lgan oddiy rahbar bir joyda muqim ishlashni istamaydigan iste’dodli rahbardan ming chandon yaxshi.
13.	Tashabbus	Tashabbus - bu tom ma’noda rejani ishlab chiqish va uning o’z vaqtida bajarilishini ta’minlash.
14.	Korporativ puh	Ittifoq - bu kuch. U esa xodimlar o’rtasidagi natijasi hamjihatlik va manfaatlarning hamohanglashuvi bo’lishi mumkin.