Reja: I. Kirish. II. Asosiy qism. Birjalar va yarmarkalar rivojlanishi tarixi

Bular qatoriga;

- fond birjalari;

- valyuta birjalari;

- intellektual mulk, uning ob‘ektlari bilan savdo qiluvchi birjalar;

- aralash nomenklaturali birjalar;

- mehnat birjalarini kiritish mumkin.

tashkiliy tamoyili bo‘yicha 2 guruhga bo‘lish mumkin;

1. Maxsus korporativ huquq harkteridagi masalan davlat tomonidan nazorat ostiga olingan tovar birjalari.

2. Xususiy mulk shaklidagi tovar birjalari.

Faqat fyuchers kontraktlar asosida savdo olib boradigan birja fyuchers birja deyiladi. Bunday birjalarining paydo bo‘lishi muomala harajatlarini kamaytirish, noqulay konyunktura oqibatidagi narxlarni noxush tebranishlarini oldini olish, faoliyat uchun zarur bo‘ladigan aylanma sarmoya miqdorini kamaytirish va pul ko‘rinishidagi sarmoya qo‘yilmalarini ko‘paytirib olish imkoniyatlarini oshirish bilan bog‘liqdir.

Fyuchers birjalar baholarni aniqlash, tovar bozoridagi axborotlardan oqilona foydalanish imkoniyatini oshirish, kontrakt shartlarini bajara olmaslik havfini bartaraf qilish, kontrakt shartlarini bajarish samaradorligi, bajarish imkoniyatlarini oshirish kabi funktsiyalarni bajaradi.

Fyuchers birja savdosi, real mavjud tovarlar birjasidan quyidagilar bilan farq qiladi; bitimlarni fiktiv (tovarsiz) harakteri, real mavjud tovar bozori bilan xejlash bilangina bog‘liqliligi, tovar narxi va yetkazib berish muddatidan tashqari kontrakt shartlarining to‘la unifikatsiyalanganligi, kontrakt sotuvchi va xaridor o‘rtasida emas, balki hisob palatasi bilan bitilib, hisob palatasida ro‘yxatdan o‘tkazilganligi uchun fyuchers bitimlar tovarlarsiz bitilib, ham real tovar, ham valyuta, ham aksiya indekslari, ham foiz stavkalari yuzasidan bo‘lishi mumkin.

Xejirlash bu mavjud tovarlar bozoridagi narx (tavakkalchiligi) qaltisliklaridagi bahoni tushib ketishini oldini olish maqsadida fyuchers bozordan foydalanishga asoslangan harakatni ifodasi deb tushunish mumkin.

Bajarilishi texnikasi bo‘yicha ikki xil xejirlash mavjud:

* Qisqa xejirlash - fyuchers kontraktlarini sotish;

* Uzun xejirlash – fyuchers kontraktlarni sotib olish.