Режа: Хронология – вақт тўғрисидаги фан. Тарихий ва астрономик хронология

Юлиан календаригача қўлланилган Қадимги Рим календари

Қадимги рим календари		Ой боши ва охири (Дионисий эраси бўйича Юлиан календарига ўгирилган)
Ой номлари	Ой кунлари сони
Янауриус	29	30 октябр-10 ноябр эр.ав.47й.
Фебруариус	23	11 ноябр-3 декабр
Марцедониус	23	4 декабр-26 декабр
Фебруариуснинг охирги кунлари	5	27 декабр-31 декабр
Мартиус	31	1 январ-31 январ эр.ав.46й.
Априлис	29	1 феврал-1 март
Майюс	31	2 март-1 апрел
Июниус	29	2 апрел-30 апрел
Квинтилис	31	1 май-31 май
Секстилис	29	1 июн-29 июн
Септембер	29	30 июн-28июл
Октобер	31	29 июл-28 август
Новембер	29	29 август-26 сентябр
Иккита қўшимча ойлар	67	27 сентябр-2 декабр
Децембер	29	3 декабря-31 декабря
Бир йилдаги умумий кунларнинг сони: 445

Қадимги Римда янги сутка кечки соат 6 дан ҳисобланган³. Суткалар икки қисмга; ҳақиқий кечаси, ҳақиқий кундузи (ҳар бири 12 соатдан)га бўлинган.

Рим календарида кунларни ҳам ўзига хос ҳисоблаганлар. Ойлардаги кунларнинг замонавий календарлардагидек тартиб рақами бўлмаган. Ойлар асосий 3 «таянч кунга» бўлинган бўлиб, календлар, нонлар, идлар деб аталган.
Ҳар бир ойнинг биринчи «таянч куни» календэ (calendae) деб аталиб, у лотинча «эълон қилмоқ», «билдирмоқ» деган маъноларни билдиради. Ҳар ойнинг бошида понтификлар халқ йиғинини эълон қилган. Шунингдек, бу даврда халққа янги Ой кўринган вақт эълон қилиниб турилган. Иккинчи «таянч кун» нонэ¹. Мартиус, майус, квинтилис, октобер ойларининг еттинчи куни ва қолган бошқа ойларнинг бешинчи куни нонэ деб аталган. Нонэ-тахминан ойнинг биринчи чораги кўринган кундан бошланган. Учинчи «кун»-идус, мартиус, майус, квинтилис, октобер ойларининг ўн бешинчи куни ва бошқа ойларнинг ўн учинчи куни ҳисобланган. Иднинг бошланиши - тўлинойнинг кўриниш даврига тўғри келади. Календа, нона ва иддан олдинги кунлар «арафа» (Pridie) деб аталган. Римликар кунларни олдинга қараб эмас, балки тескари томондан ҳисоблаганлар. Масалан: 2 январ-бу «январ нонэсидан олдинги тўртинчи кун», 13 январ-эса «XVII Kalendas Februarias», яъни феврал календидан олдинги ўн еттинчи кун каби.
Римда аниқ қатъий ҳисобланган эралар анча вақтгача бўлмаган. Йил ҳисоби консулларга кўра олиб борилган. Ҳар йили иккита консул сайланган. Йил уларнинг исмлари билан номланган. Масалан: «...консулнинг йилида» каби. Бу ҳисоб охирги консул Флавиус Базалиус Юнион сайланган давргача (эрамизнинг 541 йили) сақланиб қолган. Кейинчалик «Римга асос солиниши» эраси пайдо бўлди. Мазкур эранинг тузилиши Рим олими Марк Теренций Варрон (эр.ав.116-27)нинг фаолияти билан боғлиқ. У «Римга асос солиниши»ни ҳисоблаб чиқди. Эрамиздан аввалги 753 йил 21 апрел мазкур эранинг бошланиши деб эълон қилинди. «Римга асос солиниши» эраси Ғарбий Европа тарихчилари орасида кенг тарқалди ва улар томонидан XVIII асрнинг охиригача қўлланиб келинди.