Reja: Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi

Kimyoviy xossalari

1. Gidro
genlash
2. Zelinskiy reaksiyasi

B A Y E R nazariyasi

Siklopropandan siklogeksangacha halqaning barqarorligi ortib boradi va siklogeptandan boshlab barqarorlik asta sekin yana kamaya boshlaydi. Shuning hisobiga siklopropan va siklobutan birikish reaksiyasiga kirishadi. Siklopentan va undan keyingi vakillari esa birikish reaksiyasiga kirishmaydi. Ular uchun o`rin almashish reaksiyasi xos.
Bu nazariya – halqalar tarangligi nazariyasi deb ataladi. (Bayer 1855 yil).
3. G A L O G E N L A S H
4. H Gal ning ta’siri
5. Izomerlash
etilsiklobutan
metilsiklopentan
Katalizator: AlCl3
siklogeksan

Umumiy yonish formulasi CnH2n + 1,5nO2  nCO2 + nH2O

6. O k s i d l a n i s h i :
Qiyin oksidlanadi. Kuchli oksidlovchilar va yuqori t0 ta`sirida dikarbon kislotalar hosil qiladi.
+ [O]
CH2 – COOH
│ + H2O
CH2 – COOH
qahrabo kislota
Fenolni gidrogenlab siklogeksanol olinadi, uni oksidlab siklogeksanon, so'ngra oksidlanishni davom ettirib, ikki asosli karbon kislota hosil qilinadi.
Fizik xossalari
Siklopropan va siklobutan
gaz
Siklopentan, siklogeksan – suyuqlik
yuqori vakillari
qattiq moddalar

• Sikopropan – narkoz sifatida

1.

• Siklogeksan va metilsiklogeksan – neftni aromatlashda, benzol va toluol olishda ishlatiladi.

2.

• Siklogeksanni oksidlab olingan adipin kislota sanoatda geksametilen diamin bilan polimerizatsiyaga uchratib neylon tolasi olinadi.

3.

• Siklogeksanning xlorli birikmasi geksaxlorsiklogeksan (geksaxloran) — C6H6Cl6 qishloq xo'jaligida insektitsid sifatida ishlatiladi.

4.

• Siklogeksan spirtlarning beshta gidroksil gruppa saqlaydiganini — kversit, oltita gidroksil gruppa saqlaydigani — inozit deyiladi. Ular o'stiruvchi moddalar sifatida ishlatiladi.

5.
I S H L A T I L I S H I
Organik kimyo fani o’qituvchisi: H.Tilavov
E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT
MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOLLAR
1. Sikloalkanlarni boshqacha yana qanday nomlari mavjud?
2. Sikloalkanlarda izomeryaning qanday turlari uchraydi?
3. Siklopropan tibbiyotda nima maqsadda ishlatiladi?
4. Sikloalkanlarni kim aniqlagan?
5. Geksaxlorsiklogeksan nima maqsadda ishlatiladi?
E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT