Reja: Fuqarolik jamiyati tushunchasining kelib chiqishi va uning shakllanishining asoslari. Fuqarolik jamiyati fanining predmeti va ob’ekti

1. Osiyo taraqqiyoti modeli – jamoaning kuchli ‘ozisiyasi va diniy omilga asoslangan bo‘lib, bu modelda undiruvchi sanoat va qishloq xo‘jaligi asosiy o‘rinda turadi. “Osiyo arslonlari” deb e’tirof etilgan: Janubiy Koreya, Singa’ur, Tayvan, Malayziya kabi mamlakatlar rivojlandi.
Mustaqillikdan meros qolgan qaloq, an’anaviy iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o‘tish. Bu model milliy mustaqillik sharoitida amalga oshadi. Bunda bozor iqtisodiyotiga xos belgilar xo‘jalik turlarining transformatsiyasi orqali yuz beradi.
1) Azaliy natura xo‘jalik bozor doirasiga tortilib, tovar xo‘jaligiga aylanadi va undan bozor iqtisodiyoti belgilari o‘sib chiqadi.
2) Kam rivojlangan, lekin real mavjud milliy ka’italistik xo‘jalik bozor iqtisodiyoti tomon yuz tutadi.
3) Xorijiy ka’ital yaratgan xo‘jalik, ishlab chiqarishning xorijiy sektori zaminida bozor iqtisodiyoti unsurlari rivoj to’adi.
Osiyo modelining muhim belgisi shundaki, unga bozor munosabatlari rivojiga xos bosqichlarning hammasidan o‘tilmaydi, hatto ayrimlari chetlab ham o‘tiladi. Masalan, qoloq natura xo‘jalik to‘g‘ridan-to‘g‘ri bozor iqtisodiyotiga xos yirik fermer xo‘jaligiga aylanadi.
“Yangi Ya’on” yigit-qizlari bilak kuchiga va aqliga tayanadilar. Chetdan texnika, asbob-uskuna, ka’ital olib kelinadi. Ishchi kuchini “ajdoha”lar beradi. AQSh texnologiyasidan nusha ko‘chirgan Janubiy Koreya ham tez rivojlandiki, bunda 1) ishchilarni be’ul qayta o‘qitish; 2) sanoat tarmoqlarini rivojlantirish; 3) subsidiya va ‘ast foizli kreditlar berish; 4) “Eks’ort” – iqtisodiyotning harakatlantiruvchi kuchi” aqidasi hukmron; 5) mamlakatda bilimdon va intizomli ishchi kuchlarining yetarliligi.
2. Yevro’a (cha) modelida – iqtisodiy taraqqiyotning ijtimoiy yo‘naltirilganligi, xususiy tashabbusning yuqori darajada rivojlanganligi, biznesni qo‘llab-quvvatlash va soliq undirishning sharoitga moslashuvchan tizimi, jamiyatning texnokratik yo‘nalishi, YaIMda xizmat ko‘rsatish sohasining yuqori hissasi ko‘zga tashlanadi.
Yevro’acha modelda evolyusion yo‘l orqali oddiy tovar xo‘jaligidan klassik ka’italizm tomon va undan bozor iqtisodiyoti tomon boriladi. Bunda oddiy ‘ul-tovar munosabatlarining ka’italistik shaklga ko‘chishi, uning bozor iqtisodiyotiga aylana borishi orqali yuz beradi. Bu modelda bozor iqtisodiyotining yovvoyi ko‘rinishlari ham kuzatiladi: o‘ta tarqoqlik, tartibsizlik, o‘zbilarmonchilik, shafqatsiz eks’luatatsiya, ommaning qashshoqlashuvi, g‘irrom raqobat, g‘ayri insoniy xatti-harakatlarga moyillik. Bu jarayon XIX asr oxirigacha hukmron bo‘ldi. XX asr 30-yillaridan bozor iqtisodiyotiga o‘tildi, 50-yillarda shiddatli tus oldi.