Режа: Фаннинг вазифаларива унинг тармоқларга бўлиниши

Назорат саволлари:
1. Геоид нима?
2. Геоид билан айланма эллипсоид фарқи?
3. Меридианни 1 градус ёйи узунлигини аниқлаш ?
4. Ернинг сиқиқлиги, радиуси қийматлари ?


2-МАЪРУЗА
МАВЗУ: ЖОЙДА ЧИЗИҚЛАРНИ ОРИЕНТИРЛАШ
РЕЖА:

1. 
   Ориентирлаш ва ориентирлаш бурчаклари
   
2. 
   Меридианлар яқинлашиш бурчаги
   
3. 
   Ҳақиқий азимут билан дирекцион бурчак орасидаги муносабат
   
4. 
   Дирекцион бурчак билан румб орасидаги муносабат
   

Жойдаги бирор чизиқнинг бошланғич деб қабул қилинган чизиққа нисбатан йўналишини аниқлаш - шу чизиқни ориентирлаш дейилади.

Ҳар қандай чизиқнинг йўналиши, шу чизиқ билан бошланғич йўналиш деб қабул қилинган чизиқ орасида ҳосил бўлган бурчак ёрдамида аниқланади.
Бу бурчак ориентирлаш бурчаги деб аталади. Масалан: ОХ - бошланғич йўналиш. ОС чизиғининг ОХ га нисбатан йўналиши a ориентирлаш бурчаги ёрдамида аниқланади. (12- Шакл)
Жойдаги бирор чизиқ йўналишини аниқлашда бошланғич йўналиш деб географик меридиан қабул қилинса, улар орасидаги ориентирлаш бурчагига - хақиқий азимут, магнит меридиан қабул қилинса - магнит азимут ўқ ёки унга параллель бўлган чизиқ қабул қилинса дирекцион бурчак дейилади.

Ҳақиқий азимут, магнит азимут ва дирекцион бурчак бошланғич йўналишнинг шимол томонидан бошлаб соат стрелкаси йўналиши бўйича 0° дан 360° гача ўлчанади (13- Шакл ).

А_м - ОС чизиғи магнит азимути.
А - ОС чизиғининг ҳақиқий азимути.
a - ОС чизиғининг дирекцион бурчаги.
Ҳақиқий азимут билан магнит азимут бир-биридан d га фарқ қилади. - Бу бурчак магнит стрелкасининг оғиш бурчаги дейилади.
Ҳақиқий азимут билан дирекцион бурчак бир-биридан g бурчакка фарқ қилади. Бу бурчак - меридианлар яқинлашиш бурчаги дейилади.
Румб - бошланғич йўналишнинг шимолий ва жанубий томони билан, чизиқ йўналиши орасидаги бурчакдир. Румб 0° дан 90° гача ўзгаради.



14-Шакл 15-Шакл

Румб бурчакни қийматини олдига координата чорагини номи ёзилади. ШШ, Ш/, ЖШ, Ж/.

Ер юзидаги ҳар бир чизиқнинг тўғри ва тескари ориентирлаш бурчаги бўлади.
МН чизиқнинг М нуқтадан бошланган йўналиши дирекцион бурчаги - a - тўғри дирекцион бурчак;
Н нуқтадан бошланган йўналишнинг дирекцион бурчаги a‘ - тескари дирекцион бурчак.
Тўғри дирекцион бурчак билан тескари дирекцион бурчак бир-биридан 180° га фарқ қилади. a‘ = a ± 180°.
Худди шундай румб бурчаклари ҳам тўғри ва тескари бўлади; р - тўғри румб бурчак; р’ - тескари румб бурчак; р ва р’ ларни қийматлари тенг, фақат номлари ўзгаради - ШШ - Ж/ бўлади. Ж/ - ШШ - бўлади.