Режа: Экстремизмнинг минтақада намоён бўлишининг ўзига хос хусусиятлари

 
Марказий Осиёда фаолияти кузатилган диний экстремистик оқимлар 
ҳамда уларнинг бажарадиган функцияларига кўра турлари. Марказий Осиёда 
фаолияти кузатилган диний экстремистик оқимларни бажарадиган функцияларига кўра 
шартли равишда 3 гуруҳга бўлишимиз мумкин. 
Биринчи гуруҳга кирувчи ташкилотларнинг асосий “вазифа”си бу одамларни гўёки 
“исломлаштириш”, 
“тақвога 
чақириш”дан 
иборат. 
Бундай 
гуруҳлар 
қаторига 
“Таблиғчилар” диний экстремистик ташкилотини киритиш мумкин. 
Иккинчи 
гуруҳ 
ташкилотлар 
эса 
“исломийлаштирилган” 
аҳолига 
энди 
мутаассиблик ғояларини сингдириш, улардан муайян ғояга, раҳнамога оғишмай, сўзсиз 
эргашадиган “кадр”ларни тайёрлаш билан шуғулланади. Бундай гуруҳлар қаторига 
Ўзбекистонда 
фаолияти 
кузатилган 
“Нурчилар”, 
“Ҳизбут-таҳрир” 
каби 
диний 
экстремистик ташкилотларни киритиш мумкин.
Учинчи гуруҳ ҳаракатлар эса юқордаги ташкилотлар томонидан тайёрланган 
кишиларни “жиҳод”ни амалга оширишга тайёрлаш билан шуғулланади. Бу гуруҳга барча 
террорчи ташкилотлар киради. 
Юқоридаги мулоҳаза ва далиллар, экстремизм ва мутаассибликнинг асл 
қиёфасини очиб бериб, мазкур ҳаракатларнинг нафақат дунёвий қонун-қоидалар, балки 

---

Ислом дини асосларига ҳам зид эканини кўрсатади. Шундай экан, бундай оқимларга 
қарши муросасиз кураш, террорчилик ҳаракатларини амалга ошираётган мутаассиб 
кучларнинг ислом динига мутлақо ёт, бегона эканини ҳар томонлама асослаш долзарб 
вазифалардан бири ҳисобланади. 
Марказий Осиёдаги барқарорлик ва хавфсизликка таҳдид солаётган диний-
экстремистик ва террористик ташкилотлар. Марказий Осиё минтақасида диний 
мутаассиб оқимлар фаолияти ХХ асрнинг 80-йиллари бошларида хорижий экстремистик 
марказлар саъй-ҳаракатлари билан шакллана бошлади. Минтақада хориждан келаётган 
молиявий ёрдам ҳисобига жангари сифатида фойдаланиладиган шахсларни танлаш ва 
тайёрлаш билан шуғулланадиган гуруҳлар пайдо бўлди. Марказий Осиё республикалари 
мустақилликка эришган 1990-йилларнинг бошларида эса, бу гуруҳлар фаоллашиб кетди. 
Шунинг натижасида, минтақада экстремизм асосан фирқабозликка асосланган янги 
гуруҳларнинг пайдо бўлиши, норасмий йўл билан диний сабоқ бериш, ноқонуний тарзда 
диний маҳсулотлар тайёрлаш, олиб кириш, тарқатиш, миссионерлик ва прозелитизмнинг 
авж олиши каби кўринишларда намоён бўлди.
Экстремизм ва терроризмнинг жамият барқарорлиги ривожига кўрсатган салбий 
таъсири Марказий Осиё минтақасида фаолияти кузатилган бир қанча мутаассиб 
ҳаракатларнинг мақсади таҳлил қилинганида янада яққол намоён бўлади. Минтақада 
асосан «Ҳизбут-таҳрир», «Туркистон ислом ҳаракати», «Акромийлар», «Нурчилар», 
«Исломий жиҳод иттиҳоди» каби гуруҳларнинг фаолияти кузатилди.