Reja: Ekosistema nima?



Download 18,96 Kb.
Sana23.04.2022
Hajmi18,96 Kb.
#575961
Bog'liq
Mavzu Tabiiy va sun’iy ekosistemalar



Mavzu: Tabiiy va sun’iy ekosistemalar.
Reja:

  1. Ekosistema nima?

  2. Ekosistemaning asosiy vazifalari

  3. Markaziy Osiyo regionining ekosistemasi.

Ekosistema (yunoncha oykos – yashash joyi, sistema - uyushma) moddalar, energiya va informatsiya oqimlari orqali o’zaro bog’langan har xil turga mansub organizmlar va muhit yig’indisidir. Ekosistema tushunchasi fanga 1935-yil A.Tensli tomonidan kiritilgan. Ekosistema va biogeotsenoz tushunchalari ko’pincha bir ma’noda ishlatilsa ham bu tushunchalar sinonimlar emas. Ekosistemalar o’z o’lchamlari va murakkabligi jihatidan xilma-xildir. Biogeotsenozlar ma’lum, aniq chegaralarga ega, ekosistemalarning aniq chegarasini ajratish qiyin. Bir tomchi suv o;zidagi mikroblari bilan, chiriyotgan to’nka o’zidagi mikroorganizmlari, zamburuqlari, mayda umurtqasiz hayvonlari bilan kichik ekosistemalarga misol bo’la oladi. Eng katta ekosistema biosferadir. Ekosistema tarkibiga bir nechta biotgeotsenozlar kirishi mumkin. Shunday qilib, ekosistema biotsenozga nisbatan keng ma’nodagi tushunchadir. Har qanday biogiotsenoz ekosistemadir, lekin har qanday ekosistemani biogeotsenoz deb bo’lmaydi.
Ekosistemalar tabiiy va sun’iy bo’ladi. Tabiiy ekosistemalarga hovuzlar, dengizlar, o’tloqlar, chakalakzorlar, o’rmonlar va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin.
O’ziga hos o’simliklar dunyosi va landshaftiga ega bo’lgan biogeotsenozlar biogegrafik zonallik bilan ham chambarchas bog’liq bo’ladi. Geografik zonallik natijasida biomlar deb ataluvchi yirik regional ekosistemalar yoki biosistemalar hosil bo’ladi. Bunday biomlarga tundra, tayga, o’rmon, cho’l, dasht va tropic o’rmonlar misol bo’ladi.
Chuchuk suv havzasi ekosistemalariga ko’llar, daryo va botqoqliklar kiradi. Juda katta maydonlarni egallovchi bunday ekosistemalar chuchuk suv organizmlarining yashash joyi, ichimlik suvi manbayi, sug’oriladigan yerlar uchun suv rezervi hisoblanadi.
Dengiz ekosistemalariga sathining 70 foizini egallovchi ochiq dengizlardan tashqari qirg’oqlar bo’yidagi continental shelf ham kiradi. Bunday ekosistemalar hayvon va o’simliklarning xilma-xilligi, plankton va bentosning (suvda muallaq bo’ladigan, suv tubida yashaydigan mikroorganizmlar), sodda hayvonlar va tuban suv o’tlari juda ko’p miqdorda bo’lishi bilan ta’riflanadi. Continental shelflarda asosan sanoat baliqchiligi rivojlangan. Dengiz limanlari – qirg’oq ko’rfazlari va daryolarning quyilish joylari baliqqa va boshqa dengiz organizmlariga juda boy bo’ladi.
Markaziy Osiyo regionining ekosistemasi. Bu regionning fizik – geografik sharoiti va lanshafti ham juda xilma-xildir. Shimolik-g’arbiy hududlar tipik cho’l va chala cho’llardan iborat bo’lib, quruq issiq yozi, juda sovuq qishi, yog’ingarchiligining kam bo’lishi bilan ta’riflanadi. Biologic maxsuldorlikni cheklovchi omili namlikning kamligi hisoblanadi. Yog’ngarchilikning yillik miqdori 200 mm dan oshaydi, asosan yog’ingarchilik qish - baxor faslida kuzatiladi. Markazik osiyodagi eng sersuv va katta daryolar: Amudaryo, Sirdaryo va Zarafshon daryolari.
Cho’l hududlarida yog’ngarchilik muqdorining ancha pastligi tufayli u yerlarga asosan lalimi ekinlar ekiladi. Markaziy osiyoda yangi yerlarning ochilish va suvning tartibli ishlatilmaganligi uchun Amudaryo va Sirdaryo suvlari qishliq xojaligiga ko’p sarflandi. Buning oqibatida Orol dengiziga daryo suvlari yetib bormay qurib qoldi. Orol dengizi daryo suvlari quyilmaganligi sababli quriy boshladi va hozirda Orol dengizining 4dan 1 qismi qoldi.
Markaziy osiyo regioni 4 ga bo’linadi:

  1. Cho’l

  2. Yaylov

  3. Adir

  4. Tog’

Download 18,96 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish