Reja: Domna pechining xom-ashyolari

Aim.uz

Cho’yan va po’lat ishlab chiqarish. Cho’yan va po’lat metallurgiyasi.
Reja:

1. 
   Domna pechining xom-ashyolari;
   
2. 
   Domna pechining tuzilishi va ishlashi;
   
3. 
   Domna pechidan olinadigan maxsulotlar.
   
4. 
   Pulat ishlab chikarishda sodir buladigan fizikaviy-kimeviy jarayenlar;
   
5. 
   Kislorod konvertorlarida pulat ishlab chikarish;
   
6. 
   Marten usuli tugrisida kiskacha ma'lumotlar;
   
7. 
   Elektr pechlarida pulat suyuklantirish;
   
8. 
   Temirni uning rudasidan bevosita kaytarish.
   

1. 
   Domna pechining xom - ashyolari
   

Domna pechida chuyan suyuklantirib olish murakkab, ogir mexnat talab kiladigan ishlab chikarish jarayenidir. Chuyan olish uchun temir va marganets rudalari, flyuslar va yekilgilardan iborat xom-ashe zarur.

Tarkibida chuyan ishlab chikarish uchun arziydigan mikdorda temir bulgan tog jinslari temir rudalari deyiladi. Ruda tarkibidagi temir bekorchi jinslar bilan aralashgan oksidlar yeki tuzlar tarzida buladi.

Chuyan olish jarayenida ruda tarkibidagi bekorchi jinslar suyuklanib, shlakka utadi .

Chuyan olish uchun kizil, kungir, magnitaviy va shpatli temir toshlar ishlatiladi. Kizil temir tosh (gematit) tarkibida 55...70 % temir Fe2O3 shaklida buladi. Kolgan kismi - bekorchi jinslar. Kungir temirtosh - sargish - kungir tusli jins bulib, uning tarkibida temir mFe2O3 * n H2O kurinishda ifodalanadi, unda 35...60 % temir buladi. Magnitaviy temirtosh koramtir tusdagi, magnitaviy xossalarga ega bulgan, Fe3O4 formula bilan ifodalanadigan oksid tarzidadir. Bu rudada temir mikdori 45...70 % ga yetadi. Shpatli temirtosh sargish - kulrang tusli ruda. Unda temir FeCO3 ifodalanadigan karbonat tarzida buladi.

Flyus. Domna pechlarida chuyan suyuklantirib olishda rudadagi bekorchi jinslarni va yekilgi yenganda chikadigan kulni birga suyuklantirib, shlakka aylantirish uchun ishlatiladigan materiallar flyus deb ataladi. Flyus sifatida oxaktosh (CaCO3), dolomit (SaSO3 * MgCO3) yeki kumtuprok (SiO2) kabi moddalar kullaniladi. 1 t chuyan olish uchun, odatda, 0,2...0,5 t flyus sarflanadi.

Yekilgi. Domna jarayenida yekilgi sifatida koks, pistakumir va tabiiy gaz ishlatiladi. Koks toshkumirni xavo kirmaydigan maxsus pechlarda 950...1000oS kizdirish yuli bilan olinadi. Kokslanuvchi kumir kuruk xaydalganda uchuvchan moddalar chikib ketadi va kolgan kismi koshuvib, mustaxkam, xamda govak massaga, ya'ni koksga aylanadi.

Domna pechlarida koksning urnini kisman bosish mumkin bulgan yekilgi tabiiy gazdir. U koksga karaganda ancha arzon bulib, koksni

10...15 % gacha tejash imkonini beradi. Natijada chuyanning tannarxini birmuncha pasaytiradi.

2.