Reja: Davlat moliyaviy resurslari va ularning manbalari

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA
O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI

IQTISODIYOT FAKULTETI BA-156-21 GURUH TALABASI
ZAYNIDDINOV RUSTAMNING MOLIYA FANIDAN
“O`ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA DAVLAT MOLIYAVIY RESURSLARI, ULARNING MANBALARI, ISHLATILISH YO`NALISHLARI” MAVZUSIDA TAYYORLAGAN
REFERATI

Qarshi – 2022

MAVZU: O`ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA DAVLAT MOLIYAVIY RESURSLARI, ULARNING MANBALARI, ISHLATILISH YO`NALISHLARI
Reja:

1. 
   Davlat moliyaviy resurslari va ularning manbalari.
   
2. 
   Moliyaviy resurslarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati.
   
3. 
   Davlat moliyaviy resusrslarining ishlatilishi yo’nalishlari.
   

Moliya resurslari - iqtisodiy subʼyekt ixtiyorida, uning tasarrufida boʻlgan jami pul mablagʻlari, moliyaviy aktivlari majmui. Moliya resurslarini davlat, firma va korxonalar, xonadon va jamoat tashkilotlari tashkil etadi. Moliya resurslari moliya va moliya tizimining moddiy asosi, moliya siyosatini utkazishning asosiy vositasi. Moliya resurslari yalpi ichki mahsulot va milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash jarayonida yaratiladi. Moliya resurslari manbai, birinchi navbatda mamlakat iktisodiyotining faoliyati, asosan, mahsulotlar va xizmatlarni ishlab chiqarish va sotish bilan bogʻlik, boʻlgan pul daromadlaridir. Moliya resurslari, odatda davlat byudjetlarida, shuningdek, byudjetdan tashqari fondlarda, d avlat mulkidan keladigan daromadlarda, qarzlarda toʻplanadi.
Hozirgi davlatlar Moliya resurslarini yaratishning asosiy usuli tarzida soliklardan tashkil topadigan soliqtizimini qoʻllaydi. Davlat Moliya resurslari — davlat tashkil etadigan va oʻz vazifalarini bajarish uchun tasarruf qiladigan pul mablagʻlaridir. Firma yoki korxona Moliya resurslari yalpi pul tushumi, bankdan olgan krediti, uz mulkini sotishdan kelgan tushum, uz aksiyalarini sotishdan kelgan mablagʻ x.isobidan shakllantiriladi. Xonadon Moliya resurslari — ish haqi, pensiya, ijara haqi, bank bergan foiz va, nihoyat, tadbirkorlik keltirgan foydadan tashkil topadi. Xonadondagi Moliya resurslari, asosan, isteʼmol va jamgʻarish uchun ajratiladi.¹
Moliyaviy resurslar moliyaning moddiy timsoli, moliyaviy munosabatlarning moddiy tashuvchisi hisoblanadi.Iqtisodiy kategoriya sifatida moliyaviy resurslar- bular davlat, boshqa xo'jalik sub'ektlari tomonidan shakllantiriladi pul tejash yalpi ijtimoiy mahsulot va milliy daromadni ishlab chiqarish, taqsimlash va qayta taqsimlashda pul fondlari.Iqtisodiy adabiyotlarda FR ko'pincha iqtisodiy sub'ekt tomonidan boshqariladigan pul fondlari sifatida tavsiflanadi, ya'ni. iqtisodiy agentning pul oqimidagi mablag'lar.Biroq, "moliyaviy resurslar" toifasi pul bilan to'liq aniqlab bo'lmaydi. Shu bilan birga, moliyaviy resurslarning miqdoriy chegaralari va o'ziga xos xususiyatlarini va "naqd pul" toifasini belgilash mumkin bo'lgan aniq mezonni ajratib ko'rsatish juda qiyin.Boshqaruv amaliyotida moliyaviy resurslar ma'lum bir davrda davlat, korxonalar, uy xo'jaliklari ixtiyorida bo'lgan daromadlar, pul mablag'lari jamg'armalari (pul zahiralari, amortizatsiya ajratmalari va boshqalar), kredit resurslari majmui sifatida harakat qiladi.
Bu amaliy yondashuv o'zini o'zi qo'llab-quvvatlaydigan boshqaruv amaliyotiga a soslangan. Darhaqiqat, korxonada ma’lum bir sanada uning bank hisobvarag‘ida mavjud bo‘lgan mablag‘lar, o‘zining yoki qarzga olinganligidan qat’i nazar, uning barcha real moliyaviy resurslarini – moliyaviy imkoniyatlarini tashkil etadi, boshqacha aytganda, “moliyaviy imkoniyatlar” agenti hisoblanadi. . Daromad va jamg'armalar jamlangan davlat byudjeti, ular yaratilgan qiymatning asosiy yoki keyingi taqsimlanishi natijasi bo'ladimi, har bir aniq sanada davlatning moliyaviy resurslari sifatida harakat qiladi.Iqtisodiy nazariya nuqtai nazaridan "resurs" tushunchasi odatda zaxira, manba va kerak bo'lganda murojaat qiladigan vosita sifatida talqin qilinadi.Mablag'larning maqsadli "zaxiralari" odatda muayyan ehtiyojlarni qondirish uchun foydalaniladigan fondlarga (markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan) "bog'lanadi".Naqd pul fondi - bu mablag'larni maqsadli ajratish (maqsadli foydalanish uchun).Davlatning pul resurslari soliq va soliqsiz usullar bilan markazlashtirilgan fondlarga safarbar qilinadi.Markazlashtirilmagan pul fondlari xo’jalik yurituvchi sub’ektlar va uy xo’jaliklari darajasida shakllanadi. Bularga: korxonalarning ustav fondlari; ish haqi fondlari; aylanma mablag'larfondi; korxonalarning sof foydasidan shakllanadigan zahira fondlari.Mablag'larning ayrim manbalari maqsadli emas, ular mablag'lar hisobidan shakllanmaydi. Masalan, xo'jalik yurituvchi sub'ekt ixtiyoriga tushgan mablag'larning bir qismi jarimalar, penyalar, kontragentlar, sheriklar tomonidan shartnomalar, shartnomalar shartlarini buzganlik uchun jarimalar va boshqalar. Bunday mablag'larning kelib tushishini oldindan hisobga olish mumkin emas va. shuning uchun rejalashtirilmagan.
Moliyaviy resurslar barcha mumkin bo'lgan mablag' manbalarini nazarda tutadi, ya'ni. xo’jalik yurituvchi sub’ektning mablag’larni shakllantirishdagi imkoniyatlari, ya’ni bu boradagi “kuch”i, salohiyati.
Davlatning moliyaviy resurslari bundan tashqari, katta qismi soliqlar yordamida davlat tomonidan to'planadi.
Davlatning moliyaviy resurslari manbai ham davlat krediti hisobidan jalb qilingan mablag'lardir.Qism korxonalarning moliyaviy resurslari o'z, qarz va qarz mablag'larini o'z ichiga oladi. O’z moliyaviy resurslari korxonalar foyda,

amortizatsiya, qonun va Qo'shimcha kapital, shuningdek, korxonaning barqaror

deb ataladigan majburiyatlari, shu jumladan korxonaning doimiy aylanmasida bo'lgan moliyalashtirish manbalari, masalan, korxonaning ta'sis hujjatlari yoki qonun hujjatlariga muvofiq shakllantirilgan zaxiralar.Qarz mablag'lari tijorat banklarining kreditlari va boshqalar kiradi kredit tashkilotlari, boshqa kreditlar, masalan, obligatsiyalar. Moliyaviy resurslarni jalb qilish- bular aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan qo‘shimcha aksiyalar chiqarish yo‘li bilan jalb qilingan mablag‘lar, budjetdan ajratiladigan mablag‘lar va budjetdan tashqari jamg‘armalar mablag‘lari, shuningdek, boshqa korxona va tashkilotlardan jalb qilingan mablag‘lardir. aktsiyadorlik ishtiroki va boshqa maqsadlar uchun.Korxona tomonidan moddiy va nomoddiy aktivlarga investitsiya qilingan va daromad keltiradigan moliyaviy resurslarning bir qismi.Korxonalar tarkibi korxonaning tashkiliy-huquqiy shakliga, uning tarmoqqa mansubligiga va boshqa omillarga qarab farqlanadi. Masalan, qishloq xo'jaligi korxonasining FR qismi sifatida byudjetdan ajratmalar, ishlab chiqarishning mavsumiy xususiyatiga ega bo'lgan korxonalar mavjud. qarz mablag'lari, yuqori darajadagi texnik jihozlarga ega korxonalar amortizatsiya ajratmalarining katta ulushiga ega.Iqtisodiy adabiyotlarda qisqa muddatli kredit resurslarini moliya resurslari tarkibiga kiritish maqsadga muvofiq emas degan fikr mavjud, chunki ularning shakllanishi yangi moddiy boyliklar yaratish bilan bog‘liq emas, balki ularni qayta taqsimlash natijasida yuzaga keladi.Aholining tijorat banklaridagi omonatlarini o'z hisobidan ko'paytirish ko'rinishidagi aholi jamg'armalari iqtisodiy mohiyati moliyaviy resurslar manbai hisoblanadi, chunki moddiy jihatdan (aholining samarali talabi va tovar taklifi resurslari va pullik xizmatlar hajmi o'rtasidagi muvofiqlik nuqtai nazaridan) ular moddiy resurslarga mos keladi. Shunday qilib, moliyaviy resurslarga fondlarda "bog'langan", shuningdek, maqsadli yo'naltirilgan bo'lmagan mablag'lar kiradi.Moliyaviy resurslarda asosiy o'rinni quyidagi qiymat elementlari egallaydi: sof daromad (foyda), qo'shilgan qiymat solig'i, aktsiz solig'i, bojxona to'lovlari, ijtimoiy ajratmalar va amortizatsiya ajratmalari.Moliyaviy resurslar o'sishining muhim omili hisoblanadi  hosildorlikni oshirish takror ishlab chiqarish jarayonida milliy daromadning nisbiy o'sishini ifodalovchi, shuningdek, iqtisodiy faoliyatning moliyaviy natijasining o'sishiga olib keladigan ijtimoiy mehnat. Ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligining yana bir ko'rsatkichi mehnat unumdorligi - kapital unumdorligi (kapital unumdorligi) bilan chambarchas bog'liqdir². 
Aktivlar rentabelligini oshirish moliyaviy resurslarning shakllanishiga, ya'ni ularning asosiy manbai - sof daromadning o'sishiga muqarrar ravishda ta'sir qiladi, bu esa ishlab chiqarish hajmining ko'payishi natijasida ham, joriy xarajatlarni tejash natijasida (birinchi navbatda ish haqi va amortizatsiya to'lovlari). Aksincha, kapital unumdorligining pasayishi moliyaviy resurslarni kamaytiradi.
Muhim omil - yalpi ijtimoiy mahsulotni moddiy xarajatlarni qoplash fondiga va ishlab chiqarilgan milliy daromadga bo'lish nisbati. Ijtimoiy mahsulot - moddiy iste'molda moddiy xarajatlar ulushining kamayishi moliyaviy resurslarning asosiy manbai - ishlab chiqarilgan milliy daromadning ko'payishiga yordam beradi.
Moliyaviy resurslarning o'sishiga umumiy ijtimoiy ishlab chiqarish va xususan sanoat ishlab chiqarishining moddiy tarkibi ham ta'sir ko'rsatadi. Ma'lumki, tovarlar uchun ortiqcha mahsulot darajasi sanoat maqsadlari uchun(ijtimoiy ishlab chiqarishning birinchi bo'linmasi) iste'mol tovarlari va mahsulotlariga nisbatan past - ikkinchi bo'linma (shu jumladan aktsiz solig'i va yuqori rentabellikka ega). Bundan tashqari, aylanma iste'mol tovarlari reproduktiv tsiklda tezroq sodir bo'ladi, bu ma'lum vaqt ichida, masalan, hisobot yili, bir nechta inqiloblardan olingan resurslarni umumlashtirishga imkon beradi. Shuning uchun ijtimoiy ishlab chiqarishda ikkinchi birlikning ulushi va rivojlanish sur'ati qanchalik yuqori bo'lsa, moliyaviy resurslarning mumkin bo'lgan hajmi shunchalik ko'p bo'lishi mumkin.
Kelajakda moliyaviy resurslarning asosiy manbalari pul jamg'armalari (foyda, qo'shilgan qiymat solig'i, aktsiz solig'i), daromadlar bo'lib qoladi. tashqi iqtisodiy faoliyat.Vaqtinchalik manbalarga ega bo'lgan moliyaviy resurslar, masalan, xususiylashtirish, davlat mulkini sotishdan tushgan mablag'lar tugashi bilan kamayadi. Yer qaʼridan foydalanuvchilarning maxsus toʻlovlari va soliqlari: royalti, bonuslar hisobidan kelib chiqadigan moliyaviy resurslar koʻpayadi.
Ish haqining, iste'mol fondlarining yanada oshishi aholining moliyaviy resurslar tarkibiga jalb qilingan mablag'lari hajmining oshishiga olib keladi.Moliyaviy r esurslar doimiy harakatda bo'lib, xo'jalik yurituvchi sub'ektning oborotidan bo'shatilgan FRning bir qismi yana muomalaga jalb qilinadi (masalan, kapitalga aylanadi), boshqa qismi esa bo'shatiladi va muomaladan chetlashtiriladi. ma'lum bir sub'ektning moliyaviy zaxirasining manbai yoki boshqa iqtisodiy ag ent (davlat va boshqalar) foydasiga qayta taqsimlash ob'ektiga aylanadi.Davlatning moliyaviy resurslari hajmi va tarkibi dinamikasi tendentsiyalari bozor munosabatlariga o'tish dasturini amalga oshirish natijasida ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligining sezilarli darajada oshishi shakllanish tezligining tezlashishiga olib kelishini ko'rsatadi. moliyaviy resurslarning o'sishi va intensiv omillar ta'siri ostida bo'lgan manbalar ulushini oshirishga qarab ularning tuzilishini yaxshilash.