Reja: Bozor iqtisodiyoti sharoitida buxgalteriya hisobining o’rni va roli

Marketing evolyutsiyasi ilm sifatida

Yillar	Nazariy asoslari	Uslublari	qo’llash sohasi
1900-1950	Tovar haqida o’rganish, taqsimlashga mo’ljal olish, sotish va eksport nazariyasi	Ko’zatish, xaridni va sotishni tahlil qilish, ehtimollarni hisoblash, iste’mol ‘aneli	Ommaviy tovar ishlab chiqarish, qishloq xo’jaligi tarmog’i
1960	Sotish haqida o’rganish, tovarga, sotish hajmiga mo’ljal olish, distribyuterlik nazariyasi	Motivlar tahlili, faoliyatni tadqiq qilish, modellashtirish	Iste’mol vositalari iste’molchilari
1970	qaror qabul qilish va xulq-atvorni ilmiy asoslari	Faktoring, diskriminant tahlil, matematik uslublar, marketing modellari	Ishlab chiqarish vositalari va iste’mol vositalari iste’molchilari
1980-1990	Holatli tahlil, menedjment funktsiyasi sifatida marketing haqida o’rganish, raqobatni tahlil nazariyasi, ekologiya asoslar, strategik marketing	pozitsiyalashtirish, klaster tahlil, iste’molchilar tipologiyasi, ekspertiza, sabab-oqibat tahlili	Iste’mol vositalari, ishlab chiqarish vositalari, xizmat sohasi, foyda ko’rmaydigan tashkilotlar iste’molchilari
1990 yildan Shu davrgacha	Tadbirkorlik quroli va funktsiyasi sifati marketing haqida o’rganish, bozor tarmoqlari nazariyasi, kommunikatsiya va o’zaro ta’sir nazariyasi, ijtimoiy va ekologik samaraga mo’ljal olish	pozitsiyalashtirish, klaster tahlil, iste’-molchilar tipologiyasi, raqobatchilar va iste’molchilarni xulq-atvori modellari, benchmarketing, o’yin nazariyasi	Ishlab chiqarish vositalari, iste’mol vositalari, xizmat sohasi, foyda ko’rmaydigan tashkilotlar, davlat tadbirkorligi sohasidagi iste’molchilar

Marketing konsepsiyasini olib borish uchun marketing funktsiyalarini amalga oshirish orqali hal etiladi. Marketing funktsiyalari 6 ta guruhga bo’linadi:

1. marketing tadqiqotlari;
2. mahsulot assortimenti ishlab chiqarish sohasini rivojlantirish;
3. sotish va taqsimot funktsiyasi;
4. tovarni siljitish;
5. narxni tashqil etish funktsiyasi;
6. marketing - menedjment funktsiyasi.
Marketing tadqiqotlari funktsiyasida xalqaro bozorni tahlil etish; sotish bozorini tadqiq etish; iste’molchi ehtiyojlarini tadqiq etish; marketing o’eratsiyalarini o’rganish; axborot to’plash va qayta ishlash; marketing-miks kompleksini tadqiq qilish; raqobatlarni o’rganish; benchmarketing; talabni va sotishni bashorat qilish va boshqalar o’rganiladi.
Tahliliy funktsiyada tashqi muhit omillari, bozor, uning elementlari va holati, iste’molchilar, bozorni tuzilishi, tovar va tovarni tuzilishi, Shuningdek firmaning ichki muhiti tahlil qilinadi. Bunda firma rahbariyati tomonidan nazorat qilinadigan omillar -texnologik jarayon, moliya ahvoli, tashqiliy tuzilish, bozorni tanlash va boshqalar hisobga olinadi.
Tashqi muhit omillariga iste’molchilar, raqobat xukumat, iqtisodiyot, texnologiya, mustaqil ommaviy axborot vositalari kabi nazorat qilinmaydigan omillar kiradi.
Mahsulot yaratish funktsiyasi orqali marketing faoliyatida yangi mahsulotlarni yaratish, yangi mahsulotlar ishlab chiqarishni tashqil etish, ishlab chiqarish sohasida tovar raqobatdoshligi va sifatni boshqarish, Shuningdek tovar siyosatini ishlab chiqish masalalari hal etiladi.
Sotish funktsiyasi orqali tovarni taksimlash va sotish siyostaini ishlab chiqish, sado-taksimot tarmogi orqali sotuvni tashqil etish, yuk tashishni va omborga jaylashtirishni tashqil etish, tovar oborotini aniklash, taksimot tizimini fizik okimlarini nazorat qilish va sotishni tahlil etish urganiladi.
Tovarni siljitish funktsiyasi natijasida sotishni rag’batlantirish va reklama siyosatini ishlab chiqish; sotishni rag’batlantirishning samarali instrumentlarini asoslash; tovarni siljitish to’g’risida mulg’timedia texnologiyalarini asoslash; ichki firma reklamasini tashqil etish; sotuv ishlarini rag’batlantirish; pablik rileyshnzni tashqil qilish va boshqalar to’liq o’rganiladi.
Narxni tashqil etish funktsiyasi orqali narxni shakllanish strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish; sotuvni har bir bozori uchun har bir mahsulot uchun yashash davrini turli bosqichlarida narx matritsasini tuzish; joriy narxlar o’zgarishi mexanizmini tuzish; raqobatchi narxini tahlil qilish; yangi mahsulot uchun narx belgilash kabilar hal etiladi.
Marketing-menedjment funktsiyasi esa marketingni boshqarishni tashqil etish; nazorat qilish, marketing xizmatini tashqiliy tuzilishini ishlab chiqish, marketing faoliyati tizimida boshqaruv qarorlarini optimallashtirish, audit, marketing xizmati faoliyati samaradorligini baholash kabilarni o’rganadi.
Marketing funktsiyalari firmani boshqa funktsiyalari, ya’ni ishlab chiqarish, kadrlar, moddiy texnika ta’minoti, moliyaviy, buxgalteriya hisobi funktsiyalari bilan birga amalga oshiriladi.
Marketing funktsiyasini firmani boshqa funktsiyalaridan farqi shundan iboratki, marketing funktsiyasi firmalar, uning iste’molchilari, mijozlari o’rtasida ayirboshlash jarayonini amalga oshirish va tashqil etishga qaratilgandir. Shuning uchun ham marketing funktsiyasi doimo o’zgarib boradigan ehtiyojdagi talabni shakllanishi va yaratilishi, rivojlanishida javobgarlikka egadir.
Ma'lumot kontseptsiyasi
Ma'lumot kontseptsiyasi - naqsh va ma'lumotni topish uchun katta hajmdagi ma'lumotlarni tahlil qilish. Haqiqatan ham, ma'lumotlar konida ma'lumot topish yoki ma'lumotni kashf etish sifatida ham tanilgan.
Ma'lumot kontseptsiyasi statistikani, mashinani o'rganish tamoyillarini (ML), sun'iy intellektni (A.I.) va katta miqdordagi ma'lumotlarni (odatda ma'lumotlar bazalari yoki ma'lumotlar to'plamlaridan) naqshlarni imkon qadar avtomatlashtirilgan va foydali tarzda aniqlash uchun ishlatadi.