Reja: Biznes va tadbirkorlik tamoyillari

Mavzu: Biznes va tadbirkorlikda mehnat munosabatlari.
Biznes rejalashtirish fanidan
942-20 guruh talabasi Anarboyev Ikromjon
Reja:
1.Biznes va tadbirkorlik tamoyillari
2. Biznes va tadbirkorlik mehnat munosabati
3. Kichik va hususiy tadbirkorlik
Biznes bilan shug`ullanuvchi kishilar biznesmen deyiladi. Keng ma`noda bironta ish bilan shug`ullanib, pul topishdan iborat faoliyat biznes deb ataladi
Tadbirkorlikning asosiy tamoyillari bor ular quyidagilardan iborat:
1.Mahsulotlarning egasi bo`lishi kerak. Ular o`z mulkiga tayanib yoki o`zga mulkini ijaraga olib ishlaydi. 2.Foyda olishga intilish. Tadbirkorning boyishdan iborat iqtisodiy maifaati bo`lib, unga foyda olish orqali erishiladi. 3)Iqtisodiy erkinlik. Tadbirkor bozorga qarab nimani, qancha, qanday texnologiyada ishlab chiqarishni, yaratilgan tovarni kimga, qachon va necha pulga sotishni, qaysi bank bilan aloqa qilishni, o`ziga sherik topishni, xullas, har qanday iqtisodiy faoliyatni hech bir toifasiz, o`z bilganicha amalga oshiradi. 4. Iqtisodiy mas`uliyat. Tadbirkor mas`uliyatni o`z zimmasiga olib,ko`rgan foydazarariga o`zi javob beradi. 5. Iqtisodiy tavakkalchilik. Tadbirkor tavakkal qilib, «yo ustidan, yo ostidan» degan qabilida ish tutadi, iqtisodiy xavf-xatarni zimmasiga olib, chuv tushib qolishdan qo`rqmaydi. 6.qonun-qoidalarga rioya qilish. Tadbirkor sa`y-harakatlarining o`z qoidalari bor, ularga itoat qilish ham farz ham qarz hisoblanadi. 7.Raqobat kurashida qatnashish. Tadbirkor har doim boshqalar bilan «kim o`zadi» qoidasiga ko`ra bellashuvi shart. 8.Tadbirkorlik siri. Biznes ishida texnologiya, yangi tovar yaratish, bozor topish, narx belgilash, kontrakt tuzish va boshqalar sir saqlanadi. 9.Halollik bilan ish yuritish. Tadbirkorlik halol yul bilan pul topishga asoslanish zarur. Qalloblik, g`irromlik va aldamchilik uning tabiatiga zid. Masalan, Muhammad a.s. odamlarga “halol yo`l bilan nafaqa topinglar” deb marhamat qilganlar. Shu sababli «halol top» degan qoida tadbirkorlikka ham xos bo`lgan.
Davlat kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining huquqlari xamda qonuniy manfaatlariga rioya etilishini kafolatlaydi, erkin raqobat uchun shart-sharoit yaratadi, moddiy, moliyaviy, mexnatga oid va boshqa resurslardan foydalanishda teng imkoniyatlarni ta’minlaydi. Vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar va mahalliy davlat hokimiyati organlarining kichik va xususiy tadbirkorlik masalalariga oid, hamma uchun majburiy bo‘lgan normativ xujjatlari tegishlicha Adliya vazirligida, uning mahalliy organlarida xuquqiy ekspertizadan o‘tkazilishi, davlat ro‘yxatiga olinishi zarur, bu xujjatlar ommaviy axborot vositalarida e’lon qilinadi. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatining xizmat yoki tijorat siri bo‘lgan axborotlarning himoya qilinishi kafolatlanadi. Davlat organlari va boshqa organlarning, ulardagi mansabdor shaxslar va xodimlarning, me’yoriy xujjatlarida nazarda tutilgan xollarni istisno etganda, kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatiga aralashuviga yo‘l qo‘yilmaydi. Davlat organlari yoki boshqa organlarning hamda ulardagi mansabdor shaxslarning kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining huquqlarini buzuvchi hatti harakatlari(qarorlari) ustidan sud tartibida shikoyat qilinishi ham mumkin.SHuni ta’kidlash lozimki, davlat organlari yoki boshqa organlarning yoxud ulardagi mansabdor shaxslarning hatti-harakatlari (qarorlari) tufayli kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektiga etkazilgan zarar, boy berilgan foydani qo‘shgan xolda, shu organlar tomonidan qonuniy ravishda
qoplanadi. Zararni qoplash to‘g‘risidagi nizolarni fakat sud organlari tomonidan belgilangan tartibda hal etiladi. Davlat tomonidan kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining mol-mulki olib qo‘yilishiga yo‘l qo‘yilmaydi, qonun xujjatlarida belgilangan hollar va tartibda olib qo‘yish bundan mustasnodir. Kichik va xususiy tadbirkorlikni shakllantirish, rivojlantirish jarayonlarini tartibga solish va rag‘batlantirish davlat tomonidan normativ-xuquqiy negizni takomillashtirish, infrastrukturani shakllantirish hamda kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari faoliyati uchun shart-sharoit yaratish asosida iqtisodiy ta’sir ko‘rsatish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Bu borada mahalliy davlat hokimiyati organlari o‘z vakolatlari doirasida:
-kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari uchun mahalliy soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha imtiyozlar belgilaydi;
-kichik va xususiy tadbirkorliknp rivojlantirishning xududiy dasturlarini ishlab chiqadilar;
-kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini aniqlaydilar.
Kichik va xususiy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash fondlari tomonidan ajratiladigan mablag‘lar quyidagi maqsadlar uchun beriladi:
-kreditlar, shu jumladan imtiyozli kreditlar berish asosida investitsiya loyihalarini moliyaviy ta’minlash;
-ustav sarmoyasida ishtirok etish;
-maslaxat va axborot xizmatlari ko‘rsatish shaklida texnik jihatdan ko‘maklashish;-infrastrukturani rivojlantirishga ko‘maklashish;
Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlaridan, shu jumladan Qishloq joylarda faoliyat olib borayotgan yoki raqobatbardosh va eksportga muljallangan maxsulot ishlab chiqarish bilan shugullanayotgan kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari uchun birmuncha nokulayrok sharoitlarni yuzaga keltiradigan uzgartishlar kiritilgan taqdirda, mazkur sub’ektlardan keyingi 2 yil davomida ular davlat ro‘yxatidan o‘tkan paytdan amalga bo‘lgan qonun xujjatlariga muvofiq solik undiriladi. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari ishlab chiqarish chikimlariga muljallangan xarajatlarga kiritib, asosiy ishlab chiqarish fondlarining tezlashtirilgan amortizatsiyasini tegishli asosiy fondlar uchun belgilangan normadan 2 martadan ko‘proq oshib ketmaydigan mikdorda kullanishga haqlidir. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari 3 yildan ko‘proq muddat davomida ishlatilib, amortizatsiya ajratmalari ajratib kelingan asosiy fondlar dastlabki qiymatining 50 foiziga kadarini xisobdan chiqarishga haqlidirlar. Kichik yoki xususiy Biznes faoliyati ishga tushgan paytdan e’tiboran 2 yil utgunga kadar uz faoliyatini tugatgan taqdirda Qo‘shimcha ravishda xisoblab chiqarilgan (tezlashtirilgan) amortizatsiya summasi kichik yoki xususiy Biznes faoliyatining balans foydasi ko‘payishi xisobiga qaytariladi. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga imtiyozli
kreditlar berish maxsus fondlarning ixtisoslashtirilgan agentliklari tomonidan sugo‘rta polisi asosida amalga oshiradilar.
Kichik va xususiy tadbirkorlik Biznes faoliyatilariga imtiyozli kreditlarni berish kichik va xususiy tadbirkorlik qo‘llab-kuvvatlash Fondi (Biznes-fondi) tomonidan amalga oshiriladi. Respublika Davlat mulk kumitasi ushbu maqsad uchun xususiylashtirish va davlat tasaruffidan chiqarishdan tushgan tushumlar xisobidan 50 foiz mablaglarni Biznes- fondga utkazadi. Uz navbatida Biznes-fond kichik va xususiy tadbirkorlikni sugo‘rtalash buyicha himoya qilishni “Madad” sugo‘rta agentligi va boshqa maxsus agentliklarning tavsiyanomalariga asosan imtiyozli kreditlarni ajratadi. Mazkur ixtisoslashgan sugo‘rta agentliklari tadbirkorlik tavakkalchiliklaridan xamda kreditlar koplanmaganligi uchun qarzdorni javobgarlikdan imtiyozli shartlarda sugo‘rta yo‘li bilan himoya qilish majburiyatini uz zimmasiga oladilar. Tijorat banklari kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga zarar etkazganligi uchun, shu jumladan boy berilgan foyda tarzida zarar etkazganligi uchun me’yoriy (qonun) xujjatlarida belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar. Tijorat banklari kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga bankdagi uz xisob varakalaridan uz mablaglarini olishni rad etishga haqli emaslar. Tadbirkor Biznes faoliyatining tashki iqtisodiy faoliyati. Biznes faoliyati qonunlarga muvofiq tashki iqtisodiy faoliyatni mustaqil ravishda amalga oshirish huquqiga egadirlar.
AHMEDOVA HILOLA.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT.