Reja: Bilishda haqiqat va amaliyot uyg‘unligi

Reja:
1.Bilishda haqiqat va amaliyot uyg‘unligi

2.Bilish nazariyasining predmeti va o‘ziga xos xususiyatlari.

3. Bilishning asosiy turlari, shakllari va darajalari

4.Ong-tafakkur va borliqning birligi. Tafakkur uslubining asosiy jihatlari.

1. Emperizmning evolyusiyasi uch bosqichdan iborat. bosqich. Barcha mavjud narsalar tajribada bilinadi. (F.Bekon) Tajribada faqat bizning sezgilarimiz berilgan. (Bekrli). Demak, sezgi barcha mavjud narsalardir (Mill)Bu qarashlarning qaysi biri tо‘g‘ri va qaysi biri notо‘g‘ri, asoslang.

Javob: 1 va 2 tog’ri. Ularning fikriga ko’ra tajriba inson ongida uning sezgilari va o’zini qurshagan dunyoni idrok etish orqali aks etadi.
2. Ratsionalizm evolyusiyasi uch bosqichdan iborat.
1 bosqich. Tabiatning eng umumiy qonunlari tajribaga murojaat qilmasdan aql bilan egallanadi. (R.Dekart).
2 bosqich. Biroq aql tajribaga murojaat qilmasdan faqat mantiq qonunlarinigina biladi.(Kant).
3 bosqich. Aynan tafakkur qonunlari tabiat qonunlaridir, zero tabiat aqlning asosida yotuvchi tashqi qobiqdir. Ratsionalizm evolyusiyasining bosqichlarini asoslang. (Gegel).
Javob: insonda tug’ma g’oyalar , adolat, insoniylik, uyg;unlik g’oyalar va tajribadan olinishi mumkin bo’lmagn boshqa g’oyalarmavjudligidan kelib chiqadi .G’oyalar inson aqliga xos tug’ma g\oyalar bo’lib ularni inson o’z aqlidan olishini qayt etadilar .G’oyalar aqlga bog’liq bo’lmagan holda mavjud bo’lsada ,biroq ular faqat aqlda tafakkur va falsafiy mushohada yuritish jarayonida tug’ilishini ta’minlaydi .
3. Inson о‘zining qarashlari haqida jiddiy о‘ylamasdan, qaysidir masalada ratsionalistlarga yon bosishi va qaysidir masalada irratsionalistlarni himoya qilishi mumkin. Bu esa falsafiy noizchillikdan dalolat beradi. Agar bu noizchillikni bartaraf qilish uchun irratsional va ratsional tafakkur tarzining birini tanlashga majbur bо‘lsa, qaysi yondoshuv muhimroq va zarurroq?, ratsionalizmmi yoki irraitsonalizm? Inson ratsionalizm va irratsionalizmdan birini tanlar ekan, о‘zining qarorini ratsional asoslay oladimi?
Javob: Ratsionaliz muhimroq. Ratsionalizm da – oqilona fikrlash , ilm –fandan foydalanish asoslab beradi.
Iratsional-asossiz ko’r –ko’rona tasodif o’yiniga bo’ysunadigan , ko’proq aforizm shakllangan notekis fikrlarda ilgari suriladi.
4. Materialistlar - ratsionalistlar, ular ratsionalizm nuqtai nazaridan ilgari surilgan har qanday g‘oyani qabul qiladilar. Ularning tayanchi aql va tajribadir. Materialist dunyoni qanday bо‘lsa shundayligicha qabul qiladi va о‘rganadi. Materialist, ateist, u xudolarning, har qanday g‘ayritabiiy kuchlarning borligini inkor qiladi.
5. Idealistlarchi?. Idealistlarning tafakkurini qanday baholash mumkin. Materialistlar va idealistlar tafakkurining umumiy tamoyillari mavjudmi?
Javob: dunyo zamirida materiyadan oldin paydo bo’lgan va uni yaratuvchi ideal narsalar va hodisalar yotadi degan fikrlarni himoya qiluvchilar- idealistlardir . Qandaydir nomoddiy va inson ongiga bo’liq bo’lmagan narsalar va hodisalarni ( xudo, dunyoviy aql, g’oya,ruh) butun borliqning asosi deb e’tirof etadilar.Tafakkurning umumiy tamoyili mavjudmas ikkalasi bir-biriga qarama- qarshi.
6. Har qanday haqiqiy bilim ilmiy bilim bо‘la oladimi? Agar bо‘la olmasa nima uchunligini asoslang.
Javob:Bo’laolmaydi., chunki ilmiy asoslar negizida qo’yiladi va asosan ilmiy bilimni kengaytirish maqsadida ilmiy metodlar yordamida o’rganiladi.
7. Kashfiyotchi olim uchun muammoning eng qulay yechimini topish muhim, masalan: transport vositalarini loyihalashtirayotganda uning M massasi kichik bо‘lishi yuk kо‘tarish G esa kо‘proq bо‘lishi muhim. Biroq bu ziddiyatli talab. (nima uchun) Chunki vagon, avtomobil, samolyotning yanada takomillashgan modelini yaratish uchun eng avvalo bu ziddiyatni bartaraf etish va unda K=M/G koeffetsiyenti ilgari mavjud bо‘lgan modellardan kam bо‘lishi zarur. Kо‘prik, kо‘tarma kran, va boshqa texnik vositalarni yaratishda Yangi modelga tayanish mumkinmi?