Reja: Beton haqida asosiy ma’lumotlar beton va temir-beton buyumlarining texnologik asoslarining rivojlanish tendensiyalari

1.1-rasm. Beton tarkibini tashkil etuvchilar

To‘ldiruvchilar betonning qattiq skeletini hosil qiladi va tsement toshining qotish vaqtida cho’kishi natijasida yuzaga keladigan betonnning chukishini kamaytiradi, shuningdek betonning tuzilishi va xossalariga, uning g'ovakliligini o‘zgarishiga, qotirish vaqtiga, yuk va tashqi muhit ta'siridagi hatti xarakatiga ta'sir qiladi.

To‘ldiruvchilarning hisobiga qotish jarayonida betondagi deformatsiyalar sezilarli darajada kamayadi, bu esa katta hajmdagi buyumlar va konstruksiyalarni ishlab chiqarish imkoneatini beradi.
To‘ldiruvchi sifatida asosan maxalliy tog‘ jinslari va ishlab chiqarish chiqindilari (shlaklar va boshqalar)dan foydalaniladi. Bunday arzon to‘ldiruvchilardan foydalanish betonning narxini arzonlashtiradi, chunki to‘ldiruvchi betonning 85-90% ni, sement esa 10-15% hajmini tashkil etadi. Keyingi yillarda qurilishda g‘ovak sun'iy to‘ldiruvchilardan tayyorlangan yengil beton keng ko‘lamda qo‘llanilmoqda.
Tabiiy va sun'iy g‘ovak to‘ldiruvchilardan foydalanish, betonning zichligini kamaytirishi va termofizik ko‘rsatgichlarini yaxshilashi imkonini beradi.
Beton qorishma va betonning xususiyatlarini tartibga solish uchun ularning tarkibiga, turli xil qo'shimchalar, kimyoviy yoki faol mineral komponentlar shaklidagi qo'shimchalar kiritilib:
- beton qorishmaning qotishini tezlashtiradi yoki sekinlashtiradi;
-plastikligini va qulayjoylashuvchanligini oshiradi;
-betonni qattiqlashishini va qotishini tezlashtiradi;
-betonni mustahkamligini va sovuqqa chidamliligini oshiradi;
-betonning qotish paytida kelib chiqadigan o'z deformatsiyalarini tartibga soladi, shuningdek kerak bo'lganda betonning boshqa xususiyatlarini o'zgartiradi.
Betonning ustun tomonlari uning uzoq muddatga chidamliligi, tashqi mo‘hit va boshqa salbiy ta'sirlarga turg‘unligi, undan buyum tayyorlashning oddiyligi, tayyorlanadigan buyumlarga turli xildagi shakllarni berish imkoniyatlari mavjudligi kabilardir.
Temirbeton konstruksiyalarda esa beton po‘lat armatura bilan juda mustahkam birikadi (tishlashadi) va birgalikda ishlashini ta'minlaydi. Shuningdek, beton armaturani zanglashdan, issiqlikdan va boshqa salbiy omillar ta'siridan himoya qiladi.
Beton boshqa qurilish materiallari kabi kamchiliklardan xam holi emas. Bularga quyidagilar kiradi: betonning o‘rtacha zichligi yuqoridir va u ayrim hollarda qiyinchilik tug‘diradi; issiqlik va tovushni yaxshi o‘tkazadi; betonning qotishi uchun ma'lum vaqt talab qilinadi; uning qotishi jarayonida hajmiy qisqarish (yoki kengayish) deformatsiyalanishdan yoriqlar paydo bo‘lishi; qish mavsumida beton ishlarini bajarish uchun talab qilinadigan qo‘shimcha harajatlar (isitish va sh. k.); bulardan tashqari, betonning xossalarida va uni ishlab chiqarish texnologiyasida sezilarli kamchiliklar mavjud bo‘lib, uni takomillashtirish uchun ilmiy tadqiqot ishlarini uzviy ravishda olib borishni taqozo etadi.
Beton texnologiyasi va temirbeton sohasining rivojlanishi, ularni ishlab chiqarish va qurilishda qo‘llanilishining o‘sishi, ushbu sohadagi ilm-fan va texnikada erishilayotgan yutuqlar, shuningdek, qurilishning mustahkamli industrial bazasining barpo etilishi bilan uzviy bog‘liqdir.