Reja: Beruniyning hayoti va ijodi


Abu Ali Husayn ibn Abdulloh ibn Sino



Download 193,31 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/4
Sana02.08.2021
Hajmi193,31 Kb.
#136123
1   2   3   4
Bog'liq
6-amaliy mashg'ulot

2.Abu Ali Husayn ibn Abdulloh ibn Sino 

(6.08.980-18.06.1037) 

 

 

faylasuf-tabiatshunos, tabib, matematik, hozirgi Buxoroga yaqin Afshona  



qishlog‟ida tug‟ilgan.   

 Xorazm va Eronda ishlagan. Asosiy asarlari: «Tib qonunlari», «Ash-shifo»,  

«Najot», «Ishorat va tanbih», «Donishnoma» va «Urjuz». Bulardan «Ash-shifo» va 

«Donishnoma»da matematikaga bag‟ishlangan maxsus bo‟limlar bor.  

«Donishnoma»  (1030-1035  yillar)  Isfahon  shahrida  yozilgan  bo‟lib, 

geometrik  mazmunli  ma‟lumotlar  bayon  qilingan  va  planimetriya  va 

stereometriyaga  bag‟ishlangan.  U  shuningdek,  Yevklidning  «Negizlar»-  sharhini 

o‟z ichiga oladi.  

«Ash-shifo» (1020-1032 yillar) (Hamadon va Isfahon shaharlarnda yozilgan)  

asarida matematikaga oid «qisqartirilgan Yevklid», «Qisqartirilgan Almagest»,  

«Sonlar  fani»,  «Musiqa  fani»  deb  atalgan  bo‟limlar  bo‟lib,  sonlar  haqidagi 

ta‟limot,  geometrik  aksiomatikani  takomillashtirishga  harakat  qilgan.  Ta‟riflar, 




postulat,  aksioma  va  teoremalar  va  ularning  isbotlarining  joylashtirish  tartibi 

to‟g‟risida ma‟lum fikrlarga ega bo‟lgan. Yevklid V postulatini isbotlashga harakat 

qildi  va  undan  farqli o‟laroq  «chiziqlarni ko‟paytirish»  haqida muloxaza  yuritadi, 

bunda  «tuzma  nisbat»  ta‟rifini  beradi.  1980  yilda  uning  tug‟ilganiga  1000  yil 

to‟lishi  nishonlandi.  Uning  nomi  bilan  bir  qator  joylar  jumladan  Toshkentdagi 

ko‟krak  jarroxligi. ilmgoxi,  Buxoro  viloyat kutubxonasi  ataladi.  Oynnng  ko‟rinib 

turgan tomonidagi bir kraterga ibn Sino nomi berilgan.   

SHarqning buyuk allomalaridan Abu Ali al-Xusayn ibn Sino (980-1027). U 

200ga  yaqin  asar  yozgan  bo‟lib,  bulardan  kam  qismi  bizgacha  etib  kelgan. 

Mashxur asarlaridan: “ Tib konunlari kitobi” (“kitob ash-shifo”), “ Najot kitobi “( 

“Kitob  an-najot “), “ Bilim kitobi “ ( “Donishnoma”).       

Arfmetikada  :  natural  sonlarning  xossalari,  Erotosfen  g„alvirining  tuzulishi 

xakida  kolgan,  naturol  sonlar  ustida  amallar  va  ularning  xossalari,  ayirmasi  birga 

teng bulgan arifmetik progressiyaning istalgan xadini va yig„indisini topish,natural 

sonlar  darajasi  xakida  tushuncha  kabi  masalalar  bilan  shug„illanadi  .  Ammallarni 

tug„riligini  tekshiruvchi  vosita  sifatida  (Mezon)  tukkiz  bilan  tekshirish  usulini 

kvadrat va kubga kutarishga tatbik etadi. Nisbatlar va sonli va geometrik mikdorli 

progressiyalarni  Evkliddan  farkli  ularok  bir-bir  bilan  uzviy  bog„langan  holda 

karaydi.  U  ikkison  nisbatini  kasr  son  bilan  almashtiradi.  Bunday  yodlanish 

kelgusida  Umar  hayyom  va  Nasriddin  Tusiylar  tomonidan  rivojlantirib  son 

tushunchasini musbat hakikiy sonlargacha kengaytirish imkonini beradi.  

“  SHifo  kitob”  asarining  geometriyaga  bag„ishlangan  kismida  planmetriya 

va  stereometriya  tegishli  temalarni  74  tarif,  7  postulat,  5  aksima  va  255  teorima 

orkali bayon etadi Xarakat tushunchasini keng kullashi natijasida bazi teorimalarni 

Evklidga  nisbatan  kmska  va  soddarok  usulda    isbotlaydi.  Evklidning  V  postulati 

esa bu aksimalar sistemasidan tashkarida bo‟lib, teorema sifatida “isbotlangan” 




Download 193,31 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish