Reja. Begona о‘tlar keltiradigan zararlar

Begona о‘tlarning klassifikatsiyasi va vakillari.
Uzbekistonda kuyosh issikligining yukori, namlik yetarli bulishi, tuprok faktorlarining kulayligi, vegetatsiya davrining uzunligi begona о‘tlarining usishi va rivojlanishi uchun kualy imkoniyat yaratadi. Uzbekistonda 72 oilaga mansub bulgan 841 begona ut turi uchraydi. Shundan 519 turi bir yillik, 322 turi kup yillik usimliklarga tugri keladi. Bunday kup begona о‘tlarga Karshi kurashish uchun ularni biolgik guru xyoki klassifikatsiyalari ajratib urganishni takozo etadi.
Begona о‘tlar biologik belgilari, oziklanishi, yashashining uzokligi, kupayishiga karab xar xil buladi. Begona о‘tlar oziklanishiga karab parazit (yashil bulmagan usimliklar) va parazit bulmagan (yashil usimliklar0 gruppalariga bulinadi.
Parazit begona о‘tlar fotosintez kilishga kobiliyatsiz oziklanadi. Poyali parazitlar xujayin usimlik tanasiga chirmashib oladi. Unga misol kilib, beda zarpechagini kursatish umkin. Ildizli parazit begona о‘tlariga xujayin usimlikning ildiziga urnashib olgan shumguyani kursatish mumkin.
Yarim parazitlar fotosintez protsessini utkazadi, birok xujayin usimlik xisobiga oziklanadi. Bunday yarim parazitlar bizning sharoitimizda uchramaydi. Ulargi Rossiyada uchraydigan pogremon bolshoy, zubchatkani kursatish mumkin.
Parazit bulmagan о‘tlar usuv davri kiska va kup yillik begona о‘tlarga bulinadi.

1. 
   Usuv davri kiska bulgan begona о‘tlar.
   

Pefemerlar – juda kiska muddatli (40-50 kun) bulib, bir sezonda bir necha marta uruglashi mumkin. Bularga lola kizgaldok, yulduz ut va boshkalar kiradi. Urugi mayda bulib, uzining xayotchanligini bir necha yil saklashi mumkin. Yerning pastki katlamida bir necha yil yotib yer xaydalib yuzaga chikkanidan sung kukaradi.
2. Baxorgi begona о‘tlar ertachi va kechki buladi. Birinchi gruppasi urtacha madaniy ekindan oldin pishadi, ikkinchi martasi madaniy usimlik yigishtirib olganidan sung rivojlanadi. Bazorgi begona о‘tlar bir yilda bir marta avlod berib, kuzda unib chikadi va kish kirish Bilan uruglanmasdan uladi.
Eng xavfli baxorgi begona utga yovvoyi sulini kursatish mumkin. U kuprok gallani bulgaydi, urugi tez tukiladi, uning ARPA va sulidan ajratish juda kiyin. Undan tashkari alabuta, ok shuralar xam juda xavfli begona о‘tlardir. Kechki begona о‘tlarga yovvoyi gultojixuroz, semizut, shamak, itkulok, kurmak, burgan, tuyakorin, ituzum, guzatikanlarni kursatish mumkin.
3.Kishlovchi о‘tlar – erta baxorda kukarib chikib shu yilning uzida vegetatsiyasini tamom kiladi. Agarda kechrok kukarib chiksa xar kanday fazasida xam kishlay oladi. Bularga jag-jag va achambiti о‘tlarini kursatish mumkin.
4. Ikki yillik begona о‘tlar uchun tulik ikki yillik vegetatsiya davri kerak. Ularga kashkarbeda, sarik yovvoyi beda, kattatikan, paxtatikan, okkarranlar kiradi.
2. kup yillik begona о‘tlarga – uz paytida bir necha marta urug beradigan, urugi va vegetativ organilari Bilan kupayadigan begona о‘tlar kiradi.
1. Urugi Bilan kupayadigan kup yillik begona о‘tlarda.
A) Uk ildizlari juda mustaxkam usadi va 1,5-2 metrga ketadi: ularga otkulok, okkuray, kokiut, sachratki, kampirchopon va boshkalarni kursatish mumkin.
B) urugi Bilan kupayadigan begona о‘tlarga popuk ildizli begona о‘tlarni kursatish mumkin: bularga zupturum kiradi.
2. Vegetativ organlari Bilan kupayadigan kup yillik begona о‘tlar bir necha tipga bulinadi:
A) Piyozlilar: Yovvoyi piyoz, dasht va tog piyozi.
B) Tugunaklilar: Kirkbugim, salomalaykum.
V) Ildizbachkililar: Kuypechak, yantok, kakra, kizilmiY.
G) Ildizpoyalilar: gumay, ajrik, kamish, kirkbugim.
D) Sudralib yuruvchilar: Ayiktovon, tugmabosh.