Reja: Axborot xavfsizligi va axborotni muhofaza qilish Axborotlarni texnik himoyalash Axborotlarni dasturiy himoyalash Axborotlarni kriptografik himoyalash usullari Axborot xavfsizligi va axborotni muhofaza qilish Axborot xavfsizligi

 
axborotni muhofaza qilishning
 
muhim usullaridan biri bo‘lib, 
konfedentsial ma’lumotlar tashuvchilarning hamda undan foydalanuvchilarning 
ixtiyoriy vaqtda qayerda joylashganligi haqida ma’lumot olish imkonini beradi. 
Ushbu usulsiz himoya muammosini hal etish juda qiyin. 
Sir saqlanuvchi axborotlarni hisobga olish tamoyillari: 
–himoyalanuvchi axborotlarni tashuvchilarning barchasini ro‘yxatga olish 
majburiyligi; 
–muayyan axborot tashuvchini ro‘yxatga olish bir marta bo‘lishligini 
(takrorlanmasligini) ta’minlash; 
–ro‘yxatda konfedentsial ma’lumot tashuvchining ayni vaqtda qaysi 
manzildaligini ko‘rsatish; 
–har bir himoyalangan axborot tashuvchining saqlanishiga yagona 
javobgarlik va hisobda ushbu axborotni ishlatgan foydalanuvchi haqida 
ma’lumotni aks ettirish. 
Kodlash himoyalanuvchi axborotni raqibdan yashirish maqsadida, axborotni 
kanal orqali uzatish jarayonida o‘zgalar tomonidan tutib olinishi xavfi mavjud 
bo‘lganda, uni kodlash usuli yordamida ochiq matnni shartli axborotga aylantirish 
usulidir. Kodlash uchun odatda belgilar to‘plami (belgilar, raqamlar va boshqalar), 
shuningdek axborotni tushunarsiz belgilar to‘plami ko‘rinishiga aylantirish 
imkonini beruvchi ma’lum qoidalar tizimi foydalaniladi. Bu axborotni o‘qish 
uchun esa uni yana o‘z holiga keltirish, ya’ni kodni ochish (kalit) kerak bo‘ladi. 
Axborotni kodlash texnik vositalar yordamida yoki qo‘lda amalga oshirilishi 
mumkin. 
Shifrlash axborotni muhofaza qilish usuli bo‘lib, ko‘pincha axborotlarni 
radioqurilmalar vositasida uzatishda, raqib tomonidan tutib olish xavfi bo‘lganda 
qo‘llaniladi. Axborotni shifrlash, uni o‘zgalar tomonidan tutib olinganda ham 
kalitsiz ma’nosini tushunib bo‘lmaydigan holatga o‘tkazishni anglatadi.
Axborotni muhofaza qilish vositalari bu axborotni muhofaza qilish 
masalalarini hal etish uchun foydalaniluvchi muhandislik-texnik, elektr, elektron, 

---

optik va boshqa qurilma vositalar to‘plamidir.
 
Axborotni muhofaza qilishning kadr va resurs ta’minoti. Davlat sirlarini tashkil 
etuvchi axborotni muhofaza qilishni tashkil etuvchi kadrlar tayyorlash tizimiga 
quyidagilar kiradi: 
–Tashkilot va bo‘linma rahbarlari. 
–Axborotni muhofaza qilish bo‘yicha maxsus komissiyalar. 
–Yagona xavfsizlik xizmati tarkibiga kiruvchi ixtisoslashgan bo‘linmalar.
Boshqa sohalar kabi axborotni muhofaza qilish sohasi ham kadrlar 
tayyorlashdan tashqari moddiy, iqtisodiy va axborot resurslari bilan ta’minlanishi 
kerak.
Moddiy resurslar axborotni muhofaza qilishda maxsus ahamiyatga ega. Unga 
maxsus ajratilgan bino, maxsus qurilmalar, qabul qilingan me’yorlar asosida 
attestatsiya qilingan kompyuter va orgtexnika, apparat vositalari, dastur vositalari, 
axborotni muhofaza qilish vositalari va boshqalar.
Axborot resurslari bu tashkilot miqyosida axborotni muhofaza qilish bo‘yicha 
optimal boshqaruv yechimlari qabul qilinadigan axborot. Unga quyidagilar kiradi:
– huquqiy axborot (xavfsizlik muammolari bo‘yicha me’yoriy baza),
– tijorat axborotlari (ishlab chiqariladigan mahsulot va unda axborotni 
muhofaza qilish bo‘yicha ko‘rsatiladigan xizmatlar haqida axborot),
– ilmiy-texnik axborot (xavfsizlik bo‘yicha mamlakat va chet el davlatlari 
siyosati haqida axborot), 
– ishlab chiqarish texnologiyasi jarayonlari bo‘yicha axborot; 
– tashkilotning axborot xavfsizligi holati, unga tahdidlar bo‘yicha axborot-
tahliliy faoliyat natijasida olingan tahliliy axborot.
Moddiy resurslar. Axborotni muhofaza qilishni loyihalashtirishni, uni ishga 
tushirishni moddiy ta’minotsiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Bu ish murakkab 
sharoitlarda amalga oshiriladi: xavfsizlik sohasida raqobatchilik, xizmat 
ko‘rsatuvchining kam xarajat qilib ko‘p foyda olish istagi, xavfsizlik bo‘yicha 
sifatsiz ishlarni amalga oshirishi va hokazo. 
Axborot xavfsizligi uning egalari tomonidan himoyalanuvchi axborotning 
tarqab ketish, buzilish, yo‘q qilish va modifikatsiya qilishni oldini olish maqsadiga 
yo‘naltirilgan kompleks chora-tadbirlarni ifodalaydi.