Auditorlik xulosasining yakunlovchi qismida sub’ektning buxgalterlik (moliyaviy) hisoboti ishonchliligi va qonunchilikka muvofiqligini tasdiqlash to’g’risida yozuv yoziladi3. Tekshiruv auditorlik tashkiloti tomonidan o’tkazilganda, auditorlik xulosasini auditorlik tashkilotining rahbari yoki auditorlik tashkilotining u vakolat bergan boshqa xodimi imzolaydi va auditorlik firmasi muhri bilan tasdiqlaydi.Xo’jalik yurituvchi sub’ekt faqat auditorlik xulosasining yakuniy qisminigina manfaatdor shaxslarga taqdim qilishi lozim. Shu munosabat bilan auditorlik xulosasining tahliliy qismi va yakuniy qismi alohida imzolanishi va muhrlanishi mumkin. Auditorlik xulosasining ikkita turi mavjud:
a) ijobiy auditorlik xulosasi;
b) salbiy auditorlik xulosasi.
Ijobiy auditorlik xulosasida buxgalterlik balansi va moliyaviy hisobot ko’rsatkichlarining ishonchliligi auditor tomonidan tasdiqlanadi. Qoidaga ko’ra ijobiy auditorlik xulosasi auditorlik tashkiloti xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy hisoboti uning moliyaviy holati va sodir etilgan moliya-xo’jalik muomalalarining O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi talablariga muvofiqligini ishonarli aks ettiradi degan fikrga kelingan vaqtda tuzilishi lozim.
Salbiy auditorlik xulosasi moliyaviy hisobot korxonaning moliyaviy ahvoli to’g’risida ishonarli ma’lumot bermagan va buxgalterlik hisoboti hamda uning moliya-xo’jalik faoliyati hisobi amaldagi me’yoriy qonunchilik talablariga mos kelmagan holda yuritilgan vaqtda tuziladi. Bunday xato-kamchiliklar o’z vaqtida tuzatilmasa moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilarni chalg’itishi mumkin. Auditorlik xulosasi kamida uch nusxada tuzilib, uning ikki nusxasi auditorlik tekshiruvi buyurtmachisi ya’ni korxona rahbariyatiga taqdim qilinadi.
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar auditorlik tekshiruvi yakunlanganidan so’ng 15 kun ichida auditorlik xulosasining bir nusxasini o’zlari joylashgan hududdagi soliq organiga taqdim qiladilar. Auditorlik xulosasi moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilar uchun tushunarli bo’lib, unda auditorning ikkilanish va(yoki) noroziligidan kelib chiqqan cheklashlar aniq ko’rsatilishi lozim. Auditorlik xulosasi barcha moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilar olish imkoniga ega bo’lgan ochiq axborot hisoblanadi. Auditorlik xulosasi tegishli moliyaviy hisobotlar bilan birgalikda xo’jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan chop ettirilishi mumkin.Auditorlik hisoboti va auditorlik xulosasi uchun javobgarlik. «Auditorlik faoliyati to’g’risida»gi qonunga muvofiq auditorlik tekshiruvini o’tkazmay tuzilgan yoxud auditorlik tekshiruvi natijalari bo’yicha tuzilsada, lekin auditorlik tekshiruvi davomida auditor (auditorlar) tomonidan olingan va o’rganilgan xo’jalik yurituvchi sub’ekt hujjatlari mazmuniga muvofiq bo’lmagan auditorlik hisoboti va auditorlik xulosasi qasddan soxta tuzilgan hisoblanadi.Auditorlik hisoboti va auditorlik xulosasi qasddan soxta tuzilganligi auditorlik faoliyatini amalga oshirishga doir litsenziyaning amal qilishini belgilangan tartibda tugatishga, shuningdek aybdor shaxslar qonunda nazarda tutilgan javobgarlikka tortilishiga sabab bo’ladi.
Xulosa Xozirgi kunda audit tashkilotlari tоmоnidan tekshirilayotgan, aniqlayotgan taklif qilayotgan (ish va xizmat)lar shakllanishini tо‘g‘ri tashkil etish va ularning axloq qoidalariga to’gri kelishi bugungi kunning dalzarb vazifalaridan biriga aylandi. Tahkilotlarning maqsadi mustaqil uchinchi shaxs tomonidan korxonaning moliyaviy hisobotlarini to’gri tekshirishdan iborat. Ushbu ekspertiza bayonotlarni ob'ektiv baholash bo'lib, hisobotlar adolatli va amaldagi buxgalteriya hisobi tizimiga (masalan, GAAP yoki UFRS kabi) muvofiq taqdim etilganligi to'g'risida auditorlik xulosasini beradi. Ushbu fikr kreditorlar, kreditorlar va investorlar kabi foydalanuvchilar tomonidan moliyaviy hisobotlarning ishonchliligini sezilarli darajada oshiradi. Ushbu fikrga asoslanib, moliyaviy hisobot foydalanuvchilari biznesni kredit va moliyalashtirish bilan ta'minlash ehtimoli ko'proq bo'ladi, bu esa, ehtimol, korxona uchun kapital qiymatining pasayishiga olib kelishi mumkin. Yuqоridagilardan kelib chiqib, shuni aytish muminki, Biznes operatsiyalarida shaffoflikka erishish va javobgarlikni oshirish ,har bir tranzaksiya uchun audit natijalarigaega bo'lish amaliyotini ishlab chiqish va biznes qanday ishlashi va natijalarni berishi haqida mustaqil va adolatli fikrga ega bo'lishdir. Bundan tashqari moliyaviy hisobotning sifat darajasini aniqlash operatsiyalari bo'yicha 360 rejimida fikr-mulohazalarga ega bo’lishga sabab bo’ladi. Tarmoq uchun yangi va potentsial investorlarni yoki manfaatdor tomonlarni jalb qilish umumiy biznes samaradorligini oshirish va ichki manfaatdor tomonlar o'rtasida ishonch munosabatlarini o'rnatilishiga olib keladi. Korxonalarning huquqiy,axloqiy, me'yoriy va muvofiqlik talablariga javob berishi, moliyaviy va moliyaviy bo'lmagan barcha muhim ma'lumotlarni mustaqil va xolis tekshirishni o'z ichiga oladi bu auditning asosiy maqsadidir. Ular rahbariyat tomonidan bildirilgan narsalarga mos kelishiga ishonch hosil qiladi. Bu juda ilmiy va biznes bilan shug'ullanadigan manfaatdor tomonlarning muvofiqlik talablariga muvofiq talab qilinishi mumkin.
