Reja: Asosiy vositalar hisobining ahamiyati va vazifalari

6. Asosiy vositalar ta’mirini hisobga olish
Asosiy vositalar foydalanish jarayonida ularning fizik xossa va sifatlari vukolib boradi. Ularni tiklash uchun korxona ta’mirlash ishlarini o‘tkazishi mumkin. Asosiy vositalar ta’mirining ikki turi mavjud:

1. 
   Kapital ta’mir;
   
2. 
   Joriy ta’mir.
   

Bir yildan ortiq muddatda o‘tkaziladigan mashina va jihozlar ta’miri kapital ga’mir hisoblanadi. Bu ta’mirda agregatni kismlarga ajratish, barcha eskirgan detal kismlarni almashtirish yoki tiklash, yygish, sozlash va sinash ishlari bajariladi.
Bino va inshootlarni kapital ta’mirlashda eskirgan konstruktsiya va detallar ta’mirlanadigan obyektlardan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilaydigan yangilari yoki mustaxdsamroq va tejamliroklari bilan almashtiriladi. Kapital ta’mirda mashina va jihozlar Uzoq muddatga tuxtatib kuyilishi mumkin.
Joriy ta’mir bir yildan kam muddat ichida o‘tkaziladi hamda mashina va jihoz-larni Uzoq muddatga tuxtatib kuyish bilan bog‘liq emas. Ta’mir ishlari boshlanishiga qadar nuksonlar qaydnomasi asosida tuziladigan smetalarga muvofiq har bir obyekt bo‘yicha normativ harajatlar miqdori aniqlanadi. Smetada ta’mirning barcha turlari uchun harajatlar aniq bir jixrz turini ta’mirlashning mehnattalabligini tavsiflaydigan murakkablik birligiga to‘g‘ri keladigan normativlar bo‘yicha yoki ularning turi hamda rejalashtirilgan ish hajmi bo‘yicha harajatlar me’yorlari asosida hisoblab chiqariladi.
Korxona asosiy vositalarini ta’mirlash pudrat yoki xo‘jalik usulida bajarilishi mumkin. Pudrat usulida bajarilganda korxona ta’mirlash - kurilish tashkiloti bilan pudrat shartnomasini to‘zadi. Xo‘jalik usulida esa ta’mir o‘z kuchi bilan amalga oshiriladi.
Ikkala usulda ham ta’mirlash harajatlari ishlab chiqarish harajatlari hisobidan koplanadi. Buning uchun esa korxonada maxsus zaxira tashkil etiladi. Zadira O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ruxsati bilan tashkil etiladi. Zaxira summasi korxonaning mustaqil belgilaydigan normativ miqdorda xdr oyda mahsulot tannarxiga utkazilib boradi. Normativ 5 yil muddatga katiy belgilangan summada yoki asosiy vositalarning dastlabki qiymatiga nisbatan foizlarda ishlab chiqilishi kerak
Zaxira summasi buxgalteriya hisobida 8910-«Kelgusi davr harajatlari va to‘lovlari rezervi» hisobvarag‘ida isobga olib boriladi. Ushbu hisobvaraq passiv bulib, u bo‘yicha saldo ta’mir ishlarida foydalanilmagan zaxira summasini aks ettiradi. Debet bo‘yicha oborot - zaxiradan ta’mir ishlarini bajarish bilan bog‘liq ish va xizmatlar haqini to‘lashda foydalanishni, kredit bo‘yicha oborot esa - korxona harajatlariga kiritish hiobigas har oyda yaratiladigan zaxira summasini tavsiflaydi.
Ishlab chiqdrish harajatlari hiobigas zaxira tashkil etilganida buxgalteriyada quyidagicha yozuv qilinadi:
D-t - Ishlab chiqarish harajatlar hisobvaraqlari
K-t 8910-«Kelgusi davr harajatlari va to‘lovlari rezervi».
Ta’mirlash uchun harajatlar kilinsa quyidagicha yozuvq qilinadi:
D-t 8910-«Kelgusi davr harajatlari va to‘lovlari rezervi»
K-t 2310-«Yordamchi ishlab chiqarish» K-t 6010.

1^ Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 116 bet.