Reja: Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan olingan daromad va xarajatlar tahlili

. Mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan olingan moliyaviy natija
va unga ta’sir etuvchi omillar tahlili
Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo‘jalik yurituvchi subyektlarning
moliyaviy natijalari tarkibida asosiy o‘rinni mahsulot (ish, xizmat)larni
376
sotishdan olingan yalpi foyda tashkil etadi. Moliyaviy natijalarning
asosiy qismi mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan shakllanganligi
sababli tahlilda asosiy e’tibor ushbu qatorning rejaga va o‘tgan yillarga
nisbatan o‘zgarishi va omilli ta’siriga qaratiladi.
Mahsulot ish va xizmatlarni sotishdan olingan moliyaviy natija
mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan olingan sof tushumdan shu
mahsulot ish va xizmatlarning ishlab chiqarish tannarxini chegirish
asosida aniqlanadi. Savdo tashkilotlarida moliyaviy natijalar tovarlarni
sotishdan olingan sof tushumdan shu mahsulotlarni sotib olish qiymatini
chegirish asosida aniqlanadi.
Tahlilda sotishning uchta qatori xarakterlanadi.
1. Mahsulot ish va xizmatlarni sotishdan moliyaviy natija.
2. Asosiy vositalarni hisobdan chiqarish va sotishdan natija.
3. Boshqa aktivlarni sotishdan olingan natija.
Ularni buxgalteriya hisobida alohida hisob obyekti yoki daromadlarning yuzaga chiqish shakli yoki o‘rni sifatida tarkiblanishi belgilangan.
Bunda asosiy vositalarning hisobdan chiqarilishi va sotilishi, boshqa
aktivlarni sotishdan olingan natijalar asosiy ishlab chiqarishning boshqa
jarayonlari sifatida qaraladi. Ularni moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotda operatsion daromadlar va xarajatlar qatori ko‘rsatilishi tartiblangan.
Mahsulot ish va xizmatlarni sotishdan olingan foyda yoki zarar
o‘zgarishida omilli tahlilga alohida ahamiyat beriladi.
Mahsulot sotishdan olingan foyda o‘zgarishiga quyidagi omillar
ta’sir etishi mumkin:
v Korxonaning o‘ziga bog‘liq omillar yoki ichki omillar.
v Korxonaning o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan yoki tashqi omillar.
Korxonaning o‘ziga bog‘liq bo‘lgan omillarga mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxi, hajmi, assortiment va struktura omillari kiritiladi.
Uning o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan yoki tashqi omillarga davlat soliq
siyosatining o‘zgarishi, baho omili va boshqa omillar kiradi.
Umumiy jihatdan olganda faqat korxonaning o‘ziga tegishli va
tegishli bo‘lmagan ta’sir omillarini tartiblash qiyin. Ularni faqat nisbiy
jihatdan qarash mumkin.
Mahsulot, ish va xizmatlarni sotilgan qatorga kiritishda bevosita
mulkiy egalik va ularni tasarruf etish shartidan kelib chiqiladi. Mahsulot,
ish va xizmatlarni sotishdan olingan yalpi foyda tahlilida bevosita
mahsulot ishlab chiqarishning marjinallik shartiga ham baho berish