Reja: A. Navoiyning tuyuqlari. Qit’alari va fardlari Shoirning ruboiylari



Download 31,23 Kb.
bet1/4
Sana23.01.2022
Hajmi31,23 Kb.
#406215
  1   2   3   4


REJA:


  1. A.Navoiyning tuyuqlari.

  2. Qit’alari va fardlari

  3. Shoirning ruboiylari.



Navoiy lirikasining yetakchi janrlaridan biri ruboiydir. Garchand ruboiy fors-tojik adabiyotida Umar Xayyom, turkiy ad­abiyotda Pahlavon Mahmud ijodida yuqori takomilga erishgan bo'lsada, Navoiy bu janrni mavzu, timsollar tizimi, badiyat borasida yanada yuksakka ko'tardi. Uning "G'urbatda g'arib", "Jondin seni", "Ko'z birla", "Jonimdagi jim" kabi ruboiylari mashhurdir.

Shoirning "Jonimdagi jim" ruboiysi kitobat san'ati asosiga qurilgan bo'lib, unda Navoiy "jon" so'zining imlosidan foydalanib, jonini ma'shuqaga bo'lib beradi.

Jonimdagi "jim' ikki dolingga fido,

Andin so'ng "alif toza niholingga fido.

"Nun"idagi anbarin hilolingga fido,

Qolgan ikki nuqta ikki xolingga fido.

Shoir birinchi misrada "jon" so'zidagi "jim"ni ma'shuqaning ikki soch (dol)iga, ikkinchi misrada esa "alif'ni ma'shuqaning toza niholiga - qaddiga (istiora) bermoqda. "Toza nihol" birikmasida sifatlash san'ati bor, "Nun"ning egilgan qismim ma'shuqa hiloliga - qoshiga (istiora) bermoqda. "Nun"ning egriligi qoshning egriligiga mos bo'lgani uchun tanosub san'ati shakllangan. "Jon" so'zidagi ikki nuqta (sifatlash) yorning ikki xoli (sifatlash)ga berilmoqda. Ruboiy "jon" so'zi imlosiga asoslangani uchun har bir misrada kitobat san'atidan foydalangan.

Navoiy g'azal, ruboiy janrlarini yuqori takomilga ko'targani kabi tuyuq janrini ham yuqori darajaga olib chiqdi. Uning "Yo Rab, ul shahd-u shakar", "Yoqoshingdin nega bir o'q", "Tiyg'i ishqing", "Necha dedim" kabi tuyuqlari mashhurdir.

Yo Rab, ul shahd-u shakar yo labmudur,

Yo magar shahd-u shakar yolabmudur.

Jonima payvasta novak otgani,

C'amza o'qin qoshiga yolabmudur.

Tuyuqda "yolabmudur" so'zi uch joyda kelib, uch xil ma'no anglatmoqdaki, bu tajnis san'atidir. Birinchi misrada bu so'z "labmikan" ma'nosida kelmoqda. Bu misrada yana tajohili orifona san'ati bor. Ikkinchi misrada esa bu so'z "yalamoq" ma'nosini bermoqda, bu misrada ham tajohuli orifona san'ati davom etmoqda.

Uchinchi misradagi "payvasta novak" birikmasida sifatlash san'ati mavjud. To'rtinchi misrada "yolabmudur" so'zi "yoyiamoq" ma'nosini beradi. "G'amza o'qi" birikmasida istiora, qosh va kiprikning kamon yoyi va o'qiga o'xshatilishida esa tashbeh san'ati bor.

"Xazoyin-ul maoniy" devoni oxiridan fard janri joy olgan. Shoirning "Agar xalqqa nafing", "Elki xor aylagan", "Muruvvat" kabi fardlari mashhurdir.

Muruvvat - barcha bermakdur, yemak yo'q,

Futuvvat - barcha qilmakdur, demak yo'q.

Ha, muruvvatli odam o'zi yemay birovga beradi, mard odam esa birovga qilgan yaxshiligini qildim demaydi. Ana shu g'oya tarse' san'ati orqali berilmoqda. Bu fard hazaji musaddasi maqzuf vaznida yozilgan.

Download 31,23 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish