|
1-маъруза: Математика ва математика ўкитиш методикаси предмети, ривожлаииш тарихи на хозиргн ахволи
РЕЖА:
10. Математикага фан ва ўкув предмети сифатнда тавсиф.
20. Матсматнка ўкитиш методикаси предмети ва фан сифатида шаклланиш тарихи
Умумий ҳолда фанлар классификациясини бериш мумкин: аниқ фанлар, табиий фанлар, ижтимоий фанлар, гуманитар фанлар ва антрапологик фанлар.
Математика тарихи ва математика ўқитиш методикасининг предмети қуйидагиларни ўз ичига олади: математика тарихи ва математиканинг фан ва ўқув предмети сифатидаги характеристикаси. Унинг мақсад ва вазифалари. Математик таълимнинг реформалари. Ўқитиш давомидаги тарбия. Математика таълимининг асосий мақсадини аниқлаш – энг муҳим ижтимоий-сиёсий масала. Бу ерда энг хавлиси грухли ёндошувларнинг мавжудлигидир. Бу мақсадлар қанчалик тўғри ифодаланса, шунчалик ривожланади ва гуллайди ёки аксинча.
Афсуски, мавжуд математик таълим Концепцияси математика таълимининг мақсади ҳақида тўлиқ маълумот бера олмайди, ундаги айрим тасдиқлар ҳақида олимлар томонидан эътирозлар билдирилмоқда. Айтиш мумкинки математик таълимнинг тўлалиги ДТС ишлаб чиқувчиларнинг функциясига кирмайди. Бунга зарурат йўқ. Биз иккита муҳим эътироз билдирмайдиган мақсадига тўхталиб ўтамиз.
Математика таълимининг мақсади ўқувчиларни ривожлантиришдан иборат, бунда ривожланиш турли кўринишларда кечади:
- Маданий ривожланиш. Математика ва геометрия жаҳон феноменини, умуминсоний маданиятни ифодалайди. Инсон етарли математик таълимга эга бўлмаса, маданиятли деб ҳисобланмайди.
- Маънавий ривожланиш. Математика нафақат амалиётдан, бироқ инсоннинг маданий талабидан пайдо бўлган. Маданий ривожланган инсон етарли математик таълимга эга бўлиши керак.
- Эстетик ривожланиш. Математик билим, назария, методлар ва фактлар буюк инсонлар кашфиётлари билан тўлдирилган бутун, гармоник ва сидсиз дунёни ҳосил қилади, инсоннинг эстетик ривожланишини таъминлайди.
- Тарбиявий ривожланиш. Математик билим асосида исботлаш принципи ётади, энг асосий тарбиявий принциплардан бири фикрловчи инсоннинг юзага келиши. Математик машғулотлар ахлоқий тарбияни таъминлайди, ўз ишига масъулиятни ривожлантиради. Агар демократиянинг идеаллиги ҳақида гапирадиган бўлсак, унда биз анашу идеалнинг ўзи исботлаш принципи асосида математикада тўла ўз аксини топади.
- Ижодий ривожланиш. Математик машғулотлар(асосан геометрия фанида) интуиция ва воображенияни ривожлантиради, бундан ижодий ривожланиши келиб чиқади, ҳар қандай ижодкорлик асосида воображение ва интиуция ётади.
- Интеллектуаль ривожланиш. Барча фанлар(аниқ, табиий, гуманитар, ижтимоий ва антропологик фанлар) орасида ўқувчининг интеллектуал ривожланишини таъминлайди. Бу ерда сўзсиз математик билим ва математик методлар муҳим рол ўйнайди. Математик машғулотлар жараёни катта ривожланиш потенциалига эга. Гап геометрияга тақаладиган бўлса геометрик фаолият интеллектуал фаолият бўлади. Боланинг тўла интеллектуал ривожланиши учун тўла интеллектуал озиқ овқат маҳсулоти керак бўлади, бу маҳсулот математикадир.
Бугунги кунда бу жуда муҳим, чунки атроф муҳит ифлосланмоқда. Сўзсиз мактабда математика ўқитишнинг бош мақсади билим олиш ва математик методни ўрганишдан иборат.
- Математика, биз биламизки, фикрлашнинг муҳим механизми бўлган интуиция ва тассавурни ривожлантиради ва тасдиқни рост ёки ёлғонлигини аниқлашга асосланган мантиқий метод, асосий метод билан таъминлайди. Мантиқий методни ўрганиш математика
-Математикада ва математика таълимида иккита йўналиш мавжуд: идеалистик ва амалий, прагматизм. Бунда одатда дақиқали улитар кўринишдаги прагматизм мавжуд. Бу ғарб таълим тизимига тегишли. Умумн ўзбек минталитети ва ўзбек математика таълими учун, хусусан идеализмага интилиш оддий ҳол. Биз математик таълимда мавжуд бўлган идеалистик ва прагматик йўналишлар орасида мувозанатни қўлга киритиш мумкин деб келишиб оламиз. Бунинг учун ўзбек мактабига хос бўлган янги матнли, аниқроғи сюжетли масалаларни ривожлантириш мақсадга мувофиқ. Одатда бу масалаларнинг маъноси ўқувчиларга аввалига математик тилга ўтказиладиган реал ҳолатнинг содда ва тузилган моделини акс эттирувчи шартларни англатади, унда номаълумни киритиш, тенглама ва тенгсизлик тузишга, сўнгра уни ечишга имкон туғилади. Айрим ҳолларда энг муҳим босқич модел тузиш назардан четда қолмоқда. Бундан матнли – сюжетли масалаларнинг математик моделини тузиш зарурлиги келиб чиқади.
Охирги йилларда инсон цивилизацияси биноси маълум даражада ва баландлигига ўсди, бино сифатида энг юқори қаватга чиқди. Энг охирги ижтимоий тадқиқотлар натижаси шуни кўрсатадики, 20-25 ёшли олий маълумотли инсон ўзининг ҳаётида касбий фаолиятини 4-5 маротаба ўзгартиришига тўғри келади.
Бугунги кунда бизнинг мамлакатимизда собиқ совет даврига нисбатан шахсий ташаббуснинг пайдо бўлиши учун кенг имкониятлар яратилди, инсондан қарор қабул қилиш учун тўлиқ масъулият талаб этилмоқда.
Математика - ҳарбий-ишлаб чиқаришни ривожлантириш учун, инженер ходимлар армиясини яратиш учун, хизмат ва инсон фаолияти сифатини яхшилайдиган ишлаб чиқариш соҳасини ривожлантириш учун хизмат қилади. Биз математик стандартларни ишлаб чиқишда ҳаётда бўлаётган ўзгаришларни ҳисобга олишимиз шарт.
Ёшлар математика, энг қизиқ, тирик ва яхлит предмет ҳақида маълумотга эга бўлиши зарур.
Do'stlaringiz bilan baham: |
