Reja : I. Salomatlik haqida umumiy tushuncha. II. Salomatlik va ta'lim-tarbiya

SALOMATLIK DARJASINI ANIQLASH, UNING KO’RSATKICHLARI

Inson salomatligi — sifat ko’rsatkichi bo’lib, u miqdoriy parametrlar: antropometrik (bo’y, vazn, ko’krak qafasi hajmi, a’zolar va to’qimalarning geometrik shakli); jismoniy (yurak urish tezligi, arterial qon bosimi, tana harorati); biokimyoviy (tanadagi kimyoviy elementlar, eritrotsitlar, leykotsitlar, gormonlar va boshqalar miqdori); biologik (ichak florasining tarkibi, virusli va infektsion kasalliklar mavjudligi) va boshqa biomarkerlardan tashkil topadi.

Inson organizmi holati uchun «norma» tushunchasi mavjud bo’lib, bunda parametr qiymatlari tibbiyot fani va amaliyoti bilan belgilanadigan diapazonga to’g’ri kelishi inobatga olinadi. Qiymatning berilgan diapazondan og’ishi, salomatlik yomonlashuvining belgisi va dalili bo’lishi mumkin. Tashqi tomondan, sog’likni yo’qotish tananing tarkibiy tuzilmalari va funktsiyalarida o’lchanadigan buzilishlarda, uning moslashuvchanligi o’zgarishida ifodalanadi.

JSST nuqtai nazaridan, odamlar sog’lig’i ijtimoiy sifat hisoblanadi va shu munosabat bilan aholi salomatligini baholash uchun quyidagi ko’rsatkichlar tavsiya etiladi:

Yalpi ichki mahsulotni sog’liqni saqlashga sarflash;

Birlamchi tibbiy yordamning mavjudligi;

Aholining immunizatsiya darajasi;

Homilador ayollarni malakali xodimlar tomonidan tekshirilishi darajasi;

Bolalarning oziqlanish holati;

Bolalar o’limi darajasi;

O’rtacha umr ko’rish davomiyligi;

Aholining gigienik savodxonligi

Ta`lim jarayonida sog`likni muhofaza qiluvchi muhit yaratish dolzarb pedagogik muammo sifatida Agar ta`lim logikasi “Nima uchun o’qitamiz?” degan savolga, ta`lim mazmuni “Nimani o’rgatamiz?” degan savolga javob bersa, pedagogik 7 texnologiyalar “Qanday o’qitamiz?” degan savolga javob beradi. Salomatlikni muhofaza qilish nuqtai nazaridan esa: ta`limni shunday tashkil etish kerakki, bunda o’qituvchi va o’quvchlarning salomatligiga ziyon etmasin, deymiz. SHunga ko’ra salomatlikni muhofaza qiluvchi texnologiyalarni istalgan ta`limiy texnologiyalarning sifat ko’rsatkichi, ya`ni “salomatlik uchun xavfsiz ekanligini tasdiqlovchi sertifikat” deb ham, pedagogik faoliyatning salomatlikni muhofaza qilish vazifalari bilan to’ldirilgan printsip, usul, metod va vositalar yig`indisi deb ham qarash mumkin. Ta`lim jarayonida salomatlikni muhofaza qilish vazifalarining qo’yilishini ikki aspektini belgilash mumkin: vazifa-minimum, vazifa-optimum. Vazifa minimum meditsina va pedagogikaning fundamental printsipi – “Zarar etkazma!” degan printsipiga javob beradi hamda o’quvchilarning salomatligiga zarar etkazmaydigan ta`lim, tarbiya va rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratishni nazarda tutadi. Bu vazifa o’quvchi mehnatini muhofaza qilish vazifasi bilan bir xil bo’lib hisoblanadi. Odatda, mehnat muhofazasi ishlab chiqaruvchining salomatligini asrash, uning shikastlanishi, sog`ligiga zarar etkazilishining oldini olishga qaratiladi.