|
kuch
bilan ta’sir etish kerak. Ikki
o`q atrofida aylantirish uchun esa ikki
moment
bilan ta’sir etish lozim (C-rasm).
Shunday qilib, bu ob’ekt uchin chiqish:
qaytgan nurning azimuti (αn),
qaytgan nurning o`rin burchagi (λn),
nur qaytadigan nuqtaning (ya’ni ko`zguning) koordinatalari;
boshqaruvchi kirish:
ikki o`qqa ta’sir etadigan momentlar,
uch yo`nalish bo`yicha ta’sir etadigan kuchlar;
galayonlantiruvchi kirish:
tushish nurning yo`nalishi.
Ko`zguni harakatlantiruvchi ta’sirlar.
Boshqarish ob'ekti sinflari
Ob'ektlarni sinflarga ajratish muammosiga tizimli yondashish,
ob'ektning ichki tuzilishi va undagi o`zaro bog'lanishlarni ochishga
imkon beradigan bir nechta asosiy sinflash belgilarini nisbatan aniq
ajratish imkonini beradi (2-rasm). Ob'ektning atrof-muhit bilan tashqi
aloqalari bo`yicha, ya'ni, kirish va chiqish qiymatlari soniga ko'ra
ob'ektlar bir o'lchovli (bitta kirish va bitta chiqish qiymatiga ega) va
ko'p o'lchovli (bir nechta kirish va chiqishlarga ega) larga bo'linadi. Bir
o'lchovli ob'ektga misol - doimiy tok elektr dvigateli bo`lishi mumkin.
Ko'p o'lchovli ob'ektlar, qoida tariqasida, ko'p bog'langan tizimlar bo'lib,
ular bir-biriga bog'langan bir nechta boshqariladigan o'zgaruvchilarga ega
bo`ladi, birining o'zgarishi boshqalarning o'zgarishiga olib keladi.
Ko'p bog'langan rostlash ob'ektlariga tipik misollar: bug 'qozoni, bu erda
boshqariladigan o'zgaruvchilar harorat, bug' bosimi va suv darajasi; aylanish
tezligi va turbinaning chiqishidagi gazning harorati rostlanuvchi turboreaktiv
dvigatel. Ushbu misollarda alohida boshqariladigan o'zgaruvchilar orasidagi
korrelyatsiya (interferentsiya) ob'ektlarning tabiiy (ichki) xususiyatlariga
bog'liq. Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda ko'p qirrali
rostlashning yanada murakkab muammosi paydo bo'ladi. Ushbu guruhdagi
alohida boshqariladigan o'zgaruvchilar o'rtasidagi o'zaro ta'sir odatda
texnologik omillarga bog'liq.
Avtomatlashtirish ob'ektlarini sinflarga ajratish uchun asos sifatida
olingan boshqa sinflash xususiyatlari ham mavjud. Masalan, dastlabki
(apriori) ma'lumotlarning mavjudligiga ko'ra, quyidagi ob'ektlar
guruhlarini ajratish mumkin:
ularni tavsiflovchi tenglamalar to'liq ma'lum (koeffitsientlar
qiymatigacha);
ularni
tavsiflovchi
tenglamalar
shakli
ma'lum,
ammo
koeffitsientlarning raqamli qiymatlari ma'lum emas;
tenglamalarning o'ziga xos shakli va parametrlarning raqamli
qiymatlari noma'lum, ammo ba'zi apriori ma'lumotlar mavjud
(masalan, ob'ekt chiziqli);
bu haqda apriori ma'lumot yo'q ("qora quti" turidagi ob'ekt).
Boshqaruv tizimi
Boshqarish tizimni turli tuzilmalar ko`rinishida ifodalash mumkin. Bular
ichida vazifaviy tuzilma o`ziga hos o`rin tutadi. Umumiy holda vazifaviy
tuzilmaning ko`rinishi quyidagi rasmda keltirilgan.
Bu tuzilmaning asosiy o`ziga hosligi uning universalligidir. Boshqacha qilib aytganda,
ixtiyoriy boshqarish tizimini shu ko`rinishda tasvirlash mumkin.
Bu tuzilmadagi har bir unsir faqat o`ziga hos vazifani bajaradi, shuning uchun ham u
vazifaviy tuzilma deb nomlangan. Unda quyidagi qismlar ajratilgan:
BO – boshqarish ob’ekti;
IM – ijro mexanizmi;
QQ – qaror qabul qilish qurilmasi;
SU – sezuvchi qurilma;
O`U – o`lchash qurilmasi;
y(t) – boshqariluvchi chiqish;
u(t) – boshqaruvchi kirish;
f(t) – g`alayonlantiruvchi kirish;
q(t) – boshqaruvchi qaror haqidagi ma’lumot;
m(t) – boshqarish maqsadi haqida ma’lumot;
z(t) – chiqish haqidagi ma’lumot;
n(t) – g`alayonlantiruvchi haqidagi ma’lumot.
Amaldagi ko`p texnik tizimlarda boshqarish haqida qaror qabul qilish faqat boshqarish maqsadi
bilan natija, ya’ni boshqariluvchi chiqish, o`rtasidagi farq, tafovut asosida amalga oshiriladi. Bunday
xususiy holda QQ soddalashib taqqoslash uskinasi va, u bilan ketma-ket ulangan, funksional
almashtirgich ko`rinishida tasvirlanadi (quyidagi rasm). Bunday tizimlarga tafovut bo`yicha
boshqarish tizimlar deyiladi.
Tafovut boyicha boshqarish tizimi
ning qaror qabul qilish qurilmasi.
Keltirilgan chizmada:
•
TU – taqqoslash uskinasi;
•
K – funksional almashtirgich;
•
e(t) – tafovut.
Vazifaviy tuzilma nazariyada qo`llanadigan tuzilmalar orasida amaliy, haqiqiy tizimning
tabiatiga eng yaqin turadiganidir. Shuning uchun u haqiqiy tizimni yaratish jarayonida shu
haqiqiy tizimni dastlabki texnik tuzilmasining variantlarini ishlab chiqish uchun asos sifatida
qo`llanilishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
