Reja: • Boshqaruv ob’ektining tashkiliy strukturasi

chiqish
jarayoni, tashqaridan to`rtburchakka yo`naltirilgan o`qlar {
u(t),f(t)
} esa
kirish
jarayonlarining belgilaridir. To`rtburchakning o`zi jarayonlar orasidagi
mavjud bog`lanishni
bildiradi. Ob’ektning chiqishi odatda
boshqariluvchi
,
ya’ni qandaydir tarzda o`zgartirilishi lozim bo`lgan, jarayon hisoblanadi.
Kirishlar esa chiqish jarayonini o`zgarishiga sabab bo`ladigan jarayonlardir.
Kirishlar ikki xil bo`ladi. Birinchisi, masalan
u(t)
, shunday jarayonlarki, ularni
istalgan tarzda o`zgartirish mumkin. Bunday kirishlarga
boshqaruvchi
kirish, yoki boshqaruvchi jarayon deyiladi. Ikkinchi xil kirishlar chiqishga
ta’sir etadi, biroq uni o`zini istalgancha o`zgartirib bo`lmaydi. Bunday
kirishlarga
galayonlantiruvchi
jarayonlar deyiladi.

---

Boshqarish ob’ektining chiqish parametrlari
boshqarish maqsadi
bilan
chambarchas bog`liqdir. Aslini olganda, boshqarish maqsadi bu chiqishlar,
yoki ulardan birining o`zgarishi bo`yicha bizning istagimizning ifodasidir.
Yuqorida keltirilganlardan hulosa chiqadiki, ob’ektni boshqarish ob’ekti
sifatida ifodalash deganda uning chiqish va kirishlarini tayinlash va belgilash,
hamda boshqarish maqsadini ifodalash tushuniladi.
Masalan avtomobilni ko`raylik. Avtomobildan foydalanishning asosiy
maqsadi bir joydan boshqa joyga yetib borishdir. Bu holda ob’ektning
chiqishlari, ya’ni boshqariluvchi jarayon, sifatida avtomobilning joriy
koordinatalari, tezligi, yo`nalishi ko`rilishi lozim. Unda boshqaruvchi kirish
sifatida rul va pedallarning holatlari tanlanishi mumkin. Nihoyat, g`ildiraklar
yo`lga ishqalanish kuchlari, yo`lda uchraydigan notekisliklar, piyodalar va h.k.
g`alayonlantiruvchi kirishlar bo`ladi.

---

Nur tushib qaytayotgan ko`zgu ( A-rasm) boshqrish ob’ekti sifatida tariflansin.
Ko`zgudan
qaytayotgan
nurning
yo`nalishini
chiqish,
ya’ni
boshqariluvchi jarayon, sifatida qabul qilamiz. Bu yo`nalish nur qaytayotgan
nuqtaning
koordinatalari
hamda
azimuti
(
𝛼
𝑛
) va
o`rin burchagi
(
𝜆
𝑛
) orqali
ifodalanadi (B-rasm).
Nur yo`nalishini ifodalovchi burchaklar.

---

Boshqarish maqsadi turlicha bo`lishi mumkin. Masalan,
qaytgan
nurning dog`i fazoning biror nuqtasi atrofida ushlab turilishi
talab
etilgan bo`lsin. Qaytish nurning yonalishini o`zgarishi
ko`zguning fazoda
joylashishiga
va
tushish nurning yo`nalishiga
bog`liq. Demak, bular
kirish ta’sirlarini tashkil etadi. Tushish nurning yo`nalishi o`zicha
o`zgaradi, shuning uchun u g`alayonlantiruvchi kirish bo`ladi.
Ma’lumki, jism fazoda joylashishi oltita erkinlik darajasi bilan
belgilanadi: uch o`q bo`lab siljish va uch o`q atrofida aylanish.
Ko`rilayotgan kozguning yuzasi mutlaqo silliq bo`lsa, uning sirtiga tik
bo`lgan o`q atrofida aylanishi qaytish nurning yo`nalishiga ta’sir
ko`rsatmaydi.

---

Demak, beshta erkinlik darajasini nazarda tutish kifoyadir. Bulardan uch o`q
bo`ylab harakatlantirish uchun uch yo`nalishda