Referati mavzu: Shamol energiyasidan foydalanish Reja

Shamol energetikasidan foydalanish bo‘yicha yetakchi davlatlar o‘nligi

Muqobil energiya manbalaridan foydalanish masalasi butun dunyoda kun tartibida turibdi. Uning yechimi sifatida taklif etilayotgan manbalar orasida quyosh batareyalaridan tortib shamol energiyasigacha bor. Quyida shamol energiyasidan muvaffaqiyatli foydalanib energetik salohiyatini oshirgan dunyodagi 10 davlatni e’tiboringizga havola qilamiz.

Reyting mamlakatdagi jami shamol generatori quvvati bo‘yicha tuzilgan. Shu sababli Daniya, Portugaliya, Nikaragua singari davlatlarda umumiy iste’molning 20 foizdan ortiqrog‘ini shamol energiyasi tashkil etsa-da, bu ro‘yxatga qo‘shilmadi.
1. Xitoy — 114763 MVt
2014 yil yakunlari bo‘yicha mahalliy stansiyalar 67,7 GVt ishlab chiqargan bo‘lsa, ko‘rib turganingizdek, yaqin yillar ichida bu ko‘rsatkich ikki barobardan ortishi mumkin. Osmon osti o‘lkasida sanoatning shiddat bilan rivojlanishii energiyaga talabni tobora oshirmoqda.
2. AQSh — 65879 MVt
AQShda shamol generatorlari soni ko‘p emas. Hukumatning shamol generatorlariga munosabati noaniq: mahalliy qonunlar ularni qo‘llamaydi, ko‘pincha ularga xalaqit beradi. Shunga qaramasdan AQSh bu ro‘yxatda ikkinchi o‘rinda.
3. Germaniya — 39165 MVt
Yevropa mamlakatlari orasida shamoldan quvvat olish bo‘yicha yetakchi bu nemislardir. Taqqoslash uchun: bu ko‘rsatkich Yevroittifoqda 100 GVt atrofida bo‘lib, Germaniya uning uchdan birini ishlab chiqaradi. Shamoldan energiya manbasi sifatida foydalanishni mamlakat aholisi ma’qullaydi, hukumat qarorlarida ham bu aks etgan.
4. Ispaniya — 22987 MVt
Iqtisodiy inqirozga uchragan Ispaniyada shamol energetikasi tez rivojlanmoqda. Davlat boshqa ko‘plab an’anaviy energiya manbalaridan voz kechib, shamolni “jilovlash”ga zo‘r bermoqda.
5. Hindiston — 22465 MVt
Rivojlanayotgan Hindiston shamol energetikasi stansiyalarini ishga tushirishda faol. Aholi sonining tez o‘sishi yangi energiya manbalariga ehtiyojni oshiradi, mamlakatning o‘zida yonilg‘i yetishmaydi, sotib olish esa qimmatga tushadi. Hindistonda shamol energiyasini rivojlantirish potensiali mavjud.
6. Buyuk Britaniya — 12440 MVt
Buyuk Britaniyaning 2009 yilgi byudjetida 2011 yildan 2014 yilgacha shamol energetikasini rivojlantirishga 500 mln funt sterling sarflash ko‘zda tutilgan. Reja amalga oshib britaniyaliklar ro‘yxatimizning oltinchi pog‘onasidan joy olishdi.
7. Fransiya — 9285 MVt
Fransuzlar shamoldan energiya olish bo‘yichagina emas, shamol apparatlari va texnologiyasi bo‘yicha ham yetakchilar safidadir. Fransuzlar nemislar bilan bu sohada keng hamkorlik qilib kelmoqda.
8. Italiya — 8663 MVt
2011 yilda italyan xalqi xohish-irodasiga ko‘ra atom energetikasidan voz kechishga qaror qilindi. Italiya yonilg‘i importiga qaram, shuning uchun shamol energetikasini rivojlantirishga astoydil bel bog‘ladi. Hozirda, nafaqat, hukumat, balki ishbilarmon doiralar ham shamol energetikasiga qiziqish va moyillik bildirmoqda.
9. Kanada — 9694 MVt
Kanadada shamol energetikasiga investitsiya kiritganlar uchun imtiyoz mavjud. Asosan, Yangi Shotlandiya va Ontario taraflarda shamol energetikasi rivojlangan.
10. Braziliya — 5939 MVt
Braziliyada ko‘p sonli shamol elektrostansiyalari barpo etilmoqda. Statistikaga ko‘ra gidroelektr stansiyalaridan ko‘ra ular samarali va ommaboproqdir. Bu mamlakatda shamol energiyasidan mavsumiy tarzda foydalaniladi.
Shamol energetikasi haqida gap ketar ekan Daniyani alohida ta’kidlab o‘tish zarur. Hozirda bu kichik davlat ishlab chiqargan yalpi energiyaning 39 foizini shamol yetkazib berayotibdi. Daniyaning ayrim hududiy bo‘linmalari to‘laligicha shamol energiyasiga moslashtirilgandir.
Energiya taqchilligi O‘zbekistonda ham sezilayotgani hech kimga sir emas. Mamlakatimiz serquyosh bo‘lish bilan birga shamolli hamdir. Birlashgan Arab Amirliklarining «Masdar» kompaniyasi O‘zbekistonda birinchi shamol elektr stansiyasini qurishni boshladi. Mazkur stansiya Navoiy viloyatining Zarafshon tumanida joylashadi.
«Masdar» kompaniyasi, Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi hamda O‘zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi o‘rtasida qurilayotgan elektr stansiyasining loyihaviy quvvatini 500 MVtdan 1,5 GVtgacha oshirish bo‘yicha bitim imzolandi.
Dastlab 600 mln dollarga baholangan loyiha kengaytirilgandan so‘ng qariyb 1,8 mlrd dollar miqdorida to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb etishi kutilmoqda.Ma’lumotga ko‘ra, loyiha quvvatining 1,5 GVtga oshirilishi kelgusida O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan shamol elektr energiyasi miqdorini 3 GVtga yetkazish va muqobil energiya manbalarining mamlakat umumiy energiya balansidagi ulushini 26 foizga yetkazish maqsadlariga erishishga imkon beradi.
Xulosa
Inson qadim zamonlardan beri shamol energiyasidan foydalanib keladi. Ammo uning ming yillar davomida ulkan okeanlarni haydab yurgan yelkanli kemalari va shamol tegirmonlari faqat kichik qismini ishlatgan. Texnik jihatdan 40 milliard kVtni o'zlashtirish mumkin, deb ishoniladi, ammo bu hatto sayyoramizning gidroenergetika salohiyatidan 10 baravar ko'pdir.
Nega bunday mo'l-ko'l, arzon va ekologik toza energiya manbasidan unchalik foydalanilmayapti? Bugungi kunda shamol motorlari dunyodagi energiya ehtiyojining mingdan bir qismini qoplaydi.
1989 yilda Yerning shamol energetikasi salohiyati yiliga 300 milliard kVt/soatga baholangan. Ammo bu miqdorning faqat 1,5% texnik rivojlanish uchun mos keladi. Uning uchun asosiy to'siq - bu shamol energiyasining chalg'itishi va nomuvofiqligi. Shamolning nomutanosibligi energiya akkumulyatorlarini qurishni talab qiladi, bu esa elektr energiyasining narxini sezilarli darajada oshiradi. Teng quvvatga ega quyosh va shamol elektr stansiyalarini qurishda tarqoqlik tufayli ikkinchisi besh barobar ko'proq maydonni talab qiladi (ammo bu yerlardan bir vaqtning o'zida qishloq xo'jaligi ehtiyojlari uchun foydalanish mumkin). Ammo er yuzida shamollar etarli darajada doimiy va kuchli esadigan joylar mavjud. (5-8 m / sek tezlikda esayotgan shamol mo'tadil, 14-20 m / sek. - kuchli, 20-25 m / sek. - bo'ronli va 30 m / sek. - bo'ron deb ataladi). Bunday hududlarga Shimoliy, Boltiqbo'yi va Arktika dengizlari qirg'oqlari misol bo'la oladi.
Eng so'nggi tadqiqotlar, birinchi navbatda, shamol energiyasidan elektr energiyasini olishga qaratilgan. Shamol elektr mashinalarini ishlab chiqarishni o'zlashtirish istagi ko'plab bunday agregatlarning tug'ilishiga olib keldi. Ulardan ba'zilarining balandligi o'nlab metrga etadi va vaqt o'tishi bilan ular haqiqiy elektr tarmog'ini yaratishi mumkinligiga ishonishadi. Kichik shamol turbinalari yakka tartibdagi uylarni elektr energiyasi bilan ta'minlash uchun mo'ljallangan.
Shamol energiyasidan foydalanishning asosiy yo'nalishi avtonom iste'molchilar uchun elektr energiyasini ishlab chiqarish, shuningdek, qurg'oqchil hududlarda, yaylovlarda suvni ko'tarish, botqoqlarni quritish va boshqalar uchun mexanik energiyadir. Tegishli shamol rejimiga ega bo'lgan hududlarda batareyalar bilan to'ldirilgan shamol turbinalaridan foydalanish mumkin. quvvat avtomatik ob-havo stantsiyalari , signalizatsiya qurilmalari, radioaloqa uskunalari, magistral quvurlarni korroziyadan katodli himoya qilish va boshqalar.
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, shamol energiyasidan, katta iqtisodiy zararlarsiz, energiya ta'minotida qisqa muddatli uzilishlarga yo'l qo'yiladigan joylarda samarali foydalanish mumkin. Energiyani saqlash bilan shamol turbinalaridan foydalanish ularni deyarli har qanday iste'molchini energiya bilan ta'minlash uchun foydalanish imkonini beradi.
Kuchli shamol turbinalari odatda doimiy shamollar bo'lgan hududlarda joylashgan (dengiz qirg'oqlarida, sayoz qirg'oq zonalarida va boshqalar) Bunday qurilmalar allaqachon Rossiya, AQSh, Kanada, Frantsiya va boshqa mamlakatlarda qo'llaniladi.
Shamol stansiyalari bugungi kunda bir qancha sabablarga ko'ra yuqori talabga ega:
-Birinchidan, u boshqa energiya manbalari bilan solishtirganda foydaliroq.
-Ikkinchidan, shamol energetikasi zahiralari bitmas-tuganmas.
-Uchinchidan, bunday tegirmonlar oddiy dizaynga ega, shuning uchun ularni o'rnatish juda tez amalga oshiriladi. Asosiysi, ular joylashgan ob'ekt bo'yicha tadqiqot o'tkazish.
-To‘rtinchidan, bu usulda elektr energiyasi ishlab chiqarish ancha arzon bo‘lib, yer osti boyliklarini tejaydi.
-Beshinchidan, shamol tegirmonlari elektr energiyasini barqaror va ishonchli ta'minlaydi.
-Oltinchidan, bunday qurilmalar atrof-muhit uchun mutlaqo xavfsizdir, bu ham juda muhimdir.
Boshqa tomondan, har qanday boshqa energiya manbalari kabi, shamol fermalari o'zlarining kamchiliklariga ega.

-Birinchidan, shamol doimiy emas, ya'ni u turli yo'llar bilan esadi - ba'zan kuchli, ba'zan zaif. Shunga ko'ra, ularni hamma joyda o'rnatish mumkin emas.

-Ikkinchidan, shamol inshootlari juda shovqinli ishlaydi, ya'ni ular turar-joy binolaridan uzoqda joylashgan bo'lishi kerak.
-Uchinchidan, bunday tegirmonlar radio va televizor qurilmalariga xalaqit berishi mumkin. To'g'ri, xuddi shu Evropada ular bu kamchilikdan voz kechishdi va bugungi kunda bu erda 26 000 dan ortiq shamol stansiyalari ishlamoqda.
-Yana bir kamchilik shundaki, bunday qurilmalar uchuvchi qushlarga zarar etkazishi mumkin, shuning uchun ularni ko'chish va uyalar uchun joy bo'lmagan joyda qurish kerak.
Shunga qaramay, shamol, qayta tiklanadigan energiyaning boshqa muqobil manbalari kabi, nisbatan istiqbolli bo'lib qolmoqda. Biroq, mutaxassislarning prognozlariga ko'ra, yaqin o'n yilliklarda shamol energiyasi emas, balki quyosh muqobil energiya dunyosida birinchi skripka o'ynaydi. Quyosh energiyasining afzalliklari tushunarli - kelajakda bular ixchamroq va kamroq material talab qiladigan tizimlar, quyosh esa shamolga nisbatan barqaror va prognoz qilinadigan energiya manbai hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Allaev K.R. Energetika mira i Uzbekistana. Uchebnoz posobie, izdatelstva “Moliya”, Tashkent, 2007. -388 s.
2. O‘zbekistonda qayta tiklanadigan energetikani rivojlantirish istiqbollari.
3. YUNDP, Toshkent, 2007. – 92 bet. Bolotov A.V. Texnologii ispolzovaniya energii vetra. Mirovыe tendensii.
4. NOANA’NAVIY VA QAYTA TIKLANUVCHI ENERGIYA MANBALARI. MAJIDOV T. SH. Toshkent, 2014. – 177 bet