Реферати мавзу: оив-инфекциясида эпидемияга қарши ва профилактик тадбирларни ўтказиш режа

Терини жарохатлаш билан боғлик муолажаларда хавфсизлик чоралари:
- одамдан одамга ОИТС утмаслиги учун бир маротаба ишлатиладиган асбобларни, фақат бир маротаба ишлатиш лозим
- кўп маротаба ишлатиладиган асбобларни стерилизация қилиш шарт
- шприцлар ва игналарни кимевий дезинфекция қилиш керак эмас
- игна билан қўлни беҳосдан шикастлантирмаслик учун, ишлатилган игналарга қалпоқчасини кийдирмаслик, хар хил шприцлардан игна ечмаслик керак, чунки бу холда жарохатланиш хавфи кучаяди.
Ишлатилган игналар ва бошка уткир игналарни контейнерларга жойлаштириб, уларга юкумли материалдай муносабатда булиш керак.
Стерилизация ва дезинфекциянинг эффектив кулланилиши:
- ОИТС вируси оддий стерилизация усулларига жуда сезгир булганлиги сабабли, гепатит вируси учун ишлаб чикилган стерилизация усуллари билан инактивлантирилади. Юкори даражадаги харорат ОИТСга карши энг эффектив усул булганлиги учун, кизишга асосланган юкори интенсивлик стерилизация ва дезинфекция усулларидан фойдаланади
- юкори даражали хавфли муолажаларда ишлатиладиган асбоблар, хар бир бемор билан контактда булгандан кейин стерилизация килиниши керак
- уртача хавфли муолажалар учун ишлатиладиган асбоблар 2% глютарал ва 6% водород пероксиди эритмалари билан зарасизлантирилади
- шикастланмаган терига теккан асбоблар хлорамин, натрий гипохлорид эритмалари билан зарарсизлантирилади еки совунли сув билан ювилади
- ОИТС билан касалланган беморлар еки бемор деб шубхаланган кимсанинг кийим – кечакларини ювишга беришдан олдин 20-25 минут давомида кайнатилади еки 1 соат давомида 3% хлорамин, 4% водород пероксиди, 0,1% сульфохлоронтил эритмаларида, 0,5% активлантирилган хлорамин эритмаларида 30 минут давомида сакланади (1 кг кийимга 4 л солинади).
- идиш – товоклар хам шу эритмаларда 1,5% кальций гипохлорид, 3% хромли охак, 5% хлорамин эритмаларида зарарсизлантирилади
- боглам воситаларини кайта ишлатиш еки ташлашдан олдин дезинфекцияловчи моддалар билан зарарсизлантирилади еки 20-25 минут давомида кайнатилади
- оек кийимлар дезинфекцияловчи эритмалар билан артилади.
ОИТСнинг вертикал йул билан юкишининг олдини олиш.
Йилдан йилга ОИТСнинг вертикал юкиш ходисалари сони ошиб бормокда. ОИТС болага касалланган онадан хомиладорлик пайтида йулдош оркали, тугрук пайтида ва эмизиш вактида юкиши мумкин.
Текширишлар шуни курсатдики хомила 8-12 хафтадаек зарарланиши мумкин, аммо куп холларда ОИТС тугрук пайтида юкади. Олдини олишининг асосий ютугидан бири онадан болага юкиш хавфини камайтиришдир. Шунинг учун ОИТСга карши антитаначалари бор аеллар, худди шундай антитаначали бор эркакдан бола орттирмокчи булса, буни узига хам, хомилага хам хавфли эканлигини тушунтириш лозим. Хавфли гурухга кирувчи аелларга аеллар маслахат хоналарида хомиладорлик даврида маслахат килиниши зарур. Текширув натижаси хомилага хавфли булса, унда хомилани олиб ташлаш лозимлиги тушунтирилади. Лекин охирги карорни аелнинг узи кабул килади.
Вирусни даволашдан кура олдини олган яхширок. Лекин зарарланган беморларни хам даволаш керак деган масала кун тартибида турибди ва ОИТСга карши вакцина ишлаб чикариш лозимлигини курсатади. ОИТС касаллиги вирусли касаллик эканлиги аникланган кундан бошлаб бутун дунеда олимлар олдига шу вирусга карши вакцина ишлаб чикиш масаласи куйилди.
Хамма мамлакатларда ОИТСга карши курашишнинг бирдан-бир йули вирус ташувчиларни хамда ОИТС билан касалланганларни уз вактида аниклаш ва имкониятлардан фойдаланиб ахолининг санитария маданиятини кутаришдир.
ОИТС – инсониятга дуч келган дахшатли ва энг куп улимга сабаб буладиган эпидемия булиб, афтидан бу касалликка чалинганлар улимдан кочиб кутулаолмаса керак. ОИТС диагнози куйилган оилалар канчадан-канча рухий истироблар ва дахшатларни бошидан кечиради, осойишталик йуколади. АКШ ва Буюк Британияда хозирги вактда ОИТСга йуликкан беморлар сони купайиб, шу туфайли психологик аралашувларга ва специфик профилактика тадбирлари утказишга хам эхтиеж ортиб борияпти. ОИТС хозир кенг таркалганлиги сабабли гомосексуалистлар билан тарбиявий ишларни кучайтириш масалалари биринчи уринга куйилмокда. АКШда ОИТС билан касалланган беморлар учун консультация берадиган махсус махкамалар тузилган. Бу ташкилотлар ОИТС булган беморлар ва уларнинг кариндошларидан ташкил топган узаро кумаклашувчи гурухлар тузадилар.
Турли газета ва журналларнинг маълумотлари буйича, гап эпидемияда эмас, балки пандемия хусусида борияпти, бу якин келажакдаги 20 еки 30 йил ичида ер куррасидаги ахолининг 50% нобуд килиши мумкин.
Бизнинг келажагимиз ешларимизда экан, бугунги еш авлод ОИТС хакида узларида тулик маълумотга эга булишлари, хавф остига куймасликлари керак.
ОИТСни юктирмаслик учун айникса ешлар ахлокини тузатиш, жинсий масалага тугри муносабатда булиш лозим.
Оила соглом булса, эр-хотин бир-бирига содик булса, ана шунинг узи ОИТСнинг олдини олишнинг энг осон йулидир.
Хозирги кунда Республикада 15та ОИТС марказлари, 90дан ортик диагностик лабораториялар, 220дан ортик “Ишонч хоналари” фаолият курсатмокда.
Ихтиерий равишда узида бирор бир хавфни сезган шахс, шахсни сир саклаган холда узларини текширтириб, шифокор маслахатини олишлари мумкин. Уларнинг шахслари сирсакланади.
Ўзбекистон Республикасининг ОИВ инфекциясини тарқалишига қарши курашиш бўйича давлат сиёсатини такомиллаштирилишига оид
стратегияни бажаришда қўйидаги вазифаларни бажариш лозим: ОИВ инфекциясиг тарқалишига қарши кураш бўйича чора-тадбирларни давлат томонидан мувофиқлаштириш, бошқариш ва молиялаш тизимини кучайтириш.
- ОИВ инфекцияси тарқалишини чеклаш нуқтаи назаридан меъёрий-ҳуқуқий базани қўллаш ва ҳуқуқий амалиётларни такомиллаштириш
-ОИВ инфекциясига қарши кураш тадбирлари бўйича мониторинг ва уларни баҳолашнинг ягона мажмуавий тизимини ташкил этиш ҳамда фаолиятини таъминлаш
-ОИВ инфекциясиг тарқалишига қарши кураш бўйича чора-тадбирларни давлат томонидан мувофиқлаштириш, бошқариш ва молиялаш тизимини кучайтириш. ОИВ инфекцияси масалалари бўйича қарор қабул қилувчи шахслар, жумладан парламент вакиллари республика ва вилоят миқёсидаги мувофиқлаштирувчи қўмита аъзолари учун маълумот бериш ва ўқитиш тизимини яратиш
-ОИВ инфекцияси эпидемиясининг Республика ижтимоий-иқтисодий ривожланишига таъсирини ўрганиш, прогнозини ишлаб чиқиш ва касалликнинг оқибатларини енгиллаштириш бўйича чоралар кўриш
-ОИВ инфекцияси эпидемиясига қарши курашиш бўйича давлат томонидан маблағ ажратиш ҳажмини миллий ва махаллий даражаларда ҳар йили ошириш, шунингдек профилактик дастурлар мустаҳкамлигини таъминлаш учун маблағ ажратишнинг бюджетдан ташқари манбаларини жалб қилишни кўзда тутиш
-Профилактика дастурларини амалга оширишга фуқаролик жамияти муассасаларини, жумладан, ОИВ билан яшовчи кишилар гуруҳини жалб қилиш учун шароит яратиш
-ОИВ инфекцияси тарқалишини чеклаш нуқтаи назаридан меъёрий-ҳуқуқий базани қўллаш ва ҳуқуқий амалиётларни такомиллаштириш. Барча ёшдаги гуруҳларни ҳисобга олган ҳолда ОИВ инфекциясига оид қонунчиликни такомиллаштириш бўйича таклифларни ишлаб чиқиш
-Ўзбекистон Республикаси томонидан ратификация қилинган идоравий меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар ва ҳуқуқни қўллаш амалиётини Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигига ва халқаро ҳуқуқ меъёрларига мослаштириш бўйича чоралар кўриш.
-ОИВ инфекциясига оид қонунчилик масалаларини ҳуқуқ ва тиббий мутахассисларнинг ўқув дастурлари ва уларни дипломдан сўнг тайёрлаш жараёнига киритиш.
-Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизими мутахассислари, шунингдек пенитенциар (жазо муддатини ўташ) муассасалари, тиббий ва ижтимоий соҳа ходимлари учун ОИВ инфекцияси борасида юридик билимларни такомиллаштириш бўйича стратегия ва ёндашувларни ишлаб чиқиш
-ОИВ юқиш ҳавфи юқори бўлган аҳоли гурухлари ҳамда ОИВ инфекцияси билан яшовчи кишиларга қулай ва бепул ҳуқуқий ёрдам кўрсатишни кучайтиришга кўмаклашиш.
-Барча ёшдаги гуруҳларни ҳисобга олган ҳолда ОИВ инфекциясига оид қонунчиликни такомиллаштириш бўйича таклифларни ишлаб чиқиш
-Ўзбекистон Республикаси томонидан ратификация қилинган идоравий меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар ва ҳуқуқни қўллаш амалиётини Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигига ва халқаро ҳуқуқ меъёрларига мослаштириш бўйича чоралар кўриш
-ОИВ инфекциясига оид қонунчилик масалаларини ҳуқуқ ва тиббий мутахассисларнинг ўқув дастурлари ва уларни дипломдан сўнг тайёрлаш жараёнига киритиш
-Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизими мутахассислари, шунингдек пенитенциар (жазо муддатини ўташ) муассасалари, тиббий ва ижтимоий соҳа ходимлари учун ОИВ инфекцияси борасида юридик билимларни такомиллаштириш бўйича стратегия ва ёндашувларни ишлаб чиқиш
-ОИВ юқиш ҳавфи юқори бўлган аҳоли гурухлари ҳамда ОИВ инфекцияси билан яшовчи кишиларга қулай ва бепул ҳуқуқий ёрдам кўрсатишни кучайтиришга кўмаклашиш
Ўзбекистон Республикасида ОИВ-инфекциясига қарши курашиш бўйича чора-тадбирларни мониторинг қилиш ва баҳолаш бўйича ягона миллий тизимни ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш.

1. 
   Мониторинг ва баҳолаш бўйича мутахассислар учун бирламчи ихтисослашув ва узлуксиз (жумладан, масофавий) таълимни таъминлаш Профилактика соҳасидаги стратегияни бажаришда қўйидаги вазифаларни бажариш лозим: ОИВ экспозицияси (юқиши) юқори бўлган аҳоли гуруҳлари ўртасида профилактик аралашувларини амалга ошириш;
   
2. 
   Ёшлар ўртасида ОИВ-инфекцияси ва ЖАЙБЮК ни олдини олиш бўйича дастурларни кенгайтириш ва такомиллаштириш. Ёшларни ҳаётий кўникмаларни шакллантириш асосида ўқитиш;
   
3. 
   Ахборот-коммуникация тадбирларини амалга ошириш;
   
4. 
   ОИВни онадан болага ўтишини олдини олиш бўйича профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш;
   
5. 
   Тиббиёт муассасаларида ОИВнинг юқишини олдини олиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ва алоқадан кейинги профилактика (постконтакт профилактика);
   
6. 
   Аҳолининг жинсий алоқа йўли билан юқадиган касалликлардан даволаниш имкониятидан фойдаланиш чораларини амалга ошириш;
   

• 
  ОИВ экспозицияси (юқиши) юқори бўлган аҳоли гуруҳлари ўртасида профилактик аралашувларини амалга ошириш; ИОГМИҚ, ФА, ББ билан кўчадаги профилактика ишларини амалга оширилишида Ишонч хоналари ва Дўстона хоналари фаолиятини қўллаб-қувватлаш. Юқиш хавфи юқори бўлган аҳоли гуруҳлари учун муқобил дастурларни ривожлантириш йўли билан гиёҳванд моддаларга бўлган талабни пасайтириш мақсадида ноҳукумат ташкилотлар ва бошқа ҳамкорлар билан ўзаро муносабатни давом эттириш;
  
• 
  ИОГМИҚ, ФА, ББ, маҳбуслар учун профилактик дастурларининг меъёрлари ва стандартларини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш, бу борада ҳар бир истеъмолчи эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда, хар бир муайян ҳудуд бўйича Ишонч хоналари ва ЖАЙБЮК ни даволашда Дўстона хоналарида профилактика анжомлари (шприцлар, игналар, зарарсизлантирувчи воситалар, презервативлар) ва хизматлар (ўқув дастурлари, маслаҳат бериш, ахборот-таълим материаллари) сонига нисбатан ҳисобга олиш зарур;
  
• 
  Ихтиёрий равишда маслаҳат олиш ва тестдан ўтиш тартибини кўриб чиқиш, яъни бу жараёнда мижоз ўзи учун максимал фойда олиши ва шу билан бирга максимал даражада мижозга руҳий жароҳат етказилишини камайтириш;
  
• 
  ОИВ мавжудлигини ихтиёрий текширувнинг зарур шарти бўлган тестгача маслаҳатни беришни таъминлаш ҳамда, тиббий ходимлар ва бошқа ҳамкорлар саъй-ҳаракати билан тестдан кейинги консультацияни албатта ўтказиш ва фақат ОИТС марказларидан текширув натижаларини берилишини амалга ошириш;
  
• 
  Ишонч хоналарининг бошқа тиббий хизматлари билан ўзаро алоқаларини кучайтириш, бу борада уларда ихтисослаштирилган ёрдам кўрсатилиши учун гиёҳвандларни танлаш мақсадида мунтазам равишда мутахассис қабулларини ташкил қилиш;
  

• 
  Ёшлар ўртасида ОИВ-инфекцияси ва ЖАЙБЮК ни олдини олиш бўйича дастурларни кенгайтириш ва такомиллаштириш. Ёшларни ҳаётий кўникмаларни шакллантириш асосида ўқитиш Барча педагогик йўналишдаги мутахассисларни ўқитиш ва дипломдан сўнг ОИВ инфекцияси бўйича маҳсус мавзувий бўлимларни киритган ҳолда соғлом турмуш тарзига оид билим ва кўникмаларни шакллантиришга асосланган ўқитиш дастурларини ишлаб чиқиш;
  
• 
  Бошқа соҳаларга оид идоралар мутахассисларини ўқитиш ва дипломдан сўнг тайёрлаш дастурларини ушбу таълим муассасалари хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқиш (масалан, мудофаа идоралари тингловчилари учун – иш жойида қонунчилик ва ҳимоя масалаларини киритиш; ижтимоий соҳа мутахассислари учун – парваришлаш ва қўллаб-қувватлаш масалалари ва ҳоказо);
  
• 
  Умумтаълим мактаблари, олий ва ўрта маҳсус ўқув муассасалари ўқув дастурларига ОИВ-инфекцияси/ЖАЙБЮК ва соғлом турмуш тарзини шакллантириш масалалари бўйича мажбурий ўқитиш соатларини жорий этиш;
  
• 
  Турли ўқитувчи ва ўқувчилар гуруҳлари учун таълим стандартлари, ўқув ва услубий қўлланмалар ишлаб чиқиш;
  
• 
  ОИВ-инфекцияси ва соғлом турмуш тарзи масалаларига оид хабардорликни ошириш мақсадида, мактаб ўқувчилари учун тасдиқланган ўқув дастурларини қайта кўриб чиқиш;
  

• 
  ОИВни онадан болага ўтишини олдини олиш бўйича профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш ОИВ статусини ҳисобга олган ҳолда аёллар маслаҳатхоналари ходимларига оилани шакллантириш ҳамда контрацепция масалалари бўйича маслаҳат беришни жорий этиш; ихтиёрий маслахат олиш ва тест текширувидан ўтиш ва ОИВ-статуси мавжуд бўлганда оилани режалаштириш бўйича масалаларни врачлар ва ўрта тиббий ходимларнинг дипломдан кейинги ўқув тизимига жорий этиш;
  
• 
  Аёллар маслаҳатхоналарининг патронаж хизмати, оилавий шифокорлар ва ҳамширалар ёрдамида ҳомиладор аёллар, айниқса ОИВ юқиш хавфи юқори бўлган гуруҳлардаги ҳомиладор аёллар ўртасида ихтиёрий маслахат олиш ва тестдан ўтишни тарғиб қилиш;
  
• 
  Барча туғруқхоналарда ОИВ инфекциясини тезкор диагностика қилиш имкониятини таъминлаш ҳамда илгари ОИВга текширилмаган ҳомиладор аёлларга ушбу хизматдан фойдаланишни таклиф этиш;
  
• 
  Миллий протоколга мувофиқ ОИВ мавжуд бўлган ҳомиладор аёллар ва чақалоқларни ретровирусга қарши профилактикадан фойдаланиш имкониятини таъминлаш;
  
• 
  ОИВ мавжуд бўлган аёллардан туғилган барча чақалоқларни сунъий сут аралашмалари билан таъминлаш;
  
• 
  ОИВ мавжуд бўлган оналардан туғилган чақалоқларда пневмоцистли пневмонияни дори-дармонлар ёрдамида мажбурий профилактика ўтказилишини таъминлаш;
  
• 
  ОИВ-статусини барвақт аниқлаш учун чақалоқларда ПЗР-диагностикасини ўтказилишини таъминлаш;
  

• 
  ОИВ билан яшаётган инсонларни парвариш қилиш ва қўллаб - қувватлашдан фойдаланишини таъминлаш Психолог ва ижтимоий ходимлар учун ОИВли кишиларга ҳамда ОИВ инфекциясидан жабр кўрганларга маҳсус ёрдам кўрсатиш бўйича ўқув модулларини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш;
  
• 
  Барча ОИТС марказларида психологлар штатини киритиш ва психологик ёрдам кабинетларини ташкил қилиш, уларни беморлар билан ишлаш учун зарур бўлган асбоб-ускуналар билан таъминлаш;
  
• 
  Ижтимоий химоя ишларини олиб бориш ва гуруҳли маслахатлар ўтказиш учун ОИВли кишилар гуруҳлари марказларини салоҳиятини мустаҳкамлаш;
  
• 
  ОИВ-инфекцияли шахслар билан яшовчи кишиларни ижтимоий реабилитация қилишда нодавлат ташкилотларни фаол жалб этган ҳолда кўмак бериш.
  

0.