Portfel(moliyaviy) sarmoyalar - bu turli xil moliyaviy vositalarga investitsiya qilish (qimmatli qog'ozlar, bank depozitlari, valyuta, qimmatbaho metallar va toshlar).
Sarmoyalar maqsadlari bo‘yicha-bevosita va bilvositaga bo’linadi. Bevosita- mablag'larni investitsiyalash uchun investitsiya ob'yektini tanlashda investorning bevosita ishtiroki. Bilvosita- investitsiya boshqa shaxslar (investitsiya firmalari va kompaniyalari, pay fondlari, boshqa moliya institutlari) vositachiligida amalga oshirilganda.
Amalga oshirilishi davriyliligi bo‘yicha- qisqa, o’rta va uzoq muddatlarga bo’linadi. Qisqa muddatli- sarmoyalarni 1 yildan kam muddatga qo’yilishi. O‘rta muddatli- sarmoyalarni 1 yildan 3 yilgacha qo’yilishi. Uzoq muddatli- sarmoyalarni 3 yildan ko’proq muddatga yo’naltirish.
Mulkchilik turi bo’yicha- xususiy, aralash va davlat sarmoyalariga bo’linadi. Xususiy- bu fuqarolar va xususiy tashkilotlar (firmalar va kompaniyalar) tomonidan kiritilgan investitsiyalardir. Aralash- davlat, viloyatlar, hokimiyatlar, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslar ishtirokidagi mablag'larning aksiyadorlik kapitaliga investitsiyalari. Davlat sarmoyalar- markaziy va mahalliy davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan byudjet, byudjetdan tashqari jamg'armalar mablag'lari hisobidan, shuningdek unitar korxonalar tomonidan o'z moliyaviy manbalarini jalb qilish orqali amalga oshirilgan investitsiyalar.
Ishonchliligi darajasi bo’yicha- tavakkalchiligi kam va tavakkalchiligi yuqoriga bo’linadi. Tavakkalchiligi kam- bozori aniq belgilangan hududlarga investitsiyalar kamroq xavfli hisoblanadi. Tavakkalchiligi yuqori- eng xavfli invyestitsiyalar tadqiqot va ishlanmalarga to'g'ri keladi. Bu yerda resurslarga bo'lgan talabni ham, kelajakdagi natijalarni ham baholash qiyin.
Hududlar belgilari bo‘yicha- ichki va tashqi sarmoyalarga bo’linadi. Ichki sarmoyalar- bu ma'lum bir hudud (mamlakat) chegaralarida joylashgan investitsiya ob'yektlariga qo'yilgan investitsiyalardir. Tashqi sarmoyalar- bu chet eldagi investitsiya obyektlariga investitsiya.
Kapital ishlatilishi bo‘yicha- birlamchi, reinvestitsiya va dezinvestitsiyalarga bo’linadi. Birlamchi sarmoyalar- investorlarning o'z va qarz mablag'lari hisobidan kapital qo'yilmalarni ifodalash. Reinvestitsiya- ilgari kiritilgan investitsiyalarni amalga oshirish natijasida kapitalni chiqarish orqali investitsiya maqsadlarida ikkilamchi foydalanishni ko'rsatish. Dezinvestitsiya- ilgari qo'yilgan kapitalni keyinchalik investitsiya maqsadlarida foydalanmasdan investitsiya aylanmasidan ozod qilish.
Korxona darajasida investitsiyalarni boshqarish quyidagilarni o'z ichiga oladi3:
Resurslarni safarbar qilishni boshqarish;
Investitsiyalar yo'nalishini boshqarish;
Loyiha ekspertizasini boshqarish;
Investitsion rivojlanish jarayonini boshqarish;
Investitsion loyihaning amalga oshirilishini monitoring qilish.
Oddiy korxonadagi investitsion faoliyat bitta tarkibiy bo'linmaning ishi bilan, kamdan-kam hollarda, ushbu vazifalarni ish joyida operatsion faoliyat bilan birlashtirgan bir kishi tomonidan ifodalanadi. Bu samarasiz investitsiya faoliyatining asosiy sababi.
Sarmoyaviy faoliyatni samarali boshqarish uchun quyidagi tizimni yaratish kerak:
Avvalo, korxona miqyosini baholash va ushbu faoliyatni amalga oshirishga arziydimi yoki yo'qligini aniqlash kerak. Investitsiya loyihasining ko'lami quyidagi mezonlar bilan belgilanadi: rejalashtirilgan byudjet, loyihani amalga oshirish vaqti va umumiy murakkablik. Parametrlar darajasi korxonaning hajmiga va rivojlanish darajasiga bog'liq (12 ishchi bo'lgan kichik korxona uchun ofis texnikasini sotib olish investitsiya loyihasi deb hisoblanadi). O'rta darajadagi tashkilot nuqtai nazaridan, investitsiya loyihasi 500 ming rubl miqdorida daromad bilan moliyalashtiriladigan faoliyat sifatida namoyish etilishi mumkin, loyihani taxminan to'rt kishi-oy mehnat qilish bilan ma'lum bir davrda amalga oshirish.
Investitsiyalarni boshqarish va investitsion faoliyatni boshqarish texnologiyasi ishning 6 asosiy bosqichini aniqlaydi:
o'z investitsiya fondini shakllantirish;
korxona ichidagi investitsiya yo'nalishlarini aniqlash;
korxonadan tashqarida investitsiya yo'nalishini aniqlash;
eng yaxshi investitsiya yo'nalishlarini baholash, prognozlash va tanlash;
jalb qilingan yoki jalb qilingan investitsiya fondini shakllantirish;
investitsiya faoliyatini nazorat qilish va hisobga olish.
Zamonaviy tijorat tashkiloti sarmoya kiritishga majburdir. Shu bilan birga, kompaniyaning tashqaridan mablag 'jalb qilish bo'yicha faoliyati katta rol o'ynaydi. Qarzga olingan kapital o'zidan ancha arzon va shuning uchun investitsiyalarning maksimal samaradorligini ta'minlaydi.
Ko'plab zamonaviy kompaniyalar nafaqat o'zlarining ro'yxatdan o'tgan kapitallarini investitsiyalash, texnologik modernizatsiya qilish, transport infratuzilmasini optimallashtirish va marketing bilan shug'ullanishadi. Kapitalning bir qismini uzoq muddatli foyda keltiradigan uzoq muddatli aktivlarga joylashtirish katta rol o'ynaydi. Katta moliyaviy resurslarga ega bo'lgan ko'plab korxonalar yuqori daromadli depozitlarga, ba'zida venchur kapital qo'yilmalariga pul qo'yib, portfel investitsiyalari bilan shug'ullanadilar.
