Referati bajardi: 1 kurs i-501-21 guruh magistranti xaydarov b. I. Qabul qildi: prof. R. X. Ergashev

Daromad va xarajatlarni tan olish mezonlarining ayrim jihatlarini quyidagicha ifodalash mumkin:
modda o’lchash uchun asosga ega bo’lishi kerak
summa oqilona aniqlangan bo’lishi kerak;
daromadlar bo’yicha iqtisodiy manfaatlarning olinishi ehtimoli mavjud bo’lishi kerak;
xarajatlar bo’yicha iqtisodiy manfaatlarning chiqib ketishi ehtimoli mavjud bo’lish kerak;
Хulosa qilib shuni aytish kerakki, 2-sonli Buxgalteriya hisobi milliy standartiga binoan daromadlar quyidagi ikkita shart bajarilsagina tan olinadi:
Shartnomaning o’zi bajarilsa, ya’ni mahsulot xaridorga etkazib berilsa yoki muomala yakunlangan bo’lsa
Daromad sifatidagi pul mablag’larini olishning hech bo’lmaganda ehtimoli mavjud bo’lsa.
Boshqacha qilib aytganda, daromadlar odatda shartnomaning bajarilishi amalga oshirilganda va tushumlarni o’lchash hamda olish imkoni mavjudligining hech bo’lmaganda ehtimoli bo’lsagina tan olinadi.
Shunday qilib, biz talabani daromadlarni tan olish jarayoni va mezonlari bilan tanishtirib chiqdik. Daromad va xarajatlarni tan olishda buxgalterlar amal qilishi lozim bo’lgan qoidalar ham mavjudki, ularni tan olishning 4 qoidasi deb ataymiz. Bular:

• 
  aniqlash,
  
• 
  baholash,
  
• 
  o’z vaqtidalik,
  
• 
  ishonchlilik
  

bo’lib, ular moliyaviy hisobotlarda tan olish uchun hamma moddalarga nisbatan qo’llaniladi.
Keltirilgan 4 qoidaning mohiyatini daromad va xarajatlarni tan olish yuzasidan yoritib berishga harakat qilamiz:
Aniqlash shuni anglatadiki, tan olinayotgan modda moliyaviy hisobotlar elementlarining (masalan, daromad va xarajatlarning) ta’riflariga mos kelishi kerak.
Moddani pul birliklarida aks ettirish, ya’ni daromad va xarajat-larning qiymatini o’lchash imkoni bo’lsagina, u tan olinadi.
Har qanday moliyaviy ma’lumotni o’z vaqtida tan olish kerak, bu moliyaviy ma’lumotlarning to’g’riligini ta’minlaydi.
Daromad va xarajatlar to’g’risidagi ma’lumotlar ishonchli bo’lishi uchun, buxgalteriya hisobi hujjatli hisob ekanligini unutmagan holda, daromad va xarajatlarni faqat tegishli dastlabki hujjatlarga asosan tan olish lozim.

Xulosa
Ushbu ishning dolzarbligi shundaki, bugun O‘zbekiston tamg‘asi bosilgan mahsulotlar dunyoning ko‘plab davlatlariga eksport qilinmoqda va buning natijasida mamlakatimizning eksport salohiyati yil sayin ortib borayotir. Shu bilan birga, turli mulkchilik shaklidagi, shu jumladan kichik biznes korxonalarida import o‘rnini bosadigan keng ko‘lamli dasturlar amalga oshirilmoqda, sifati bo‘yicha jahon standartlaridan qolishmaydigan, xaridorgir turli buyum va tovarlarni ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi. Ilgari buning uchun ayrim xo‘jalik yurituvchilar chetdan zarur va nisbatan qimmat texnologiyalarni sotib olishiga to‘g‘ri kelardi. Ayni paytda esa olimlarimiz tomonidan eng yaxshi va samarali ishlanmalar yaratilib, sinovdan muvaffaqiyatli o‘tdi.
Innovatsiya yarmarkasida amaliy ilm-fan va ishlab chiqarish o‘rtasida bevosita aloqa o‘rnatildi. Bu yerda mamlakatimizda jadal rivojlanib borayotgan sanoat, qishloq xo‘jaligi, sog‘liqni saqlash, farmatsevtika, axborot texnologiyalari, ilm-fan va ta’lim uchun eng yaxshi innovatsiya loyihalari, ishlanmalar, yuqori texnologiyali asbob-uskunalar namoyish etildi.
Darhaqiqat, iqtisodiyotning real sektoridagi muhim vaziflarni hal etadigan fundamental, amaliy ilm-fan va innovatsiya faoliyati sohasida boshqa ko‘plab tarmoqlar singari faxrlansa arzigulik ishlar amalga oshirilmoqda. Istiqlolning dastlabki kunlaridan boshlab, Yurtboshimiz tomonidan ushbu sohani har tomonlama qo‘llab-quvvatlash davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan etib belgilangan. O‘zbekiston ilm-fani dunyoda katta obro‘-e’tiborga sazovor, ko‘plab yirik xorijiy ilmiy markazlar hamkorlikdagi tadqiqotlarni rivojlantirishdan manfaatdor, turli mamlakatlarning yetakchi kompaniyalari esa O‘zbekistonda ishlab chiqarilgan texnologiyalardan foydalangan holda o‘z ishlab chiqarishini takomillashtirmoqda.